Geboortedag Alfred Hitchcock (1899): vijf minder bekende films die de moeite waard zijn

Hoewel The Master Of Suspense een groot aantal klassiekers op zijn naam heeft staan, bevat zijn oeuvre ook een aantal relatief onbekende films die om uiteenlopende redenen zeker de moeite waard zijn. Hier een selectie van vijf minder bekende Hitchcockfilms, elk gemaakt tijdens een andere periode in zijn carrière.

Murder! (1930)

Tot zijn definitieve doorbraak in 1934 met The Man Who Knew Too Much worstelde Hitchcock vaak met bronmateriaal dat hij niet altijd voor het kiezen had. Hij slaagde er onvoldoende in om toneelstukken succesvol te vertalen naar het witte doek. Murder! is één van zijn beste films uit deze wisselvallige periode.Hoewel het naar huidige maatstaven vrij traag is, bevat Murder! voldoende innovaties en bijzondere momenten om het ook voor een modern publiek nog interessant te maken. In deze whodunit speelt de gevierde toneelacteur Herbert Marshall de rol van Sir John Menier, een jurylid in een moordzaak die als enige vraagtekens zet bij de schuld van de aangeklaagde Diana Baring (Norah Baring) die zich niet kan herinneren van wat er is gebeurd. Wanneer de andere juryleden het bewijs nog eens opsommen en hem vragen om met concrete tegenargumenten te komen, moet hij een antwoord schuldig blijven. Schoorvoetend gaat hij akkoord met de rest van de jury en daarmee tekent hij Norahs doodsvonnis. Sir John blijft kan de zaak echter niet van zich afzetten en in de beroemdste scène uit deze film zet hij tijdens het scheren, terwijl hij luistert naar .... op de radio, alles nog een op een rijtje. Pas dan dringt het tot hem door dat er wel degelijk aanwijzingen zijn dat iemand anders de moord heeft gepleegd. In een race tegen de klok probeert hij op eigen houtje de identiteit van de moordenaar te achterhalen.

Hitchcock gebruikte een innovatieve, toen nog complexe vorm van ‘stream-of-consciousness’. Dit is een techniek die stamt uit het toneel waarbij een acteur als het ware uit de scène stapt en zijn gedachten uitspreekt voor het publiek. Geluidsmontage bestond nog niet. Daarom liet Hitchcock buiten beeld een 30-koppig orkest de Wagners ouverture van “Tristan & Isolde” uitvoeren en speelde hij op de set een van tevoren door Marshall ingesproken opname van de monoloog af. Het is de eerste keer ooit dat we iemands gedachten horen zonder dat hij ze op dat moment uitspreekt. De ontknoping is nog steeds bijzonder gewaagd en bevat het visuele hoogtepunt van deze vrij obscure Hitchcockfilm waar hij zelf best over te spreken was.

The Secret Agent (1936)

The Secret Agent is de derde in een serie van zes opeenvolgende films waarmee Hitchcock zichzelf in de loop van de jaren ’30 internationaal op de kaart zette. Hitchcock experimenteerde al vanaf de eerste Britse geluidsfilm Blackmail (ook te zien als zwijgende film) volop met de dramatische mogelijkheden van geluid, maar dit is op dat gebied zijn meest innovatieve film. Hoofdpersoon is Richard Ashenden (John Gielguid), een geheim agent die centraal stond in een aantal verhalen van W. Somerset Maugham. Ashenden krijgt opdracht een spion te ontmaskeren en te liquideren. Om onopvallend te werk te kunnen gaan krijgt hij hulp van Elsa Carrington (Madeleine Carroll) met wie hij zogenaamd op huwelijksreis is. Bij zijn zoektocht naar de spion kan hij bovendien rekenen op huurmoordenaar The General (Peter Lorre). Hun zoektocht brengt hun echter op verschillende dwaalsporen die aantonen dat de spion in kwestie zich niet gemakkelijk laat ontmaskeren.

Geluid speelt een sleutelrol in enkele van de meest memorabele scènes uit de film. Wanneer Ashenden en The General een afspraak hebben in een kerk, klinkt een onheilspellend, dissonant akkoord op het kerkorgel waardoor je je als kijker ongemakkelijk voelt. En met goede reden, zo blijjkt al gauw! Er is een intrigerende scène onder het oorverdovende geluid van de lopende banden in een chocoladefabriek waarin de spaarzame dialoog onverstaanbaar is, een scène die in dat opzicht doet denken aan de finale van The Man Who Knew Too Much (1956) in de Royal Albert Hall. Ronduit briljant is de manier waarop Hitchcock de geluiden in één van de dramatische hoogte punten gebruik maakt van de geluiden van een steeds nerveuzer wordende hond om de suspense op te bouwen. De explosieve slotscène bevat eveneens voorbeeldig gebruik van geluid. Hitchcock wijtte het matige succes aan deze film aan het feit dat zijn hoofdpersoon een negatieve missie had. Oordeel zelf!

Foreign Correspondent (1940)

Na zijn uiterst moeizame werk in dienst van Charles Laughton als regisseur van Jamaica Inn, begon Hitchcock zijn Hollywood-carrière met een fantastische spionagethriller die eindigt met een eerbetoon aan oorlogverslaggevers en een oproep aan de VS om zich klaar te maken voor de strijd. Terwijl de VS formeel nog geen rol had in de oorlogen in Azië en Europa, maakte Hitchcock zich zorgen om zijn moeder die destijds nog in Londen woonde dat veelvuldig gebombardeerd werd door de Duitsers. In Foreign Correspondent speelt Joel McCrae de rol van Amerikaanse journalist John Jones die van zijn baas maar eens moet uitzoeken waar al dat gedoe in Europa over gaat. De sceptische Jones reist met enige tegenzin af met de opdracht meer te weten te komen over een geheim verdrag waarbij de beroemde diplomaat Van Meer (Albert Basserman) aanwezig is. Daarbij krijgt hij hulp van Carol (Laraine Day), de dochter van de invloedrijke diplomaat Stephen Fisher (Herbert Marshall). Al snel raakt het tweetal betrokken bij een moord en ontvoering, allemaal met als doel het conflict in Europa te laten escaleren. Met de hulp van collega-journalist Scott Ffolliot (George Sanders) proberen John en Carol het meesterbrein achter dit alles te ontmaskeren.

Razendsnelle, adembenemende spionagethriller speelt zich deels af in Amsterdam en bevat een spectaculaire achtervolging langs de molens aan de Kinderdijk. De pogingen van de cast om Nederlands te spreken zijn (om de verkeerde redenen) hilarisch en de populaire radio- en filmkomiek Robert Benchley zorgt voor de nodige scherpe humor. In zijn derde film met Alfred Hitchcock (na The Skin Game en Waltzes from Vienna) heeft Edmund Gwenn een klein rolletje als een charismatische huurmoordenaar die John probeert de liquideren tijdens een ‘rondleiding’ in Amsterdam. Het absolute hoogtepunt is echter een dramatische vliegreis waarbij het vliegtuig abusievelijk onder schot wordt genomen. Deze sequentie rechtvaardigt de Oscarnominaties op technisch vlak. Maar ondanks de 6 Oscarnominaties (geen voor Hitchcock deze keer) werd dit meesterwerk overschaduwd door Hitchcocks succes met Rebecca dat in hetzelfde jaar maar liefst 11 keer was genomineerd en twee Oscars verzilverde.

The Wrong Man (1957)

In de jaren ’50 was Hitchcock in topvorm, maar tussen de commerciële successen door koos hij soms voor projecten waarvan hij wist dat die minder zouden aanslaan bij een groot publiek, zoals het diep-religieuze I Confess en de gitzware komedie The Trouble With Harry. Na de succesvolle remake van The Man Who Knew Too Much en vóór zijn absolute meesterwerk Vertigo, maakte Hitchcock een film die zo afweek van het verwachtingspatroon, dat hij zijn traditionele cameo verruilde voor een proloog waarin hij het verhaal toelicht. Hitchcock deed dat al enkele jaren tijdens zijn succesvolle TV-show “Alfred Hitchcock Presents”, maar deze keer blijft de zwartgallige humor achterwege. Henry Fonda schittert als Manny  Balestrero, een contrabassist in een nachtclub die met moeite zijn liefhebbende vrouw Rose (Vera Miles) en zijn kinderen weet te onderhouden. Wanneer Rose een probleem blijkt te hebben met haar gebit bezoekt Manny een bankkantoor om een lening aan te vragen. Het aanwezige personeel ziet hem abusievelijk aan voor de man die het kantoor enige tijd geleden beroofde. Manny wordt gearresteerd, verhoord en zelfs vastgezet nadat twee bankmedewerkers hem tijdens een line-up aanwijzen als de overvaller. Hoewel Manny optimistisch blijft geloven dat de waarheid tijdig aan het licht zal komen, is Rose meer en meer de wanhoop nabij.

Hitchcock vindt hier zo’n beetje eigenhandig het genre van het docudrama uit. Het resultaat is een zeer nauwkeurige reconstructie van feiten zonder de visuele hoogstandjes of suspensevolle montagetechnieken die zo typerend zijn voor Hitchcock. Pas wanneer Manny zich in de cel bevindt komt de camera werkelijk tot leven en word je als kijker meegenomen in Manny’s hoofd, waar het gevoel van isolatie en eenzaamheid overheerst. De beroemdste scène komt aan het einde, wanneer Manny zijn rozenkrans tevoorschijn haalt en zachtjes bidt om verlossing. In één van de meest geprezen dissolves uit de filmgeschiedenis gaat het gezicht van Manny over in dat van de eigenlijke dader, die – zo suggereert dit shot – precies op dat moment opnieuw een overval pleegt maar daarbij wordt overmeesterd door zijn beoogde slachtoffers. Misschien wel Hitchcocks meest onconventionele film, maar zonder enige twijfel één van zijn beste. Fonda en Miles zijn bovendien voortreffelijk in de hoofdrollen.

Family Plot (1976)

De keiharde kritiek op Marnie (1964) betekende het einde van Hitchcocks renaissance. Hitchcock verloor niet alleen geloofwaardigheid, maar ook autonoom en vooral zelfvertrouwen. Een belangrijk kritiekpunt was het feit dat hij bleef volharden in het werken in een studio, terwijl jongere filmmakers steeds meer vaker op lokatie werkten. Eén van de hoogtepunten in Family Plot is een scène waarin hoofdpersonen Blanche (Barbara Harris) en George (Bruce Dern) ontdekken dat hun auto gesaboteerd is. Kort daarvoor heeft iemand de remmen gesaboteerd en aangezien Blanche en George bergafwaarts rijden op een smalle, bochtige weg, is hun leven in gevaar. Deze tot in detail voorbereide scène is briljant gemonteerd, maar Hitchcock filmde de shots van dit tweetal duidelijk in de studio. Veel praktischer natuurlijk en mede door het innemende samenspel van Harris en Dern valt het minder op, maar het is één van de redenen waarom Hitchcocks zwanenzang niet tot zijn klassiekers behoort.

Blanche doet zich voor als helderziende en maakt gebruik van amateur-detective en minnaar George  om achter persoonlijke informatie te komen over haar gasten zodat ze die voldoende kan overtuigen van haar spirituele gave. Wanneer één van haar klanten een flink bedrag uitlooft als Blanche een spoorloos verdwenen erfgenaam op weet te sporen, denken Blanche en George eindelijk die financiële klapper te kunnen maken waar ze op hopen. Parallel loopt het verhaal van juwelier en juwelendief Arthur Adamson (Willem Devane) en zijn handlanger Blanche Tyler (Karen Black) die een nauwkeurig voorbereide misdrijf in werking stellen. De verhaallijnen komen bij toeval bij elkaar, scheiden zich weer en komen dan definitief bij elkaar in een slim opgezette komische thriller met een even spannende als grappige ontknoping. Innovatief is dit zeker niet, maar het acteerwerk is uitstekend en vooral Harris oogste veel lof als de pseudo-helderziende die geen idee heeft in welk wespennest ze zich begeeft.