To Be or Not to Be (1942)

Don't miss Trouble in Paradise (1932) en Design for Living (1933)

Ijzersterk plot. Jammer dat vandaag de dag de aandacht veel meer uitgaat naar vorm dan naar inhoud, want films als deze kom je de laatste jaren zelden tegen. De vorm slijt snel en voor de inhoud geldt dat veel minder, waardoor ik denk dat tegenwoordig weinig films gemaakt worden die zoals deze herinnerd zullen worden. Het script zit erg goed in elkaar. Ook met de humor, de chemie tussen de acteurs, de prestaties, de dialogen en de sfeer zit het goed. Vreemd eigenlijk dat er relatief gezien zo weinig op deze film is gestemd. Filmisch is deze uitstekend.

Het doet snel denken aan Inglourious Basterds (2009) en ik zie dat ik niet de enige ben die het verband tussen die twee ziet. Beide films dienen hetzelfde doel: het publiek vermaken door Nazis belachelijk te maken, en ook het plot van Inglourious Basterds mag er wezen, al is het plot van To Be wel meer verfijnd. Beide films kunnen ook verkeerd vallen (zoals IB bij mij de eerste keer viel) als je het niet als vermaak ziet.

Maar veel verder dan vermaak zie ik deze echter niet gaan, in tegenstelling tot The Great Dictator (1940). To Be voelt een beetje afstandig aan, wat grapjes maken over ene niet serieus te nemen kerel (ene Hitler) aan de andere kant van de plas die een of ander landje heeft geïnvadeerd en ook nog iets met "concentratiekampen" doet. Ik overdrijf, maar verder dan dit gaat deze film niet. Ik zie geen andere boodschap in, en de achtergrond van de regisseur doet er daarbij niet toe wanneer dat niet in de film tot uiting komt. Veel verder dan lachen over Hitler gaat het niet. Natuurlijk maakt het "do we not bleed" indruk, het is wel makkelijk scoren en het komt van Shakespeare af en niet van Lubitsch.

The Great Dictator, twee jaar eerder gemaakt, daarentegen neemt de dreiging van de Nazis veel serieuzer, denk aan de scène waarin Hitler met de wereldbol speelt. En ook de speech, door Chaplin geschreven en niet door Shakespeare, windt er geen doekjes om. Een speech trouwens waarvan elk woord (helaas) nu nog steeds even actueel en sterk is als toen. Dat maakt voor mij The Great Dictator de betere van de twee, een film die de dreiging van Hitler in 1940 beter herkende dan deze film in 1942 dat doet. Puur als film is To Be breder, maar tegen die speech kan het niet op. The Great Dictator is een film met een boodschap, en dat is bij To Be veel minder het geval. Neemt natuurlijk niet weg dat To Be als film (net als The Great Dictator) een kwaliteitsprodukt is.

4*

Lachen met Hitler in een film, gemaakt midden in de oorlog. Regisseur Ernst Lubitsch was zelf al twintig jaar weg uit Duitsland, waar dat lachen hem wel zou zijn vergaan. Carole Lombard overleed vlak voor het verschijnen van deze film, vol met humor die de tand des tijds schitterend heeft doorstaan.

Jack Benny speelt de rol van zijn leven in deze Hollywoodklassieker die de wereld wilde laten lachen tijdens een zwaarmoedige tijd. Doordat wegens bepaalde gebeurtenissen rondom deze film het publiek het lachen verging voordat de film in première ging heeft het even geduurd voordat de film op waarde werd geschat maar gelukkig wordt deze heerlijk vermakelijke film vandaag de dag (zeer terecht) in diverse toplijstjes van het komediegenre opgenomen. De beide hoofdrollen van Dhr. en Mw. Tura worden erg goed ingevuld en daarnaast vind ik, als het op humor/komedie aankomt, bepaalde duo's ook altijd voor een goede komische noot zorgen. In dit geval zijn het zowel Greenberg en Bronski als Ehrhardt en Schultz die een flinke steen bijdragen aan het succes van dit bijzonder leuke pareltje.

Lombard en Benny stelen de show in deze vlotte film. Leuke vondst, dat leden van een theatergezelschap hun acteertalenten inzetten ten dienste van het verzet. De vertolking van Carole Lombard maakt blijkbaar deel uit van een prettige traditie van opvallend sterke en charmante vrouwelijke hoofdrollen in de jaren '40.

Doordat de gehele cast consequent Engels spreekt, worden bepaalde ongeloofwaardigheden verbloemd: dat Mr. Tura zich bijvoorbeeld voordoet als Duitse officier zal normaal gesproken niet gepikt worden door zijn landgenoot. Het lijkt er op dat de makers hier niet te zwaar aan tilden - en ach, misschien wel terecht.

Prima komedie waarin een toneelgezelschap probeert te voorkomen dat een spion tijdens de Tweede Wereldoorlog informatie aan de Duitsers weet te verschaffen. Best gewaagd om daarover al tijdens de Tweede Wereldoorlog een film te maken. De film heeft een kleine aanloop nodig om het verhaal en de personages goed te introduceren, maar eenmaal op stoom kijkt het erg fijn weg. De komische ondertoon is telkens aanwezig, maar enige spanning is hier en daar ook best aanwezig. Het acteerwerk is bovendien prima en het tempo ligt lekker hoog.

Nog maar eens herzien. Helaas in meer dan één opzicht de ultieme film van Carole Lombard, een van de meest getalenteerde (en voor wat het waard is, best betaalde) supersterren uit de periode van de grote Hollywood studio's. Warm aanbevolen, net als de meeste films van Carole Lombard trouwens.

Film hoort sowieso een plaatsje te krijgen in de Top-250.

“So they call me Concentration Camp Ehrhardt?”

Geweldige klassieker die satire en de Tweede Wereldoorlog bijna achteloos combineert. To Be or Not to Be laat zien dat ook een komedie op effectieve wijze een politiek belangrijke en menselijke boodschap kan verkondigen. De film heeft een serieuze kant, maar er valt ook genoeg te lachen en Lombard en Benny zijn fantastisch. Vooral de scènes rond Ehrhardt (Sig Ruman) zijn briljant. Het de script zit sowieso ingenieus in elkaar, en regisseur Lubitsch zorgt ervoor dat geen enkele scene overbodig aanvoelt. Het tempo ligt hoog en To Be or Not to Be is een film die constant weet te verassen.

Gefilmd tijdens de oorlog.

Als dat je aanspreekt, veel plezier met deze film! Het zal zeker wat toevoegen, gezien een aantal (gewaagde dan maar zeker?) grapjes hier en daar. Voor mij maakt het deze film er niet echt beter op, daarvoor is het gewoon in de basis niet goed genoeg.

Al begon het dan nog wel redelijk vlot. Niet zo heel grappig ('Heil Myself' enzo) maar wel met voldoende tempo. Alleen gaat het kluchtige snel vervelen en wanneer de film dan maar serieuzer wordt verliest het meteen dat beetje appeal dat er nog inzat.

Vond de humor eerder flauw dan grappig, acteerwerk ligt er veel te dik op (en zonder echt komische acteurs die dat soort werk aankunnen) en naarmate het vorderde werd het ook steeds minder. Veel meer dan een aardig eerste kwartiertje was dit niet.

1.0*

In volle oorlogstijd (onze teletijdmachine duidt aan WO II 1940 – 1945) spotten met het nazisme, het ligt niet voor de hand en zeker niet in Hollywood waar de kassa meer dan eens de kunst dicteert. Maar ook dan waren er regisseurs die geen moeite hadden om tegen zere schenen te schoppen. Charles Chaplin deed het 2 jaar eerder met het magnifieke The great dictator en ook Ernst Lubitsch gaat hier heerlijk te keer. Lubitsch was van origine Oostenrijker die de nazi terreur moest ontvluchten (ook collega’s als Billy Wilder, Fritz Lang en Robert Siodmak maakten de overtocht – Tip : voor wie van oude Hollywood films houdt, moet beslist eens hun werk opzoeken). Bezetting door de nazi’s en joden vervolging was hem dus niet vreemd en dus lijkt het logisch dat Lubitsch voor dit onderwerp koos. Nochtans maakte hij in Europa vooral venijnige comedy’s waarin het aristocratisch milieu (en vooral hun liefdesaffaires) op de korrel werd genomen. Lubitsch gooide met plezier modder naar een status of naar het rollenpatroon. De recescenten hadden zelfs een eigen omschrijving voor zijn – soms pikante - grappen nl de Lubitch touch maw niemand zoals hij kon een onschuldig beeld dubbelzinnig laten schijnen. Eenmaal in de USA aangekomen ging hij verder op zijn elan. Trouble in paradise, het superbe Ninotchka en het zoetere Shop around the corner zijn stuk voor stuk hoogvliegers. Maar met To be or not to be maakte hij misschien wel de grappigste film ooit. Er waren nog anderen maar in feite was de keuze snel gemaakt. TBONTB is pure classic. Vooral het scenario valt op. Dialogen zijn stuk voor stuk pareltjes. Meticuleus plot waarin de personages springen van hindernis naar hindernis. Een theatergezelschap probeert een verrader van het verzet te onderscheppen vooraleer die de Duitse officieren kan briefen over de verzetsstrijders in Polen. De acteurs vermommen zich en doen zich voor als de vijand wat vooral misverstanden en persoonsverwarring met zich meebrengt. De film is een perfecte mix van romantic en avontuur, heerlijke personages  (SHULTZ !) maar ook knappe scenes zoals wanneer het doek wordt opgetrokken om de dood van een spion vast te stellen. In deze volbloed zwart wit classic is het trouwens niet alleen de oorlog die op de korrel wordt genomen. Evenzeer staat het arrogante acteurs wereldje te kijk. De titel (een echo die in alle klaslokalen te horen valt) refereert dan ook in die richting. Acteurs plaatsen hun ego op de voorgrond, verwaand en onzeker, enkel bekommerd om hun prestatie. Ze zijn zelfs bereid hun leven te riskeren om te bewijzen dat ze een straffe acteur zijn of ze mekkeren over welke naam er eerst op de affiche komt. Carole Lombard is heerlijk : in haar eerste scene die handelt over concentratiekampen – we do the concentration and the polisch do the camping grapt er een Duitse officier – komt ze op in een gala jurk. Kwestie van er goed uit te zien. IJdelheid van acteurs, Lubitsch wist er alles van. Het onthaal bij de release was maar lauwtjes, velen vonden dat het lijden van Joden niet was om mee te lachen maar de film is uitgegroeid tot een unanieme lofzang voor een knap gemaakte comedy. Tragiek kwam op het einde dan toch nog om de hoek loeren toen Carole Lambord nog voor het uitbrengen van de film om het leven kwam in een vliegtuigongeval. Voor haar een happy end te gunnen, moet je naar de bioscoopzaal gaan.

een uittreksel uit mijn boek 'mijn 100 favoriete films' met op nr 77 : To be or not to be

Zeer vermakelijke komedie die entertaint van begin tot eind. De film verandert van een soort backstage toneelstuk in een dolkomische klucht boordevol zwarte humor. Het is opvallend goed geschreven en de cast speelt geweldig op elkaar in. Vooral Jack Benny steelt de show als jaloerse echtgenoot en 'Concentration Camp Ehrhardt'. De dialogen zijn simpelweg geniaal en combineren pure onzin met scherpzinnigheid. De schrijver behandelt het publiek niet als idioten en laat e.e.a. aan de verbeelding over. Verder dus een bijzonder boeiend verhaal, waarin de Nazi's voortdurend in de maling worden genomen door een bende ruziënde Poolse toneelspelers. Het is een waar spektakel dat spionage, verraad, de dreiging van Nazi Duitsland, maar ook het zelfingenomen gedrag van acteurs op een fantastische wijze in het belachelijke trekt. De film bevat enkele screwball elementen, maar Carole Lombard transformeert gelukkig niet volledig in het typische warhoofd dat haar man het leven zuur maakt. Het verhaal en de humor heeft meerdere lagen die allemaal mooi samensmelten. Een verrassing, want Lubitsch had hiervoor weinig indruk gemaakt.

Prachtige film waarin een Pools theatergezelschap het verzet een handje helpt aan het begin van de tweede wereldoorlog. Op zich al interessant genoeg aangezien de film gemaakt is kort na de inval in Polen. Maar bovenal een bijzonder goed geschreven komedie met een vlot tempo. De ene vermakelijke situatie/plotwending na de andere. Vol dubbelzinnigheden en scherpe dialogen.

Redelijk vermaakt met deze komedie gemaakt tijdens en zich afspelend in de Tweede Wereldoorlog, maar zo geweldig als sommige bovenstaande dames en heren 'm vinden vind ik 'm ook weer niet. To Be Or Not To Be gaat over een groep acteurs in Warschau, die na de Duitse inval in Polen betrokken raken bij het verzet en op die manier de lokale nazi's weten te foppen. Het verhaal zit goed in elkaar, de sfeer is luchtig en de film is redelijk vermakelijk om te volgen. Maar niet heel veel meer dan dat, de humor was toch een beetje te vaak van de kluchtige kant, met bijbehorende overgeacteerde typetjes. De grappen neigen op momenten nogal naar het niveautje 'Allo 'Allo, en dat is soms best leuk, maar een film lang was het toch te veel van het goede.

Gisteren herzien en het blijft een groot meesterwerk en bijna niet te bevatten dat dit in 1942 gemaakt is.

Nog maar eens herzien want het blijft een favoriete film voor mij, ideale zuurstof voor een verstikkende werkweek. Ditmaal bekeek ik de aan te raden blu ray van de Franse Studiocanal collection. Eén van de grappigste films aller tijden, zeker maar ook een film die meer wil zijn. Zo blijkt de titel 'TBONTB' niet zo maar gekozen te zijn. Er is die dubbele grap. Als eerste is dit het signaal voor de minnaar om recht te staan en Lombard te bezoeken in haar kleedkamer. De tweede grap speelt zich af als het stuk Hamlet wordt opgevoerd, Benny stapt op het podium, gewichtig, traag naar voren en pauzeert even. De souffleur roept vanuit zijn schuilplaats : To be or not to be. Grappig omdat het personage van Benny zichzelf beschouwt als een allergrootste acteur terwijl de souffleur weet dat Benny eerder een ijdeltuit is die zelfs de beroemdste zin van het stuk zou kunnen vergeten. Maar er is meer. Zoals Benny het essentiële van een gekend stuk kan vergeten, zo voelt de regisseur Lubitsch zich ook een beetje souffleur door te tonen dat we één van de essentiële hoofdstukken van de geschiedenis nl nazisme en hun joden haat niet mogen vergeten. Al is het via een op het eerste zicht luchtige comedy film.

Kan me wel in het bericht van Woland hierboven vinden , bij vlagen een best wel leuke komedie maar zeker ook geen meesterwerk .
De slotscene is wel weer leuk als hij opnieuw de woorden ( to be or not to be ) uitspreekt en er weer iemand anders opstaat

Deze komedie behandelt een bloedernstig onderwerp met humor. Er zitten leuke oneliners en woordspelingen in, maar het is vooral satire. De plompe nazi’s worden op de hak genomen, maar ook het theatergezelschap. Lubitsch drijft mild de spot met de ijdelheid en de ambities van de acteurs. Shakespeare wordt geciteerd in de titel en in de monoloog van Shylock. Maria Tura had haar bewonderaar beter na Ophelia's zelfmoord ontvangen, want dan had ze het volledige vijfde bedrijf ter beschikking.

De acteurs spelen verschillende rollen, zowel op als naast het podium. Vermommingen zijn een basiselement in de plot. Soms worden ze herkend, maar niet wanneer het er echt op aan komt. De grap met de Hitlerimitator wordt niet-chronologisch getoond, om de kijker op het verkeerde been te zetten. Het hoogtepunt van de maskerade vormen twee gesprekken: eerst tussen de echte professor en de nepkolonel, vervolgens tussen de de echte kolonel en de nepprofessor - telkens met Joseph Tura in vermomming.

Jack Benny blinkt uit als de acteur die deze imitaties neerzet. Carole Lombard speelt een prima donna zonder vliegangst - de ironie van het noodlot. Sig Ruman is getypecast als logge Teutoon. Felix Bressart speelde vaak joodse nevenpersonages. Ernst Lubitsch, die Duitsland reeds in de jaren ‘20 verliet, maakte met gewaagde grappen over de oorlog duidelijk dat hij goed wist wat er gaande was in z'n geboorteland. Dat hij de "Militaire" polonaise van Chopin gebruikte, kan geen toeval zijn.

Oei, toch eerder een tegenvaller dan een meesterwerk voor mij. Niet dat ik het slecht vond, maar mijn verwachtingen lagen toch elders georiënteerd. Een film waarvan ik eigenlijk niet goed wist wat ik ermee moest aanvangen. Bij momenten geslaagd en de humoristische inslag had wel iets. Op andere momenten vond ik het dan weer kolder en iets te absurd voor woorden.

Er wordt de spot gedreven met Hitler en de nazi’s. Een film met typetjes die nogal sterk naar voren kwamen. Best vermakelijk allemaal, maar ook niet meer dan dat. Al begon het wel goed en vond ik bvb de “Heil myself” erg geslaagd.

Heil myself!

Een film die ik voor de zekerheid op de lijst had laten staan omdat hij regelmatig in en uit de top 250 schuift, gistermiddag er dan ook maar even voor gaan zitten met deze oorlogskomedie iets dat bij voorbaat in het tijdsbeeld en in de lijn van Chaplin en zijn The Great Dictator van een paar jaar eerder gezien moet worden.

Opvallen doet de film meteen al met de opening waar de straat en de vele figuranten een scène zijn die knap gemaakt is en de verschijning van Hitler op zijn minst bijzonder is. De switch die daarop volgt naar het toneelgezelschap zegt genoeg qua spot en snedige opmerkingen, duidelijk is dan dat dit niet serieus gaat worden maar veel al humoristisch gaat zijn. Want wat een cynische scène met het omgekochte jongetje om vooral zijn vader te verraden, daarnaast de paranoia en angst omtrend eigen opmerkingen en grapjes die constant op de loer ligt en men regelmatig het zweet uitbreekt. Toch ligt de humor helaas niet ver van de waarheid blijkt in het vervolg van de film.

Want een knap plot ontvouwt zich gedurende de tweede helft, sowieso de fase dat de film meer begint te leven, met de verschijning van Sobinski en Siletsky met een heus dubbelspel tot gevolg waar de acteurs tot het uiterste moeten gaan om de boel in de hand te houden met interessante scènes tussen de verschillende dubbelgangers tot gevolg. De klucht is dan al lang omgeslagen naar een serieuze film die een voorspelling leek van de wereldbrand die nog komen ging en uiteraard onwetend van het werkelijke lot van de Joden. Zoals een andere gebruiker ook al zegt had de film met die wetenschap geen jaar later gemaakt kunnen worden.

To be or not te be valt met recht op als film en boeit zeker, maar meer dan een 3,5 zit er wat mij betreft niet omdat de film verder eigenlijk niets los maakt bij mij.