2001: A Space Odyssey (1968)

Morgen de film opnieuw bekijken in de bioscoop, samen met iemand die de film nog niet gezien heeft. Hopelijk bevalt het hem net zo goed als dat het mij weer gaat bevallen.

Helemaal mee eens, wel jammer dat The Big Lebowski niet net als 2001 meerdere keren draaide, nu zijn de aantal mensen wat beter verdeeld en kan je zelf ook de beste tijd uitkiezen.

Aan deze film is alles merkwaardig, maar ook pure fascinatie voor techniek, ruimtevaart en de avontuurzin van de mens. Je moet wel een vertaalslag maken (1968), maar vond het eindelijk een meesterlijke film.

2001: A Space Odyssey is een van de grootste klassiekers aller tijden, maar toen ik de film een jaar of 10 terug voor het eerst zag kon ik dat niet heel goed begrijpen. De film was bijzonder traag en wazig en voelde meer als een beleving dan als een vlot lopend verhaal. Daarna heb ik niet meer de behoefte gehad om de film nog eens te zien, tot dit weekend dan. Want als een film als deze een re-release in de bioscoop krijgt, dan ben ik wel degelijk geïnteresseerd. Dit is ook wel zo'n film die op het witte doek meer indruk maakt.

En dat is in zekere zin ook wel uitgekomen. Bij mijn tweede kijkbeurt, dit weekend dus, had ik rekening gehouden met wat ik weer ging zien en met 10 jaar extra filmkennis erbij was me de achtergrond en betekenis ook meer duidelijk geworden. Wat Kubrick voor ogen had is bijzonder indrukwekkend te noemen, maar alsnog beoordeel ik de film wel op zijn totaalplaatje. Ik vind de film nog steeds bij vlagen vrij wazig en het tempo ligt soms zo enorm laag dat echt lang niet alles boeiend is. Diverse scènes worden zo lang gemaakt dat ik er op een gegeven moment wel genoeg van kreeg (de apen, de trip), maar net als ik dat punt heb bereikt komt er weer wat nieuws wat mijn aandacht er wel degelijk weer bij kreeg. Het beste gedeelte is absoluut de interactie met HAL, inclusief zijn acties richting de crew. Als je weet dat zo'n verhaal over rebellerende computer-A.I. 50 jaar oud is, dan was Kubrick een behoorlijke visionair. Diverse films hebben dit soort verhalen toch ook overgenomen.

Ik vind 2001 nog altijd meer een bijzondere filmervaring, dan een vlotlopende film. De magische beelden maken echt veel indruk. Zoveel kleuren, visualisaties, details. Destijds was ik er minder van onder de indruk, nu wel. Bijzonder knap gemaakt, helemaal als je beseft dat het een halve eeuw oud is. Sci-fi films uit die tijd brachten de ruimtevaart heel wat minder knap in beeld. Ook met het geluid is erg knap werk verricht, zeker bij de scènes waarin ze plots het geluid volledig weglaten, omdat er in de ruimte nou eenmaal geen geluid bestaat. Uiteraard behoort ook de klassieke soundtrack nog benoemd te worden, waardoor je een paar legendarische filmmomenten hier bij elkaar verzameld ziet. Ik ben ook blij de film nog eens gezien te hebben, maar blijf er wel een afstand mee houden waardoor ik de film nooit volledig kan accepteren. Kwestie van gevoel denk ik. Maar het is absoluut een cruciale titel in de filmhistorie en dat zal het altijd blijven.

3,5* (was 3*)

Toch wel een behoorlijke tegenvaller, deze klassieker onder klassiekers, mede door de hoge verwachtingen.

In beginsel is het niet vervelend dat een film erg traag is, dikwijls kan ik dat wel waarderen, maar dat wordt het wel als de film je niet helemaal ligt. Kubrick neemt met deze filosofische thema's teveel hooi op zijn vork. Die komen m.i. een stuk beter tot hun recht in boekvorm of in een gesorek tussen mensen. Hier vond ik het dikwijls te geforceerd, zoals bijvoorbeeld wanneer de aap voor het eerst een werktuig gebruikt. Dat shot waarin er een bot de lucht in vliegt schiet zijn doel echt voorbij, ook nog begeleid door te bombastische muziek.

Het gedeelte met de HAL-computer vond ik het leukst. Dat is bij vlagen toch wel angstaanjagend. Het einde vervreemdt mij dan weer van de rest. Wat overblijft is een redelijke film, die de hoge verwachtingen nergens inlost en de tand des tijds ook niet geheel soepeltjes heeft doorstaan.

Een jaar voordat er een mens op de maan liep, toen men nog nooit een foto van de aarde had gezien, maakte Stanley Kubrick een van de meest indrukwekkende Sciencefiction films ooit. Nu 50 jaar later is de invloed van de film nog steeds duidelijk te merken en heb ik het voorecht gehad de film op het grote doek te mogen zien.

De film begint 4 miljoen jaar geleden bij de eerste mensen. We zien hier de monolith voor het eerst en na contact te hebben gehad met deze monolith krijgen de apen voor het eerst door hoe ze gereedschappen en wapens kunnen gebruiken. Het vliegende bot – het eerste wapen van de mensheid – vloeit naadloos over naar een nucleaire lanceringsinstalatie in 2001, het eerste en het laatste wapen van de mensheid.

In het jaar 2001 wordt op de maan een 4 miljoen jaar oude monoliet gevonden op de maan. Omdat de monoliet een signaal richting Jupiter zend wordt het ruimteschip Discovery die kant op gestuurd. Aan boord een aantal onderzoekers in een kunstmatige slaap, twee astronauten en de prestigieuze HAL-9000 computer.

De film is ontstaan omdat Stanley Kubrick het korte verhaal van The Sentinel van Arthur C. Clarke wilde verfilmen en contact zocht met de auteur. Uit een zeer lange brainstorm tussen de twee visionairs ontstond de basis voor wat het boek en de film zijn geworden. Het boek en de film wijken echter wel van elkaar af omdat Clarke en Kubrick tijdens de productie van de film nog vrij grote aanpassingen aan het scenario hebben gemaakt. Een van de verschillen is dat het boek over Saturnus gaat en de film over Jupiter (dit omdat de ringen van Saturnus veel moeilijkheden veroorzaakten).

De effecten van 2001 zijn bijzonder indrukwekkend, zelfs 50 jaar later. Het valt wel op wanneer er gebruik is gemaakt van een fotografische print op glas omdat die effecten vrij tweedimensionaal ogen. Het modelwerk en de fantastische sets zijn echter vrijwel onovertroffen. Douglas Trumbull zou later nog een grote rol gaan spelen in de productie van andere films.

Aanvankelijk componeerde Alex North een soundtrack voor de film, maar uiteindelijk besloot Kubrick dat de klassieke muziek die hij onder tests had gemonteerd beter werkte. Hij zei hierover “Waarom middelmatige filmmuziek gebruiken als je ook de beste composities ooit voor handen hebt?”.

2001 is bij mijn weten de allereerste film waarin ruimtevaart op zo’n realistische wijze wordt weergegeven en waarbij schaalmodellen op een gedetailleerde manier zijn gebruikt. De enige film hiervoor die in de buurt komt is de Sovjet-Russische film Ikarie XB 1 (1963) en daarnaast vermoed ik dat Kubrick ook de Kuifje-albums Raket naar de Maan (1953) en Mannen op de Maan (1954) heeft gelezen waarin Hergé vrij accuraat een aantal aspecten van de maanlanding voorspelde (en bovendien zit er een shot in de film die haast letterlijk een kopie lijkt van een tekening uit Mannen op de Maan).

De eerste film waar de invloed van 2001 merkbaar is, is Andrei Tarkovsky’s Solyaris (1972). Tarkovsky vond 2001 veel te steriel en emotieloos omdat er zoveel aandacht naar de techniek gaat en Solaris was zijn reactie daarop. Hier gaat de aandacht puur naar de mensen en wordt nauwelijks aandacht besteed aan de technologie. Ironisch genoeg vond Kubrick Tarkovsky’s film wel erg goed. George Lucas’ Star Wars is vooral visueel en technisch beïnvloed door 2001. Hoewel wetenschappelijke correctie door Lucas achterwegen is gelaten zijn de effecten hier nog verder geperfectioneerd. Robert Wise zou Troumbul diverse effecten laten imiteren voor Star Trek: The Motion Picture. Met name het tempo, de manier waarop ruimteschepen in beeld worden gebracht en de psychedelische beelden aan het einde zijn duidelijk door 2001 beïnvloed. Alien zou later weer een poging doen wat meer wetenschappelijk te werk te gaan. Daarna zie je duidelijk hoe ervaren special-effects mensen en model-makers uit eerdere films opnieuw in worden gezet. Outlander en Blade Runner hebben weer het zelfde team en vergelijkbare schaalmodellen. David Lynch’s Dune lijkt in veel opzichten weer een stap terug naar 1968 omdat de zelfde ‘platte’ optical effects worden gebruikt voor ruimteschepen. Dat zelfde jaar weren de modellen van 2001 nagemaakt voor het vervolg 2010. Recenter is de invloed ook weer te zien in het werk van Christoper Nolan. Opmerkelijk is dat naast jonge filmmakers ook het Vaticaan destijds heel positief was over 2001: A Space Odyssey en de film een plaats gaf op hun lijst van 45 artistieke en moreel inspirerende films.

Het was een zeer indrukwekkende ervaring om deze grootste film op het grote scherm te zien. Het bijzondere aan de film is dat hij niet alleen technisch indrukwekkend is, maar dat het ook artistiek een film is die heel erg vooruitstrevend was. Mijn favoriete gedeelte van de film is de interactie tussen HAL en Dave, een ijzingwekkend stukje suspense met alternatieve intelligentie. Het trage tempo en het einde dat nogal open voor interpretatie is zijn dingen die tegenwoordig mensen tegen zullen staan. Arthur C. Clarke legt in zijn boek uit wat het einde inhoud en ook in het vervolg 2010 van Peter Hyams wordt een verklaring gegeven. Veel Kubrick-fans vinden die verklaringen gebrekkig en zelf heeft ook wel iets om het aan interpretatie over te laten. Het einde gaat elke verbeelding te boven en symboliseert dan ook perfect reizen in het heelal. Kubrick zei hierover: “Als Leonardo Davinci onder de Mona Lisa had geschreven ‘ze lacht omdat ze een geheim verbergt voor haar minnaar’ zou het dan nog steeds zo’n intrigerend schilderij zijn?”

Zeker een bijzondere ervaring deze op het grote doek te hebben gezien, de film beviel mij toch wel iets minder goed dan de laatste keer dat ik deze zag, soms misschien toch iets te langdradig naar mijn zin maar tegelijkertijd wel prachtig gemaakt!
Ik had helaas de pech dat er 2 16 jarige tutjes achter me zaten die een groot gedeelte van de film aan het fluisteren waren en het was wel duidelijk dat het geen film voor hun was, ze hadden beter naar I Feel Pretty kunnen gaan.

Dus ja, beetje dubbel! Aan de ene kant heb ik er van genoten, aan de andere kant helaas die irritatiepuntjes waardoor ik begon te twijfelen of de film misschien toch niet beter was als je deze gewoon in alle stilte thuis kan bekijken? Ik ben er nog niet goed over uit, maar een dikke 4 sterren blijven zonder twijfel staan!

Twee zestienjarige meisjes, wat doen die daar zeg?

Dat vroeg ik mij ook al af ja, ze vonden het dodelijk saai.

Net voor het eerst sinds 34 jaar weer in de bios gezien. Gezeten op rij 3, is er maar één woord voor: MAGISTRAAL!

Bij mij ging het nèt goed (ondanks dat er maar 10 personen in de zaal zaten). Ik kijk om die reden eigenlijk al jaren het liefst thuis, zeker deze film (met sigaret dan ook nog).

Ik ga normaal gezien wat dichter bij het scherm zitten, rij 2 of 3 waar eigenlijk zelden mensen zitten. Maar aangezien ik dit keer niet alleen was had ik natuurlijk rekening te houden met de persoon die mee ging. Ja, normaal gaat het prima hoor! Ik ga geregeld 's ochtends naar de bios en dan is het lekker rustig, maar op de classics komen toch wat meer mensen en helaas ook wat verdwaalde naïeve tutjes op af.

Gezien op het grote doek.

Moet zeggen, vond dit toch wel erg sterk. Voor in film van 1968 loopt hij ook zeker voor vanuit zijn tijd. Zelfs het geluid was niet erg storend en de scenes zoals de draaiende kamer zien er erg overtuigend uit en ook grappig gefilmd.

De film is wel zeer traag, de scenes zijn stuk voor stuk erg lang en als je daar niet van houd kan je deze film dan ook links laten liggen. Het stuk met de apen vond ik niet heel interessant maar per hoofdstuk (het zijn e 4) werd de film een beetje interessanter.

Vooral het laatste hoofdstuk is fenomenaal. Ook grappig dat ze expres het stuk zonder uitleg hebben gemaakt, zodat mensen kunnen speculeren. De film trekt je ook goed mee en daarmee is het laatste hoofdstuk dan ook het beste van de 4.

Zeker genoten, heb niet eens gemerkt dat hij uit 1968 komt, en een aanrader voor Sciencefiction fans.

Gisteren in een bijna lege zaal deze klassieker herzien. Ik wilde hier een korte reactie schrijven over de prettige bioscoopervaring in Pathe Arnhem, maar merkte dat ik toch langer van stof was dan ik in eerste instantie dacht. Wellicht niet te voorkomen bij een prikkelende film als deze.

Een kijkervaring in de bioscoop is anders dan een dvd thuis. Vooral een epische film als deze komt pas echt tot zijn recht op het witte doek. Man, wat heb ik genoten van de openingscene met de planeten, de walsende ruimtestations, al paringdansend gepenetreerd door ruimteschepen, en de psychedelische wormhole-trip die de kijker naar een totaal andere dimensie slingert. De combinatie tussen beeld en geluid is bij Kubrick altijd goed, maar hier toont hij zich toch echt een ware meester. De klassieke muziek geeft de film een tijdloos en bombastisch karakter, terwijl de griezelige monotome zang onder de monoliet-scenes een weerzinwekkend gevoel oproepen, een gevaar dat ons verstand te boven gaat.

De HAL scene blijft voor mij toch het hoogtepunt in de film, wellicht omdat dit verhaal het meest toegankelijk is en je mee kunt leven met de personages. Het is eigenlijk een korte film in een film. Ook hier is het geluid (of het gebrek eraan) van enorm toegevoegde waarde. De ijzingwekkende stiltes maken de scenes bijzonder spannend. In een doodstille bioscoopzaal voel je dit nog mee dan thuis op de bank.

Het trage tempo van de film stoort nergens, maar geeft de film juist dat grootse karakter. Eindeloos kijken naar de landing van een ruimteschip. Of de opening en de intermission: minutenlang kijken we naar een leeg zwart scherm met de zoemende zang op de achtergrond. Bijna hypnotiserend om te zien hoe het zwarte scherm steeds lichter lijkt te worden, omdat je ogen wennen aan de donkere projectie.

2001 vind ik geen film die je helemaal moet willen verklaren. Ik zie het als een (bijna) abstract kunstwerk: er worden wat hints gegeven van een verhaal en met een boel kleur en compositie mag je verder je verbeelding laten spreken.
Toch zijn er zaken die blijven prikkelen, en vragen om een verklaring. Hoewel de monoliet een consequente positie heeft in dit verhaal, is mij de betekenis ervan nog steeds niet helemaal duidelijk. Sommigen zeggen dat er telkens een evolutionaire stap wordt gemaak als hij verschijnt. Dat zou kunnen. Maar dan wel een stap die gepaard gaat met de dood. Natuurlijk gaat geen enkele grote vernieuwing zonder vernietiging (of op zijn minst enige afbraak) van het oude. Maar het is mij hier onduidelijk of de monoliet nu goed of slecht nieuws is. De muziek voorspelt dat laatste, maar dat kan ook mijn eigen conservatisme zijn. Wellicht betekent het beide, hoewel ik het gevoel heb een zeker pessimisme te bespeuren in Kubrick’s visie.

Want alle schoonheid van de ruimtewereld en de prachtige muziek ten spijt, kan ik niet om het gevoel heen dat Kubrick hier een dystopisch toekomstbeeld schetst. De ruimtereizen verlopen nu niet bepaald zonder problemen, en de ontwikkeling van A.I. wordt in de vorm van HAL ook niet erg positief neergezet.
Daarnaast viel me op dat elke keer als er naar aarde werd gebeld, dit gebeurde omdat er een familiegebeurtenis gemist wordt (verjaardag van dochter, of de eigen verjaardag). Dit lijkt aan te geven dat al dat ruimtereizen over die enorme afstanden ons als mensen letterlijk uit elkaar drijft. Ook in de wachtruimte scene wordt dit letterlijk benoemd door een vrouw wiens man werkt op aarde, waardoor ze elkaar niet vaak zien.

En dan te bedenken dat al deze moderne ellende begon met een aap die het doden ontdekte. Van planteneters verworden ze tot carnivoren, om vervolgens meteen tot moord op de eigen soort over te gaan. Een schokkend snelle ontwikkeling, wat de ontwikkeling van de moderne mens natuurlijk ook is. Wat de geboorte van de nieuwe mens uiteindelijk gaat betekenen voor het universum, blijft dan ook onduidelijk.

Deze film voelt letterlijk als een reis. Een odyssee door tijd en ruimte waarin de mensheid als Griekse tragische held het onderspit lijkt te delven en overgeleverd is aan de grillen van het universum, ondanks dat het telkens datzelfde universum aan zijn wil probeert te onderwerpen. Een tijdloos thema, en een tijdloze film.

4,5*

Prachtig stuk

Tegen al m'n verwachtingen in heeft m'n bioscoopbezoek 2001 een punt laten zakken en uit m'n top 10 doen vallen (welkom terug, Blade Runner). Het blijft natuurlijk een schitterende, unieke film die nog steeds hoog scoort in m'n toplijst, maar nu ik zo gefocust moest zijn betrapte ik mezelf er meerdere keren op dat ik de film wilde doorspoelen. Bepaalde stukken zijn zo ontzettend langdradig - en niet op een constructieve manier.

Maar zoals gezegd: over de hele linie blijft het prachtig. Ik vind het alleen geen 10 meer waard en dat is toch even schrikken.

Gisteren ook naar de bioscoop getrokken om A space odyssey terug te zien. Twee andere gelukkigen in de zaal deelden in de vreugde (enfin, daar ga ik toch vanuit). Zeer tevreden teruggekeerd. Meer zelfs, een verademing om alle elementen die Kubrick er heeft ingestopt te mogen ervaren op het grote doek en het surround geluid. De film komt op die manier zoveel harder binnen.

De klassieke muziek, de trage opbouw, de geweldige compositie van de ruimtetuigen, de griezelige emotieloze stem van HAL ... topervaring!

Zo, eindelijk gezien. In de bioscoop nog wel, wat is Cineville toch fijn.

De film liet mij flink in verwarring achter. Ik vond hem tegelijkertijd integrerend als vervelend. Met name dat derde deel met vriend HAL stoorde mij mateloos. Een thriller-achtig sf-plot waar ik helemaal niets mee heb. De productie was in die tijd natuurlijk bizar, dat snap ik ook wel, maar met 2018-ogen deed het mij allemaal niet zo gek veel. De muziek van de Straussjes is in mijn ogen pure kitsch (Johann II meer dan Richard). En toch vond ik het een sterke film. Hoe kan dat nu weer?

Goede vraag.
Dank je.
Het heeft denk ik vooral te maken met het tempo. Fantastisch dat Kubrick zoveel tijd durft te nemen, dat hij alles zo lang durft te rekken. Dat het plot uiteindelijk tamelijk onnavolgbaar is vond ik ook, euh, gaaf. Op de een of andere manier is het een meerwaarde dat zoveel mensen dit een geweldige film vinden, terwijl hij toch best pittig is. Misschien komt dat doordat je hem op verschillende niveaus kunt beleven. De een houdt van de special effects, de ander van de spanning, weer een ander van, weet ik veel, de structuur of zo.

Hoe dan ook een film die, nadat hij is afgelopen, nog wel even doorgaat in je hoofd. Dat is meestal een goed teken. Leuk om over te lezen ook, ik dank Vidi well en baspls voor hun berichten hierboven. Zodra ik tijd heb zal ik nog eens wat rondbladeren in de inmiddels 108 pagina's die jullie samen hebben volgeschreven.

Groetjes!

Tijdje terug al gezien in de bios maar blijkbaar geen stukje geschreven.

De film zelf had ik al jaren geleden gezien, maar om het op groot scherm te zien was echt een enorme verrijking. En ik was vooral benieuwd hoe ik na zo lange tijd de film zou waarderen. Misschien nog wel beter. Hoewel de score gelijkt blijft was ik toen wat ruimhartiger met hoge cijfers en nadelen van toen vond ik nu wel meevallen. Ik vond toen de stijl soms erg gedateerd met grote kinderlijke plaatjes op de voedselpakketten bijvoorbeeld. Nu echter denk ik: iPhones hebben dat ook (sterk vereenvoudigd design) en hoe sterk is juist dat production design nu ik dat met en bril van 2018 bekijk? Volstrekt niet gedateerd.

Prachtige film om te beleven ook waarvan ik de basis vrij eenvoudig te snappen vindt en dat met nauwelijks tekst, en zeker niet om de plot vooruit te helpen). Eigenlijk is de film een filmvariant op NIetzsche's Zarathustra - de film begint niet voor niets met die muziek ook. Vooral de pacing valt op, langzaam maar in een heerlijk ritme zonder dat het langdradig of vervelend wordt. En dan bestaat de film ook nog eens uit enorm veel iconische momenten en shots naast geweldig gebruik van de sets met bijvoorbeeld die looping waar men in kan blijven lopen. Het is geen film van emoties, maar wel van beleving door perfectie regie.

Ik vind uiteindelijk wel het einde te lang duren. Die hele trip die mijns inziens wel korter had gekund maar ook de slotscène waar veel tijd wordt genomen. Dat doet niet per se afbreuk aan de film, maar weerhoudt me van de hoogste score. 4,5*