Dogville (2003)

haha, ja alle von trier films die ik nog niet gezien heb staan op mijn nog te kijken lijst

Apart is het wel, en er word ook goed gespeeld maar 3 uur is wel heel erg lang. Pfffff.... Ik kon er maar niet aan wennen, toneelstukken zijn dan ook niets voor mij. Ik heb hier totaal niet van kunnen genieten.

Nooit gedacht dat ik nog eens iets van Von Trier als een meesterwerk zou gaan beschouwen.

Afgelopen week kwam ik in de universiteitsbibliotheek een analytisch naslagwerkje over Dogville tegen. Ben ik in retrospectief even blij dat ik die met het oog op een aanstaande kijkbeurt maar heb meegenomen...

Want wat brengt Dogville veel moois. Een prettige paradox voor een film die juist Von Trier's negatieve mensbeeld uitdraagt, maar daarmee niet een minder waardevolle uitspraak. Eigenlijk was ik al na een minuut of vijf om. De toneelsetting (ogenschijnlijk gemodelleerd naar Bertold Brecht) en de vertelling in akten zal veel mensen afstoten (zeker in combinatie met de speelduur) maar ik zag hierin vooral veel originaliteit, eigenheid en ook een zekere charme. Langzaam komt het verhaal van Dogville op gang. Het is vooral de prettige vertelstructuur die daarbij opviel. De warme vertelstem van John Hurt staat voor de verandering eens garant voor een voice-over die wél een meerwaarde heeft. Zijn dialogen geven de film een haast poëtische invulling, nog voordat von Trier gretig met metaforen gaat strooien. Daarnaast was Dogville het type film dat in eerste instantie alle tijd neemt op een verhaal op te bouwen, maar desondanks nergens saai wordt. Dit is vooral te danken aan het uitstekende script.

De telkens terugkerende (schier ironische en veel te gemoedelijke) soundtrack, de loop van het verhaal, de toenemende grimmigheid... Je voelt dat er iets in de lucht hangt, en in het laatste halfuur mag von Trier dan alle registers opentrekken om de macabere climax zo krachtig mogelijk te brengen. In dat halfuurtje zit alles. Emotie, veel beeldspraak (tot Bijbelse allegorieën aan toe, een indringende visie en een hoop durf. Eens ben ik het niet met de overdosis misantropie en cynisme die von Trier tentoonspreidt, maar dat doet me in dit geval toch wat minder ter zake. Veel interessanter vind ik dat Von Trier de perfectie benadert in de wijze waarop hij zijn visie uit weet te dragen.

Nog meer omver geblazen werd ik door de rol van Nicole Kidman. Zonder meer haar beste prestatie ooit (van wat ik gezien heb in ieder geval). Kidman gaat duidelijk helemaal op in haar spel, en mede door de optimale mimiek geloofde ik alles wat ze zei. Bepalender nog zijn de momenten waarop haar gezicht boekdelen spreekt. Ik heb meer respect gekregen voor Kidman, als mens en als actrice; deze rol zal ontzettend veel van haar gevraagd hebben.

Nu goed, ik zou eindeloos kunnen gaan uitweiden over alle spoiler content, metaforen en andere verwijzingen, maar dat laat ik hier even zitten. Vooral omdat ik deze in de toekomst graag nog eens zou herzien, nadat ik eerst nog eens wat meer heb gelezen over de achtergronden van deze film, haar regisseur en de inhoud.

Eigenlijk wilde ik 4.5* geven, maar dat was voor het laatste halfuur aanving...

5*

Voor mij is zo'n doorzichtige en dun-moralistische allegorie zonder decor gewoon geen film waard, laat staan een van drie uur. Ik heb me gewoon drie uur lang geërgerd. Aan zowat alles. Zelfs aan de op zichzelf prachtige muziek...

Wie zonder enige voorkennis naar deze von Trier kijkt, schrikt uiteraard enorm met deze toneelfilm. Dat er vele, hierop afknappen, begrijp ik evenzeer. De film saai noemen, zeker wie van een kwalitatieve film houdt, begrijp ik minder. Voor mij is dit een regelrecht meesterwerk. Op de hogeschool was dit studievoer, en terecht.

Dogville is een klein (letterlijk) afgelegen stadje in de Rocky Mountains. Alles gaat zijn gewone gangetje. De inwoners hebben en willen niets te maken hebben met de buitenwereld en reageren zoals verwacht erg xenofoob wanneer een vreemdeling zijn opwachting maakt in het dorpje. Het democratisch principe was gelukkig reeds binnen gesijpeld, maar de trend werd onmiddellijk gezet. De machtspositie werd gezet en werd gebruikt/misbruikt wanneer het uitkwam, soms onschuldig, soms geniepig en soms keihard in your face.

Eigenlijk hebben de inwoners het heel moeilijk met haar (naïeve) en onvoorwaardelijke goedheid. Net daarom trachten ze haar beetje bij beetje meer te kwellen. Ze zijn het tegenovergestelde wat zij is: egocentrische lui die enkel met zichzelf bezig zijn en denken uit eigenbelang: bescherming bieden, maar tegelijkertijd voor dit risico moet ze zich voor hen uitsloven. In werkelijkheid is zij volledig aan de goodwill van de dorpsbewoners overgeleverd. Toch houden ze van Grace, maar is zij tegelijk een (ondraaglijke) spiegel voor het eigen falen. De kleine foutjes die de 'perfecte' Grace begaat, worden genadeloos afgestraft met het karrenwiel als ultiem summum.

De opbouw is gemoedelijk en eigenlijk perfect op tempo. Ook de keuze van von Trier om de film te draaien als toneelstuk past hierin. Geen afleidingen of zijsprongen mogelijk met dit sobere decor: integendeel, de focus kan volledig liggen op de personages en hun gedragingen, ook achter de 'muren' van hun huizen.

Nicole Kidman zet hier haar beste prestatie ooit als actrice neer. Bettany deed het ook goed, net als alle gastrollen eigenlijk. Het personage Tom vond ik de grootste zak van het gehele dorp. Doen alsof je het allemaal erg vindt, maar als het niet in zijn kraam paste, zich hypocriet terugtrekken en de meute maar latenn begaan. Om dan doodleuk haar te verwijten dat hij haar ook wel eens wil bepotelen als pasmunt voor zijn 'liefde', 'trouw' en 'bescherming'.

Ook het einde was subliem. De moraliteit trekt zich door, maar op een ander niveau. Grace, niet toevallig werd die naam gekozen, is een soort Messias die vergevingsgezind is tegen diegenen die haar kwaad deden omdat de mensheid als onvolmaakt wezen er niet kan aan doen. De maffiabaas daarentegen verwijt haar net die arrogantie: door net genadig te zijn, overschrijden de mensen the red line en geef je hen vrij spel aan de egoïstische beestachtige mens. En die moet je afstraffen. Ook de hond als symbool is hier niet zomaar gekozen. Fijn om ook te zien hoe von Trier aandacht schenkt aan details. Zo verdwenen de witte lijnen van de huizen van de gedode burgers, enkel de witte lijnen van de hond bleven overeind

De film legt daarnaast ook mechanismen bloot waar het onvermogen om om te gaan met vreemde elementen (xenofobie) sterk in de menselijke natuur is verankerd. De houding van de dorpelingen doet ons op een bepaalde manier naar hen kijken: vanop een afstand, kil ... moraliserend. Ik had eerlijk gezegd weinig compassie met hen. Ben ik dan eigenlijk wel een haar beter? Qua relativering en eye-opener kan dit tellen. Ik kan hier nog wel een uurtje doorgaan als het moet (met vbn en spoilers bvb), maar het moet aangenaam blijven om te lezen...

Kortweg sublieme film dus! Dikke 5,0* meer dan waard!

“I think the world would be better without Dogville.”

Von Trier en ik zullen nooit een goede combinatie worden, maar Dogville is zeker niet slecht. Godin Kidman, de andere acteurs, de originele en inventieve theatersetting en natuurlijk de muziek, Dogville heeft veel pluspunten. En het sterke en zwarte einde is goed gedaan. Jammer genoeg is Dogville ook veel te lang en gaat Von Trier weer als een stoomwals te keer.

Von Trier wil graag de donkere kant van de mens laten zien in zijn films, maar gaat daar zo ver in dat hij zijn doel voorbij schiet. Hij wil alle slechte eigenschappen van de mens in één film proppen en het resultaat is dat ik meer naar karikaturen zit te kijken, dan naar mensen van vlees en bloed. De dorpelingen zijn zo in- en in slecht dat ik op een gegeven moment mezelf afvroeg of Von Trier zelf zijn personages wel serieus neemt. Het einde is sterk, maar ook wat problematisch. Want Bettany's personage mag dan een eerste klas klootzak zijn zonder ruggengraat, maar verdient hij daarvoor de dood? En een verkrachter? Von Trier blijft trouw aan zijn visie, maar het resultaat is een zwartgallige film vol met eendimensionale personages. Zelfs engel Kidman blijkt uiteindelijk een wolf in schaapskleren.

IH88 naar mijn idee zijn die eendimensionale personages juist essentieel voor het verhaal dat Von Trier wil vertellen; ikzelf heb het verhaal als één grote (religieuze) allegorie ge'lezen', waarbinnen je de diepgang met name dient te zoeken in (de betekenis van) handelingen en de wijze waarop bijvoorbeeld Grace (die naam alleen al ) en de dorpsgenoten zich tot elkaar verhouden.

Het is inderdaad essentieel, maar door die personages zo eendimensionaal neer te zetten verliezen ze ook aan geloofwaardigheid. Ik had gewoon de hele tijd het gevoel dat ik gestuurd werd door Von Trier, en dat de personages werden gestuurd door het plot in plaats van dat ze op natuurlijke wijze tot hun acties komen. Want Grace is de liefste vrouw ter wereld, maar toch profiteert ieder personage op negatieve wijze van haar. Von Trier heeft een cynisch wereldbeeld, maar meestal ook erg onrealistisch. Want niemand is alleen maar goed of fout. Alleen in Dogville... Daarom had ik soms het gevoel naar satire te kijken ipv drama. Als Grace op het laatst met een blok om haar nek rondloopt, weet ik niet of ik moet gruwelen of lachen. Von Trier legt het er wel heel dik bovenop.

Laat jij je bij de beoordeling van films leiden door het etiketje dat boven de synopsis geplakt is? Het lijkt me toch evident dat dit geen sociaal-realistische vertelling is. Met dat soort 'realisme' heeft Von Trier zich nog nooit bezig gehouden in zijn films. Nondeju, in Roodkapje wordt de wolf in een wel heel erg kwaad daglicht gesteld, maar we gaan toch niet beweren dat Roodkapje 'onrealistisch' is?

Het is trouwens nog maar de vraag hoe irreëel de suggestie is dat mensen misbruik zullen maken van anderen als het ze uitkomt, als ze daar de macht toe hebben, ze er de gelegenheid voor krijgen, en er mee denken weg te kunnen komen. Is dat cynisch? Want de mens is eigenlijk toch best wel een toffe peer, zoals dag in dag uit, jaar in jaar uit, eeuw in eeuw uit telkens weer blijkt?

Anyway, de nieuwtestamentische genade is kennelijk niet besteed aan de Dogvillertjes, dus krijgen ze te maken met de oudtestamentische god der wrake. Ja, dat ligt er inderdaad wel dik bovenop.

Nee, daar laat ik me niet door leiden natuurlijk. Maar het viel me gewoon op dat deze film alleen als drama staat omschreven. Von Trier legt het er zo dik bovenop dat deze mensen slecht zijn, dat ik er op een gegeven moment wel de humor van kon inzien. Deed me zelfs denken aan een Tarantino film, ware het niet dat Von Trier het doodserieus bedoelt. En dat is dan weer dodelijk voor de film.

Belangrijker en problematischer met Dogville is dat Von Trier de kijker een spiegel wil voorhouden. Verdienen deze mensen de dood? En met welk gevoel heb je naar het einde gekeken? Rechtvaardigheid? Te extreem? Het probleem is alleen dat ik als kijker drie uur lang naar eendimensionale karikaturen heb zitten kijken. Wat boeit het dan of ze doodgeschoten worden of blijven leven. Het einde moet indruk maken, maar ik voelde vooral ambivalentie. Behalve als het om de kinderen gaat natuurlijk. Maar dat is gewoon Von Trier die de shock value wat wil opvijzelen.

ik volg IH88 hierin, Ferdydurke: het extreem karikaturaal-schematische ontneemt de film zijn tragiek! Het is misschien allemaal leuk en scherp, maar uiteindelijk.... doet het me weinig of niks...

Overigens heb je wel gelijk tbouwh, er zit een diepere betekenis in Dogville. Maar daar ga ik pas echt op letten, als ik het ook een leuke film vind met sterke personages. Zonder dat boeit de diepere laag me een stuk minder eerlijk gezegd .

Mja, ik vrees dat jullie toch enkele zaken door elkaar halen. Jullie verwarren stijl met inhoud, en de logica van de film met de (veronderstelde) 'bedoelingen' van de maker. Ik neem aan dat als Picasso met zijn Guernica bij het atelier van Rembrandt was komen aanzetten, hij ook te horen had gekregen dat zijn werkje 'extreem-karikaturaal schematisch' was...

Alleen al de letterlijke setting van de film veronderstelt een perspectief van een van zijn nuances (of afleidende bijzaken) ontdane blik op een essentie, waar je niet noodzakelijk in hoeft mee te gaan, maar waar ook zeker niet alleen een eenduidig boodschapje uit gehaald moet worden. Wat is dat toch voor een calvinistische neiging? Alsof elke filmmaker een soort cabaretier is die de mensen even zal vertellen hoe het leven in elkaar zit. Of dat je je altijd letterlijk moet kunnen identificeren met de personages. We zijn toch geen kinderen meer?

Een iets bredere blik lijkt me gewenst; en dan is het best mogelijk dat je uiteindelijk de schurft hebt aan de altijd zwaar aangezette, bombastische stijl van Von Trier. Een standpunt dat door niet weinigen gedeeld wordt...

Het probleem is nu alleen dat ik het gevoel heb dat Von Trier mij wel wil vertellen hoe de wereld in elkaar steekt. Misschien neem ik zijn werk te serieus, maar de man wil duidelijk een boodschap uitstralen met Dogville. Jij vergelijkt Von Trier met Picasso, maar ik vergeleek hem in mijn recensie met een sloopkogel. De boodschap, de mens is van nature slecht en zal als de mogelijkheid zich voordoet altijd misbruik van je maken, wordt nog net niet met neonkleuren boven het stadje Dogville weergegeven.

Net daarom mag het ook iets méér zijn dan Roodkapje...

Van Roodkapje naar Star Wars ... Is dat wel een stap vooruit?

Dat moet je niet aan mij vragen, AC1...

Ok, ik kan me eigenlijk best voorstellen dat je er zo in staat. Ikzelf heb bij Von Trier het idee dat hij bepaalde menselijke ideeën, eigenschappen en neigingen - van anderen, maar ook van zichzelf - doordenkt, en de - soms ver doorgevoerde - consequenties daarvan in filmische vorm giet, en niet een welbepaalde boodschap probeert over te brengen. Ik ga in dit geval dus uit van 'het goede' in de mens (regisseur)

En: inderdaad 'vergelijk' ik Von Trier in zekere zin met Picasso, en Dogville met Roodkapje, maar het mag toch duidelijk zijn dat dat niet letterlijk de 'inhouden' zijn van die vergelijkingen? Het ging hierbij om de stijl van de regisseur, respectievelijk het 'niet-realistische', sprookjesachtige van de film, die beiden op hun merites moeten worden beoordeeld, en niet langs een maatstaf moeten worden gelegd die daarop helemaal niet van toepassing is.

Veel wijze woorden hier van Ferdydurke. Dogville vergelijken met Guernica, me gusto!

Ik sluit me met name in één punt aan bij Ferdydurke:



Realisme zit hem niet in het verhaal, ook niet in de personages, maar (m.i.) wel in sommige perspectieven op menselijk handelen, gender etc. Ik heb een flinke tijd terug dit boek gelezen en was nogal onder de indruk van de verschillende reflecties die geboden werden (aan het eind afgesloten door een intrigerend interview met Von Trier).

Overigens kan ik op z'n zachtst zeggen dat ik de man verafschuw in sommige van zijn denkbeelden, maar dat is minder relevant als ik me focus op de vraag wát hij allemaal lijkt te zeggen (ipv wat ik daarvan vind). Overigens heb je voor alle perspectieven op DV de 'auteur' soms niet eens nodig (in de literatuurwetenschap hebben ze daar een mooie oneliner voor).

Ik begrijp wel (IH88) dat je minder behoefte hebt tot diepere lagen door te dringen als de film je an sich minder pakt. De vraag is alleen of je dan niet juist veel 'mooie' (beter: intrigerende) dingen mist

Ik ken er nog wel één uit MD: 'It's not your film anymore'

Dat boek lijkt me wel wat. Maar dan wil ik wel een beetje beslagen ten ijs komen, en de film eerst nog eens zien. Dat is toch al weer een jaartje of tien geleden, geloof ik ...

Het werkte voor mij ook alleen toen ik de film net gezien had. Naslagwerkjes als deze (er zijn er genoeg, maar ze liggen gewoonweg niet in de reguliere boekhandels) gaan logischerwijs nogal op details in. Het zijn vaak verzamelwerken met één of twee editors, waarin verschillende auteurs op verschillende aspecten van een film, serie, regisseur etc. ingaan.

Toen von Trier enkele jaren geleden in Cannes verkondigde dat hij wel sympathie voor Hitler had, ging ik ervan uit dat het om een grap ging. Een serieus misplaatste grap, maar wel een grap. Na het ziet van Dogville begin ik ernstig te twijfelen. Misschien is deze man echt wel helemaal wacko.

Want een film als deze kan m.i. enkel ontspruiten in een zieke geest. Een andere verklaring heb ik er niet voor. Het enige doel van Dogville is om cynisme tot het uiterste te drijven. Heel eventjes hield Von Trier de schijn hoog dat hij een indringend psychologisch portret wil maken, maar dat bleek dus valse hoop. En die ontnuchtering maakt de film zowaar nóg cynischer.

Mission accomplished dus? Misschien, alleen stel ik me de vraag: wat moet ik hiermee? Ik geloof namelijk echt niet dat Dogville - zoals sommigen beweren - een boodschap wil meegeven over de donkere kant van de mensheid. Daarvoor is het verhaal te eenzijdig en zijn de personages veel te karikaturaal. Nee, volgens mij schept de regisseur er gewoon een enorm genoegen in om zijn publiek drie uur lang te teisteren met mentale torture porn.

En dan zou je bijna vergeten dat Dogville ook op audiovisueel vlak heel bizar is. Zo lijkt het decor wel een soort parking, waarbij de witte lijnen dienstdoen als de buitenmuren van huizen. Je kunt dat “uitgepuurde cinema” noemen, maar bij mij kwam het eerder over als opgenomen theater.

Echt storend vond ik de setting overigens ook weer niet. Dat is vooral te danken aan de zeer sterke acteerprestaties van Nicole Kidman en Paul Bettany. Credit where credit's due: in tegenstelling tot de rest van de cast, en ondanks de bevreemdende sfeer, slaagt het duo erin om vrij authentiek over te komen en het publiek alsnog te betrekken bij het verhaal.

Gewaagd en geslaagd? Mwah, toch vooral dat eerste. 2,5*

Heeft wel een paar afwijkingen maar zeker geen nazi sympathieën hoor

Had er ons iemand gezegd dat hij een stuk of 10 acteurs in een grote hangar wil droppen, gebouwen, dieren en planten met krijtlijnen aftekenen met daarop geschreven het object (zoals op een speelbord) en daarmee een pakkende film van bijna drie uur zou maken dan zouden wij eens goed gelachen hebben. En uit volle borst gezongen : zo’n een goeie hebben we nog niet gehad …. Maar Lars Von Trier heeft het gedaan. Respect ! De man is steeds op zoek naar nieuwe invalshoeken, schuwt geen controverse en heeft altijd de gevestigde orde uitgedaagd met intelligentie, satire en een snufje perversie. In de uitstekende (en aan te bevelen) documentaire ‘Tranceformer : a portrait of Lars Von Trier’ vertelt de cineast volgende anekdote. Op zijn filmschool waren er 3 zonden. Eén daarvan was de pancarte om tijd en ruimte aan te duiden. Een gastdocent de eminente Krystzof Zanussi had liever een ingewikkeld verhaallijn op te zetten met een vlieg en een cheque ipv simpel een pancarte. Toen wist hij al – zo zegt hij bijna schaterlachend – dat hij zeker een pancarte zou gebruiken in zijn eerste films. Dat is Lars Von Trier ten voeten uit : tegen het gezag. Voor iemand die wars van elke druk (zowel commercieel als conventioneel) zijn zin doet en geen concessies maakt, zeggen wij : Respect. Maar in een poging om te provoceren, gaat hij wel eens uit de bocht. Tijdens het Cannes festival in 2011 grapte hij dat hij Hitler wel begreep. Prompt werd hij uit het festival gezet. Wij hebben Herr Von Trier leren ontdekken met zijn debuut, The element of crime. Een magnifieke stilistische oefening die ons prompt achterover sloeg. Hij zette meteen zijn trademark : een imposante verbeeldingskracht. Het was het eerste deel van zijn fantastische Europe trilogie. Destijds een beetje honend door de recescenten onthaald (hij heeft altijd een moeilijke relatie gehad met de filmpers vanwege zijn arrogantie) omdat het niet meer was dan pulp verhaaltjes vanuit het film noir genre geplukt. Klopt maar wij kregen kippenvel van de indrukwekkende camerabewegingen, de bijna surrealistische beelden (paard onder water bv) of de eigenzinnige vertelling (de film begint als een hypnose). Film criticus goeroe Egbert omschreef dit treffend als ‘too shallow to be a success, too striking to ignore’. Films moeten zijn zoals een steentje in een schoen, is nog zo’n adagio van de cineast. Ongemakkelijk, niet zo toegankelijk. Na de film ben je soms uitgeput. Bij het overlopen van zijn palmares komen we dan ook niet uit bij meesterwerken. Maar het is een meester in de cinema omdat we telkens botsen op een nieuwe visie op cinema. Zelfs zijn minder geslaagde films bevatten geniale ideeën. Epidimic kan misschien niet overtuigen maar zijn mengeling van fictie en docu was lang voor de hype The blair witch project. En ook The idiots (de enige film in Dogma stijl nl gebruik maken van natuurlijk licht en geluid, alle artificiele dingen weglaten) is geen voltreffer. Nochtans worden we gedwongen om na te denken of we bereid zijn een prijs te betalen om te rebelleren tegen het moreel gezag en komt het einde hard aan. We kiezen voor Dogville – Breaking the waves is ook erg sterk alhoewel de film te lang is – omdat die zijn evenwichtigste film is qua verhaal en idee. Zoals gezegd 1 locatie zonder decor. Filmed theather voor de ene, filmed radio voor de andere maar beiden treffend omschreven. Maar eens het verhaal op gang begint te komen, verlies je al snel die kunstmatige ingrepen uit het oog. Nicole Kidman (helaas een beetje te veel rollen in commerciële rommel om dezelfde status als Meryl Streep te krijgen) is uitstekend als de vluchtelinge Grace. Als dank om te mogen schuilen, is ze bereid om klusjes op te knappen. Het dorp is eerst aarzelend, dan werken ze mee tot het keerpunt (aangewakkerd door het jongetje) waarin men in jaloezie, lust en afgunst vervalt. Het is die langzame ontrafeling van de menselijke natuur (van goede bedoelingen en brave inborst tot manipulatie en kwaadaardigheid) dat Von Trier vlijmscherp analyseert. De mens is in wezen slecht (en ook Grace zal als laatste haar demonen los laten). Ook de man himself heeft zijn donkere kantjes. Nog tijdens het draaien van Dancer in the dark (zijn enige Gouden Palm tot nu toe tot zijn grote frustratie want bescheidenheid is niet aan hem besteed) liet Bjork weten nooit nog een film te maken. De conflicten met Von Trier waren er teveel aan (incident blouse). Nochtans won ze de palm als beste actrice. Kunst uber alles. Zelfs nu nog is Von Trier toonaangevend in filmlandschap. Antichrist (won in Cannes prijs voor beste actrice) valt buiten top 100 enkel en alleen omdat het na mijn deadline van het boek 2005 uitgebracht is. Melancholia won in Cannes opnieuw beste actrice en was in de running voor een Gouden Palm. En met Nymphomanciac Volume I en II was er alweer een controverse in de maak. Hoe dan ook, hulde aan een geniale maar eigenwijze cineast die telkens opnieuw alle bestaande filmconventies tart.

een uittreksel uit mijn boek 'mijn 100 favoriete films' met op nr 92 : Dogville