The Dirty Dozen (1967)

De zogeheten ‘grandaddy-of-them-all’, al lijkt de huidige generatie actieregisseurs deze film nooit te hebben gezien. Ik zag ‘m gisteren opnieuw, voor het eerst in misschien wel 15 jaar, en wat mij het meest opviel is dat de actie eigenlijk grotendeels beperkt blijft tot het laatste half uur! Maar dat neemt niet weg dat dit wel degelijk een actiefilm is, omdat “The Dirty Dozen” alle ingrediënten bevat van de ultieme aktiefilm, te beginnen met een indrukwekkende cast. De formidabele Lee Marvin, die een jaar eerder een Oscar had gewonnen voor zijn rol als een dronken scherpschutter in Cat Ballou, is hier op het top van zijn kunnen. Robert Ryan en Ernest Borgnine zijn perfect gecast: er zijn maar weinig acteurs van die generatie te bedenken waarvan je kunt geloven dat Lee Marvin er ontzag voor heeft. Regisseur Robert Aldrich is bovendien een absolute vakman die altijd het beste uit zijn acteurs weet te halen en een sobere, maar effectieve stijl gebruikt die past bij deze film.
“The Dirty Dozen” verwijst naar een groep zware criminelen – waaronder een aantal ter dood veroordeelden - die tijdens WO II kans krijgen op amnestie door deel te nemen aan een intensieve militaire training onder leiding van majoor Reisman [Lee Marvin], die ze voorbereidt op een levensgevaarlijke missie waarbij ze een chateau moeten binnendringen waar een groot deel van de Duitse militaire top bijeen komt voor een bespreking. Het doel is zoveel mogelijk van deze top-officieren uit te schakelen, in de wetenschap dat de kans klein is dat ze het zelf overleven. De twaalf vrijwilligers zijn aanvankelijk eigenlijk een zootje ongeregeld, met de recalcitrante Victor Franko [John Cassavetes] als de grootste dwarsligger en met Archer Maggott [Telly Savalas] als de gevaarlijkste, meest onevenwichtige van het stel. Charles Bronson, zanger Trini Lopez en American Footballster Jim Brown zijn de andere bekende namen in de cast. Er is ook een rol voor de dan nog onbekende Donald Sutherland, voor wie dit een doorbraak betekende.

Het verhaal is simpel, maar de film toont vooral hoe Reisman tegen alle verwachtingen in – en met onbedoelde hulp van de rebelse Janko – deze twaalf totaal verschillende individuen weet om te trainen tot een éénheid. Het is wellicht verrassend dat hij daarbij niet eens zozeer zijn toevlucht hoeft te nemen tot geweld en intimidatie. De training kenmerkt zich vooral door humor, veelal in de vorm van leedvermaak wanneer Reisman één van de twaalf rekruten voor schut zet. Geen R. Lee Ermey-achtige donderpreken dus, maar een veel menselijkere en, dat wil ik wel geloven, een veel effectievere aanpak, aangezien Reisman het respect van zijn rekruten moet winnen omdat hij de leiding heeft over de operatie. De overgang naar de uiteindelijke operatie is briljant. Aan het einde van een geslaagde militaire oefening, bedoeld om te bewijzen dat “The Dirty Dozen” klaar zijn voor voor hun operatie, krijgen ze een uitgebreide warme maaltijd voorgeschoteld. Ondertussen neemt Reisman het plan in 17 stappen, dat hij heeft geformuleerd in rijmvorm, voor de zoveelste keer met de mannen door. De mannen lachen en het sarcasme druipt eraf bij het begin... dan snijdt Aldrich opeens naar het vliegtuig waarin de mannen onderweg zijn naar het chateau waar de mannen, in de beleving van de kijker dan, hun rijm voortzetten. Maar nu klinken de stemmen serieus, staan de gezichten strak en zien we een combinatie van concentratie en doodsangst.

Het is een geniaal middel om flink vooruit te springen in het verhaal, bovendien versterkt het contrast in de emoties van de mannen het gevoel van spanning en suspense bij de kijker: nu gaat het werkelijk beginnen! Alle acteurs hebben hun gouden moment tijdens de finale, die overigens een aantal voor die tijd erg indrukwekkende explosies bevat en die – doordat we de karakters bijna 2 uur lang van dichtbij hebben gevolgd tijdens hun training – meer dramatische impact heeft dan veel van de tientallen klonen die deze film heeft gehad. Een voortreffelijke cast, een perfecte balans van drama, humor en actie en een spectaculaire finale maken dit tot een must-see voor de liefhebbers van actiefilms en oorlogsfilms in het bijzonder.

Ik wou dat ik zo positief was.

Mijn derde Aldrich na Kiss Me Deadly (1955) en What Ever Happened to Baby Jane? (1962), en de eerste die ik geen 4* waardering geef. De ensemble cast is leuk om te zien, maar verhaal, uitwerking, acteerwerk en soundtrack schoten voor mij toch wat tekort. De humor lag mij ook niet helemaal en de finale duurt net iets te lang.

Wel een mooie set, indrukwekkende explosies en behoorlijk nasty business voor die tijd.

Zagen jullie ook een brede versie van Don Draper in deze film, of ligt dat aan mij?

3,5* afgerond naar boven.

Een goede actie/avontuur/komedie/thriller/oorlog film...
Prima verhaal...
Goede film...
Ouderwetse klassieke muziek
(wel Dolby Digital aanwezig)...
Ouderwetse opname (geen HD aanwezig)...
Prima acteerwerk...
Wel leuk bekende jonge acteurs Lee Marvin, Charles Bronson, Ernest Borgnine,
George Kennedy en Donald Sutherland...
Heel goed!

Het soms luchtige karakter van The Dirty Dozen deed het hem. Het ging zelfs richting een klucht en dat leverde hilarische momenten op. Daarentegen was de finale een stuk serieuzer en vol met de nodige actie. Zo toonde de film meerdere gezichten en werd het nooit saai. Films met deze sfeer worden echt al jaren niet meer gemaakt en zo was het een leuke trip terug in de tijd. Charles Bronson was een leuke bonus.

Goeie film waarin een beroep wordt gedaan op de hulp van een groep criminelen voor een militaire operatie. Alhoewel de film goed is opgebouwd, had het wel wat korter gemogen. Een behoorlijk portie humor en de actie wordt grotendeels tot het eind bewaard. Vermakelijke personages ingevuld door een cast met flink wat bekende namen.