Vertigo (1958)

De grotendeels verborgen wereld tussen de oren is een groot mysterie (waarin logica sowieso ondergeschikt is), cinemanukerke. Dat geldt voor de regisseur evenals voor de hoofdrolspeler, die in geval van film als artistieke expressie een afspiegeling (projectie) vormt van het (gemankeerde) persoonlijke leven van de regisseur.

Ofwel, Vertigo zie ik als een kunstzinnig meesterwerk, en ik sta daarin niet alleen.

Voor velen de beste Hitchcock. Volgens Sights and Sounds zelfs de beste film ooit.

Zelf was ik er de eerste twee kijkbeurten nooit erg van onder de indruk geraakt. Nu zat die in de 4K Hitchcock box, dus een mooie aanleiding m weer de kans te geven.

Vond m wel wat beter, maar ik zie er nog steeds biet het grote meesterwerk in. Er gebeurd gewoon niet zo veel en de eindeloze rij-shots ogen gedateerd.

Maar goed, de kleuren spatten wel van het doek af. De 4k restauratie is prachtig.

3,5

En de volgende Hitchcock aan de beurt, en met Vertigo toch vermoedelijk één van de eersten die ik gezien heb in mijn jeugd. Het plot had geen enkele verassing meer, Stewart viel me tegen maar desondanks heeft de film een aantal erg goede momenten en beklijft de film toch vooral met zijn einde.

Onlosmakelijk verbonden is deze film voor mij aan jeugdsentiment, de film waarin van alles leek maar toch anders bleek, toen al een les. Een tweede waaraan deze film onlosmakelijk verbonden is, betreft de band Faith No More die met het nummer Last Cup Of Sorrow een videoclip in het leven riep, die niet alleen geïnspireerd is op de film, maar op enkele details na één op één de film lijkt te volgen, alleen in dit geval met Faith No More zanger Mike Patton in de hoofdrol bijgestaan door niemand minder dan Jennifer Jason Leigh. Heerlijk nummer trouwens en ik moet nodig iets van Faith No More aan mijn collectie toevoegen. En met dit allemaal in gedachten had ik dan ook wel zin Vertigo er bij te pakken tijdens mijn vakantie. En zo geschiedde gisteravond en wat gaat de film toch voortreffelijk van start. Laten we eerlijk zijn, het voorval op het dak is kort en ziet er ongelooflijk nep uit, maar wat wil je ook met een film van zestig jaar oud. Desalniettemin wordt er uitstekend een bepaalde prikkel overgebracht en tussen het gewauwel van Stewart door slaagt Hitchcock daar verderop nogmaals in met de scene op het trappetje.

Vertigo vervolgt zich daarna, na het contact en verhaal van Elster, met een interessant raadsel dat zich langzaam rondom de knappe en mysterieuze Madeleine ontwikkelt. Samen met Stewart wordt mee gekeken naar de vage handelingen van deze dame goed begeleid door een fraaie sfeer. Na het eerste contact wordt zoals verwacht het pad, wat beter niet betreden kan worden, toch ingeslagen. Ik weet beter door dat ik de film eerder gezien heb, toch wordt er ontzettend mooi opgebouwd naar het moment in de toren dat spannend en aangrijpend tegelijk is. Daarna verandert de film eigenlijk volkomen van suspense achtige griezel naar een psychologische thriller. Het is niet de vraag hoe, maar eerder wanneer? Wanneer snapt Scotty de zaak. De eindscene, hoewel ik wist dat het ging gebeuren, is werkelijk kippenvel waardig. Kippenvel overigens die bij de gedachte aan dat moment meteen weer de kop op steekt. De vraag is en blijft hoever het gaat, voor mij betekent het zoveel als dat je sommige dingen gewoon nooit zal krijgen of met dingen moet leren leven. Volgens andere zit er een seksueel geladen onderlaag in, het zal...

Is er dan niets op te merk....?Mjoa...van Stewart zal ik nooit fan worden die vooral een beetje als antiheld overkomt, zeg maar gerust als niet interessante sul. Je zou kunnen zeggen dat dit goed bij de rol past maar ik snap niet helemaal wat een vrouw als Madeleine in hem zou zien. Dan is er de intonatie van de man, ronduit verschrikkelijk die lijzige en boerse manier van praten van de man. Het is dat de film uitermate boeit maar dit is echt iets waar ik me kapot aan zou kunnen irriteren. De man komt uit Indiana, misschien dat ze daar allemaal zo praten

Ondanks deze kleine puntjes heeft Vertigo een fijne mix van suspense, drama en mysterie, heeft de film uitermate prikkelende en goed gebrachte momenten rondom het hoogtevrees fenomeen, en weet de film uitermate goed te boeien. Nee, beter dan mijn favoriete Hitchcock is ie niet, dat blijft Psycho, maar Vertigo doet er zeker een goede gooi naar. Mede door het nog spelende jeugdsentiment toch hetzelfde cijfer als Psycho, een 4.5 dus.

Vertigo was niet meteen mijn meest favoriete Hitchcock, maar ik heb nu de film een keer op het grote doek gezien. Waar een film toch nog altijd meer tot haar recht komt. Zeker als die gefilmd is in Technicolor. James Stewart is weer in vorm, al geniet ik vooral van de vrouwelijke rollen. Kim Novak als de mysterieuze dame die stilaan in de hoek wordt gedreven door Stewart. En een hele opvallende rol voor Barbara Bel Geddes als Midge, de ex-verloofde van het hoofdpersonage.

De film is vooral een Hitchcock film geworden, en dat is helaas af en toe wel wat geforceerd. Hij schuift het verhaal af en toe op zij om zelf uit te blinken, terwijl dat bij films als Rear Window of North by Northwest veel beter klikte en zo de spanning zeer natuurlijk aanvoelde. De film wisselt heerlijke shots af met soms bruuske overgangen.

Vertigo is uiteraard een klassieker, persoonlijk niet de beste Hitchcock maar best wel interessant en boeiend.

Nogal vergezocht plot daarom "slechts" 3,5*, maar wel knap geënsceneerd door Hitchcock. Een zeer psychologische film ook. Een detective (die lijdt aan hoogtevrees) verleent een oude vriend een gunst door het staan en gaan van diens vrouw te onderzoeken. De vrouw lijkt erg veel interesse te hebben in ene Carlotta Valdez, die honderd jaar daarvoor in San Francisco leefde en op jonge leeftijd aan haar einde kwam. Dit geeft een mysterieus en intrigerend eerste uur. Na de key event gooit Hitchcock het over een andere boeg en verlegt de focus naar een identiteitsverwarring die daarna ontstaat en de motor vormt voor de finale. Vertigo vond ik vooral sterk geacteerd door Stewart en Novak, die zowat 80% van de film op hun schouders dragen. Stewart is niet weg te denken uit de Hitch's films.

Hitchcock is nauwelijks geïnteresseerd in het 'why' en alleen in het "how". Dat vergt enige aanpassing van mij als kijker want bij een eerste kijkbeurt (en deze tweede kijkbeurt voelde als de eerste want het was denk ik wel 20 jaar geleden dat ik deze zag) let ik naast het visuele vooral op zaken als plot en hoe het scenario in elkaar steekt. Dat moet je dus niet doen bij Vertigo want als je de plot analyseert wordt het al snel licht-belachelijk.

Echte suspense is het dan ook niet, zeker als Hitch zijn kaarten op tafel legt met de bekentenis. Daarna is het inderdaad wachten tot Madeleine/ Judy zich prijsgeeft. Vist Scottie het verfrommelde briefje uit de prullenbak, of verspreekt Judy zich door te refereren aan iets wat plaatsvond toen ze nog Madeleine was? Dat het uiteindelijk het sieraad is van Carlotta dat haar verraadt vond ik eigenlijk een aparte keus. Ze was immers niet echt de achterkleindochter van Carlotta en had het sieraad dus kennelijk van Elster gekregen als bedankje voor bewezen diensten. De link met Scottie was daarmee zo in het oog springend dat het wel erg naïef van haar was dat sieraad om te doen. Maar goed, zoals gezegd, de plot is bepaald niet waterdicht.

Wat overblijft is een prachtig geschoten film, met een hoofdrol voor de kleuren, de omgeving en de chemie tussen de hoofdrolspelers. Niet eens dat ze zo verliefd lijken- dat was door het grote leeftijdsverschil zelfs een beetje ongemakkelijk, maar ze vullen hun rol perfect in. Daarbij moet ik wel zeggen dat ik in tegenstelling tot anderen Stewart wel graag zie, hij belichaamt een beetje het klassieke Hollywood samen met andere acteurs van de oude stempel als Bogart, Cagney, Cooper en Cary Grant. Kim Novak heeft een heel andere uitstraling. Ze is een beetje een koele schoonheid, niet direct iemand waarvan het hart sneller gaat kloppen, maar ze heeft ook een bepaalde tragiek, ergens balancerend tussen melancholie, schuldgevoel en depressie, waardoor je je over haar wil ontfermen. Ze heeft trouwens in opmerkelijk weinig grote films gespeeld, dit is zelfs de enige film die ik van haar heb gezien.

Over het einde is al veel geschreven, het is ook vrij idioot. Niet eens zozeer dat Judy uit het raam valt, maar dat die non meteen routineus een kruis slaat en de klok gaat luiden, alsof het haar wel vaker overkwam mensen van schrik uit het raam te laten donderen.

Het is een film die je vaker moet zien, zo lijkt de teneur van degenen die dit echt fantastisch vinden. Misschien dat een derde kijkbeurt helpt om dit tot meesterwerk te bombarderen, vooralsnog vind ik het een fijne Hitchcock maar niet eens zijn beste, laat staan een van de beste films ooit gemaakt. Dat het tot de invloedrijkste films hoort wil ik overigens nog wel geloven.

Vertigo neemt alle tijd van de wereld om een verhaal te vertellen. Rustige en zwijgzame momenten zijn er in overvloed. Echt vervelend is dat niet. Het verhaal is boeiend. Het lijkt een ongecompliceerd verhaal te zijn, maar het zit natuurlijk vol misleiding en afleiding. Bovendien heeft Hitchcock de film volgestopt met prachtig beeldmateriaal en opvallend kleurgebruik. Sommige scènes maken indruk vanwege de setting. Andere vanwege het oog voor onbetekenende details op de achtergrond die soms subtiel worden gevangen en soms opdringerig op de voorgrond treden. Het zijn scènes die je onopvallend een andere realiteit binnen trekken.

De eerste 90 minuten vertelt Vertigo een mysterieus verhaal. Met suspense en thrillerelementen. De kortere tweede helft van de film begint vanuit een dieptepunt waar de film de kijker in achter heeft gelaten. Vanaf dat punt begint een hernieuwde opbouw, die in een hoger tempo dan daarvoor leidt naar een plotseling einde. Het tweede deel is in verhalende zin minder pakkend. Minder zorgvuldig geënsceneerd. Gehaaster. De nadruk ligt minder op de omlijsting en meer op de karakters. Het goede acteerwerk en de diepere inkijk in de personages zorgt dan toch wel weer voor een boeiende finale.

Het hoofdpersonage is John Ferguson. Een man die diverse mentale fasen moet passeren. Het script gaat niet zachtzinnig met hem om. Ferguson de gevatte vleier. De verwarde driftkop. De treurende obsessieveling. Hij wordt gespeeld door James Stewart die het personage met veel nuance neerzet. De andere hoofdrol is voor Kim Novak, die een minder gelaagd personage speelt maar dat met veel uitstraling compenseert. Hitchcock was niet zo ingenomen met de keuze voor Novak. Hij had haar rol bedacht voor Vera Miles, die hij contractueel aan zich had gebonden en wilde poneren als een tweede Grace Kelly. Vera Miles werd echter zwanger.

Vertigo is een film over obsessies, over angsten en gespleten personen. De film beweegt zich op het vlak tussen rationeel en irrationeel. Met suggestieve beelden en uitstekend acteerwerk wordt succesvol een mysterieuze en paranoïde sfeer gecreëerd. De veel geroemde score van Bernard Herrmann die een hypnotisch element aan de film zou toevoegen, maakte op mij weinig indruk.

Opnieuw bekeken omdat de film nu is uitgekomen op een prachtige 4K transfer. Dit is echt een meerwaarde ten aanzien van de toch al goede blu ray versie. Ook het geluid is netjes aangepast. Zag onderweg in de steeg toch nog wel een black spot. Beetje slordig. De film is wat lang gerekt zoals ik al eerder hier schreef, maar zit verder goed in elkaar. Blijf het alleen wat jammer vinden dat de moordenaar verder niet meer wordt belicht Afijn misschien was dat dan uiteindelijk wel een detail dat er niet zoveel meer toe deed. Zag de film voor het laatst in 2017 toen Kim Novak nog leefde. En nog steeds op 89 jarige leeftijd nog springlevend. De omgeving van San Francisco is echt zo mooi. Vroeg me af of die oude gebouwen bij het water nog steeds zo bestaat. Echt een plaatje.

Film 4,0
Beeld (4K) 4.5
Geluid 4.5

Deze klassieker weer eens gezien en het blijft een goeie film, van begin tot eind blijft hij boeien met vooral een erg goed verhaal. Die soms best wel wazig is maar goed is gedaan, John (James Stewart) die verliefd op Judy (Kim Novak) word en waarbij niks is wat het lijkt. James Stewart speelt de hoofdrol die last van hoogtevrees en draaiduizeligheid heeft. De shots waarin hij zo'n aanval heeft is erg goed gedaan, de sfeer en de setting van deze vind ik ook zeer goed gedaan. Ik kan meer over deze klassieker vertellen maar voor degene die hem nog niet heeft gezien (schaam je ) zeg ik veel kijkplezier. Oh ja let op ongeveer 11 minuten in de film naar de cameo van Hitchcock.

Zeer goede Hitchcock, met een plot dat zo in een opera zou passen. Of dit zijn beste is? Dat vind ik eigenlijk niet, North by Northwest vind ik dan net iets beter.