2001: A Space Odyssey (1968)

De herkijk van deze film viel tot mijn grote spijt ietwat tegen. Het is en blijft nog steeds een goede film, en een film die zijn tijd ver vooruit was, maar verhalend vind ik hem soms niet al te best op een bepaald vlak. Al redt HAL op dat vlak uiteraard wel de film. Ik vond dat het tweede segment het segment op de Maan moeilijk door te komen viel. Andere segmenten blijven meesterlijk en staan er als een huis, al blijft het op bepaalde momenten wel erg abstract (vooral eerste segment, hoewel de abstractie uit dit segment het makkelijkst te begrijpen valt) en kan de muziek soms wat bombastisch overkomen. Hoewel op bepaalde momenten dat juist wel weer van positieve bijdrage was, en ten goede kwam aan de sfeer. Alleen vermoed ik dat het in te grote mate aanwezig (opnieuw met name vooral in segment 2). Het blijft zeker sterk en HAL is één van de meest interessante filmpersonages die ooit gecreëerd zijn. Maar ik was niet zo geboeid of onder de indruk als de eerste keer dat ik dit zag, hoewel de aandacht ook tijdens mijn eerste kijkbeurt soms wel eens verslapte. Daarom de verlaging dus van 5.0 naar 4.5.

Mij viel trouwens op dat er in The Shining een referentie was naar 2001. In het ruimtevaarttoestel vlak na het einde van sequentie 1 (met de apen) heb je de rode zetels omgeven door een witte achtergrond (witte vloer en witte muren). Bij de sanitaire ruimte in The Shining waren de witte lavabo's omgeven door rode muren. Ik moest hierbij direct aan 2001 denken.

Ik vind vooral dergelijke comments keer op keer grappig. Als er één film is uit de jaren '60 die kan wedijveren met het moderne geweld van vandaag is het wel deze film. Keer op keer sta ik er versteld van hoe ver deze film eigenlijk zijn tijd vooruit was. Misschien is mijn bewoording wat incorrect, want meedoen met het geweld van vandaag is ergens wel een belediging voor een film als deze.

Technisch gezien is het gewoon enorm gedateerd. Qua stilering ook trouwens, maar dat is dan voor sommige mensen weer een pluspunt.

Logisch toch, dat een bijna 50 jaar oude film gedateerd oogt? Helemaal in de sci-fi is het onmogelijk om die jaren te verbergen. En gelukkig maar, want dit is vooral een prachtig tijdsdocument. Ik blijf het fascinerend vinden hoe Kubrick hier een nog altijd ongeëvenaarde sfeer wist te creëren zonder de technische mogelijkheden van nu.

Dat deze film een prachtig tijdsdocument is, wil ik zeker niet betwisten, Zwolle84! Maar eigenlijk zegt dat nog niks over de intrinsieke kwaliteit van de film as such. Juist het feit dat er zoveel nadruk ligt op het technische en visuele aspect, maakt de film zo "gedateerd". Als verhaal, compositie en psychologie diepere aandacht hadden gekregen, had dat mij wellicht minder gestoord. Of minder gauw tot de kwalificatie "grappig" geleid, TornadoEF5...

Dan moet je eens een andere film zien uit die periode. Eerlijk gezegd, globaal zien vind ik de film nog steeds zijn tijd vooruit. Gelukkig waren al de effecten echt gefilmd 'voor de camera' en niet achteraf toegevoegd of samengebracht (optical FX). Een aantal dingen van de vormgeving zijn wel typerend voor de jaren 60 maar dat geldt ook voor Star Wars (Jaren 70) of Blade Runner (Jaren 80).

De meeste kritiek valt te herleiden naar: Oh, was de film maar wat meer op een conventionele wijze verteld. Oh, was de muziek maar van Hans Zimmer. Oh, was de hoofdrol maar gespeeld door Tom Hanks want het enige karakter waar ik om gaf was HAL. Oh, was het tempo maar wat sneller want ik ben toch niet traag van begrip? Oh, was 2001 maar geregisseerd door Christopher Nolan.

Maar laten we op dit gebied vooral Ikarie XB 1 (1963) niet vergeten!