Judgment at Nuremberg (1961)

Film met enkele zwakke momenten, maar ook met heel wat sterke. Film die niet alleen oordeelt over enkele oorlogsmisdadigers maar ook meningen geeft over het Duitse volk en andere instanties en mogendheden.
Het kan niet anders dan dat de amerikanen deze film bevolken met enkele ronkende namen uit de filmwereld en het moet gezegd dat ze het er allemaal schitterend van afbrengen.

Prima film, die drie uur lang op een boeiende wijze een beeld geeft van de processen van Nürnberg. Erg interessant. De drie uur gaan dan ook vlot voorbij. De scenes met Marlene Dietrich zijn wellicht wat overbodig, maar ook weer niet storend. Goed acteerwerk van de gehele cast, Spencer Tracy steekt er qua acteerwerk wel duidelijk bovenuit. De over en weer aangevoerde argumenten zetten je ook zelf aan het denken. Een zeer boeiend rechtbankdrama.

Indrukwekkende film.

Vooral eigenlijk door de geniale Spencer Tracy, die volledig overtuigt als de rechter die op zoek is naar het juiste oordeel, en daar tegenover Burt Lancaster als de aan zijn eigen daden twijfelende voormalige rechter die in zijn eigen zaal terecht staat. De rest van de cast is ook goedbeschouwd best goed, maar maakt naast de twee hoofdrollen een wat mindere indruk.

Grotendeels prachtige beelden met het kenmerkende contrastrijke zwart-wit van de periode, maar ook wat opvallend lompe camerabewegingen - ongetwijfeld zo bedoeld en daarom juist zo opvallend. Ook het verhaal wordt hier en daar wat lomp aangezet wat op zich met dit onderwerp ook niet heel vreemd is. Het einde is op zich wel moralistisch, maar ook wel juist - iets anders had zeker niet passend geweest.

Wat ik me afvraag is waarom de keuze gemaakt is om gefingeerde personages te gebruiken, terwijl de setting toch onmiskenbaar een historische achtergrond heeft. Wellicht omdat het geheel anders te ingewikkeld was geworden.

Dus namen zijn verzonnen ? Maar de rest is wel op waarheid berust toch ? En sommige verdachten hebben 10 jaar gezeten tot ze vrij kwamen. Andere aantal jaren. Helaas zit er geen een van de 99 verdachten nog vast.

Een ijzersterk, intens, meeslepend en belangwekkend rechtbankdrama (geïnspireerd op werkelijk gevoerde strafprocessen), waarin vier rechters die het beleid van Hitler uitvoerden werden beschuldigd van oorlogsmisdaden. Een verhaal over het belang van verantwoordelijkheid, over recht en onrecht, waarin goed en kwaad zich doorlopend in een grijs gebied bevonden. De topcast speelde op de toppen van z'n kunnen; Maximilian Schell bijvoorbeeld in de rol van de verdediger deed me met z'n geschreeuw bij regelmaat aan de Führer zelf denken.

Mooie, sterke film over Nazi's die tercht moeten staan voor hun daden. De film schijnt licht over 2 kanten, verschillende personen met verschillende reacties.

Ook moeilijk, aangezien ze nu al 100+ zouden moeten zijn.

De grootste verdienste van deze film is het scenario van Abby Mann, die zijn eigen toneelstuk bewerkte. Het geeft een brede, verbazingwekkend objectieve kijk op het Nazi-regime en dwingt een ieder die denkt het morele gelijk hebben zijn mening te herzien. Met welk recht kan een land dat duizenden Duitsers en Japanners doodde met gruwelijke bombardementen hier een oordeel vellen? Zijn rechters uitvoerders van de wet of zijn ze juist het morele kompas van het volk? Kan de Duitse bevolking zich verschuilen achter het excuus dat ze niet wisten ‘dat het zo erg was’?
De topcast geeft hier steeds vanuit een ander perspectief antwoord en krijgt elk de kans om te schitteren in indrukwekkende, soms hartverscheurende monologen. Richard Widmark en de flamboyante, Oscarwinnende Maximilian Schell zijn voortreffelijk als respectievelijk aanklager en verdediger. Marlène Dietrich – die haar land ontvluchtte en met gevaar voor eigen leven optrad voor de Geallieerde troepen aan het Europese front – is de ideale keus om de stem van het volk te vertegenwoordigen en de woorden ‘Wir haben es nicht gewusst’ uit te spreken, vooral voor veel Duitse kijkers een emotioneel hoogte punt in de film.
Montgomery Clift, die al geruime tijd worstelde met zijn eigen demonen, geeft een briljante tour-de-force weg als een minderbegaafde getuige. Het moment waarop hij de foto van zijn moeder laat zien aan de rechtbank is werkelijk hartverscheurend. Wie wil weten waarom Montgomery Clift nog steeds gezien wordt als één van de grootste acteurs aller tijden, doet er goed aan zijn getuigenis in deze film te zien.
Judy Garland, die ook de nodige persoonlijke problemen had, toont hier opnieuw aan meer te zijn dan een schattig muzikalsterretje, in een subtiele vertolking als een jonge Duitse vrouw die veroordeeld werd wegens een vermeende affaire met een oudere Joodse man. Haar scène leidt tot de dramatische monoloog van Burt Lancaster als beklaagde Nazi-rechter, die tot dan toe volstrekt wezenloos voor zich uit heeft zitten staren. Zijn monoloog leidt het slot van het proces in, waarna de ultieme rechtschapen Amerikaan, de briljante Spencer Tracy in een genuanceerde, geloofwaardige vertolking zoals alleen hij die kon geven, komt tot de slotsummatie.
Dit alles is op schitterende wijze geregisseerd en gefilmd: elk shot een zorgvuldig uitgedachte compositie, waarin de positie van ieder voorwerp, ieder gezicht perfect is uitgedacht. Daarmee is dit ook visueel een fantastische film na te kijken, ook al door de effectieve camerabewegingen waardoor de film nooit vervalt in gefilmd toneel. De manier waarop Kramer door middel van een camerabeweging Maximilian Schell [die een Duitse advocaat speelt] naadloos over laat gaan naar het spreken van Amerikaans is een topstaaltje cinematografie.
Judgment At Nuremberg is een film die je uitdaagt om paradigma’s over de Tweede Wereldoorlog uit de vriezer te halen en ze te plaatsen in het perspectief van een wereldorde waarin machtsmisbruik, corruptie en een onwelwillendheid om genocide te veroordelen en aan te pakken nog steeds aan de orde van de dag te zijn. Maar door het scherpzinnige script, de schitterende cameravoering en de sublieme vertolkingen vliegen de 175 minuten speelduur van deze film voorbij.

De overwinnaars schrijven de geschiedenis. Het is al vaak verteld en ook nu weer zijn het de moreel superieure Amerikanen nota bene - dat waren toch die lui die de atoombommen boven Japan gedropt hebben - die tijdens een proces eens gaan vertellen hoe gruwelijk de misdaden tegen de menselijkheid wel niet waren onder de Nazi's... De processen van Neurenberg vonden niet voor niets plaats in het vrij centraal gelegen Neurenberg. Waar de Nazi's de Fransen schoffeerden in juni 1940 te Compiègne heeft Neurenberg zowat de gelijkaardige symbolische impact. De grootste Nazi-partijdagen vonden er plaats en de stad dankt haar naam aan de beruchte rassenwetten van 1935. Ook Versailles heeft zo zijn dubbele wraakzuchtige symboliek (1871 versus 1919), maar dit terzijde.

Het script van deze film is geïnspireerd op de werkelijke processen van Neurenberg. De gehele film speelt zich zowat af in de rechtbank. Het doet me denken - hoewel met een andere invalshoek - met het vier jaar eerdere meesterwerk '12 angry men'. Beide films zijn doorspekt van sterke tot briljante dialogen en redevoeringen. Gedurende drie uren lang krijg je een intrigerend steekspel in naam van de wet, waarbij het recht, de waarheid en de geschiedenis genuanceerd of anders geïnterpreteerd wordt naargelang langs welke kant je staat. Je krijgt een fijne uiteenzetting van het leven tijdens het Naziregime van burgers en de terechtgestelde rechterlijke functionarissen. Motieven en beweegredenen worden uiteengezet, enerzijds door de vlotte Rolfe, maar eveneens tijdens de verklaringen van Janning zelf waarbij hij de rol van Hitler eerder zag als middel in plaats van een doel in naam van de liefde voor het Duitse vaderland.

De film bevat geen greintje sensatie en is met veel zorg gebracht. De bijeengebrachte cast is er eentje om U tegen te zeggen en allen kweten ze zich uitstekend van hun taak. De acteerprestaties zijn ijzersterk en ook technisch ziet het er allemaal prima uit. Zo draait de camera bij de getuigenis van Peterson 180° rond om tijdens het gesprek een blik te krijgen op de mimiek van beide protagonisten. De korte waarnemingen die je krijgt van een plat gebombardeerd Neurenberg en Berlijn zijn prachtig. Ook de Bühne waar Hitler zijn toespraken hield in Neurenberg kwam even tot leven toen rechter Dan Haywood er voorbij wandelde. En tot slot wil ik ook het mooie voorbeeld aanhalen toen de video van de Endlösung werd getoond en afwisselend de blikken en afschuw van de aanwezigen werd geprojecteerd. Ook voor mezelf blijven dit hallucinante beelden. Wanneer ze nog eens ondersteund worden met letterlijk naakte cijfers, dan hakt dat keer op keer op je in.

Daarnaast wordt deze film meer dan terecht de wereld ingeprezen door zijn genuanceerde zo objectief mogelijke kijk. Duitsland wil zijn verleden begraven en werken aan een herstel. De geallieerden daarentegen wensen de moord op meer dan 6 miljoen Joden niet zomaar te bedekken met de mantel der liefde. De behandeling van de schuldvraag is subliem en blijft de hele film lang als het zwaard van Damocles boven de rechtszaal hangen. De schuldvraag én verantwoordelijkheid(szin) wordt op een boeiende manier opengetrokken (van de 4 aanwezige rechters tot de Duitse bevolking over de hypocrisie/verantwoordelijkheid van de gehele wereld) en laat de kijker mee nadenken om dit moeilijke morele evenwicht. Want ook de wereld keek toe en bleef toekijken van aan de zijlijn toen de Nazi's in 1933 aan de macht kwamen. Drie uren duurt deze film en geen seconde heeft hij me verveeld. Deze film zou verplichte studiekost moeten zijn op alle scholen! Dikke en verdiende 5,0* en hij krijgt een plaatsje in mijn top 10!

Alle pro's van deze film zijn reeds belicht dus die kan ik even skippen. Wat toch nog het vermelden waard is, is het feit dat men in deze Hollywood(!)productie ook de andere kant van de geschiedenis heeft belicht; waaronder de aanvankelijke bewondering van Churchill voor Hitler (in 1938), de gruweldaden van de Amerikanen in Hiroshima en Nagasaki (als winnaars van de oorlog) en niet te vergeten het profijt dat bepaalde Amerikaanse industrie haalde uit haar banden met het Derde Rijk. Ik zie het vandaag de dag niet zo gauw gebeuren dat in een mainstream filmproductie op dergelijke manier zelfkritisch omgegaan wordt met recente geschiedenis.

Zeker een straffe film, maar ook wel een lange zit, waarvoor je je tijd moet nemen om het allemaal tot zijn recht te laten komen. De inhoudelijke onderbouw van de film, met alle standpunten die langskomen, is zodanig rijk, dat je nadien ook nog één en ander moet kunnen laten bezinken.