Alleen de beste scenaristen slagen erin om karakters te creëren die in één scene grote indruk maken. Regelmatig levert dat onvergetelijke momenten op en soms is het zelfs voldoende voor een Oscar. In een ode aan de samenwerking tussen scenarist, acteur en regisseur volgen hier vijf beroemde kleine rollen die grote indruk maakten.
Montgomery Clift in Judgment at Nuremburg (1961)
Montgomery Clift was één van de populairste en meest invloedrijke Method-acteurs, in één adem te noemen met Marlon Brando en James Dean. Zijn filmdebuut in Elia Kazans The Search leverde Clift meteen een Oscarnominatie op en in de jaren daarop verscheen hij onder anderen met John Wayne in Red River, met Elizabeth Taylor in A Place in the Sun en met o.a. Burt Lancaster en Frank Sinatra in From Here To Eternity. Clift was een meester in het spelen van getormenteerde mannen maar worstelde ook privé met zijn identiteit, waardoor hij verslaafd raakte aan pillen en alcohol. Een ernstig autoongeluk in 1957 was een enorme fysieke en geestelijke klap waar hij nooit van zou herstellen. De pijn die Montgomery Clift met zich meedroeg gebruikte hij ongetwijfeld voor zijn scène in Judgment at Nuremburg, die hem zijn vierde en laatste Oscarnominatie opleverde. In deze reconstructie van de Nürnberg-processen van 1945 en 1946 speelt Clift de rol van Rudolph Petersen, een Duitse man die in de jaren ’30 vanwege zijn lage IQ onder dwang door de Nazi’s is gesteriliseerd. Rudolph is zichtbaar nerveus en breekt wanneer de verdedigende advocaat (de Oscarwinnende Maximilian Schell) hem onder druk zet. Judgment at Nuremburg zit vol memorabel acteerwerk, niet in de laatste plaats van Spencer Tracy als de rechter. Maar het is haast onmogelijk om niet een enorme brok in de keel te krijgen waneer Rudolph een foto tevoorschijn haalt. Wie wil weten waarom acteurs nog altijd het werk van Clift bewonderen en bestuderen, hoeft alleen maar deze scene te kijken.
Gene Hackman in Young Frankenstein (1974)
Gene Hackman was een paar jaar eerder definitief doorgebroken met zijn hoofdrol als de keiharde politieagent Popeye Doyle in The French Connection. Niemand had kunnen bedenken dat juist hij een paar jaar later zou schitteren in een briljant geschreven komische scene uit Young Frankenstein. Regisseur Mel Brooks en hoofdrolspeler Gene Wilder schreven het scenario voor deze liefdevolle parodie op de Frankenstein-films van Universal Studios en hadden met Peter Boyle, Madeline Kahn, Marty Feldman en Cloris Leachman al een sublieme cast bijeen weten te krijgen. Gene Hackman wordt wel gezien als de grondlegger van de ‘uncredited cameo’ in wat voor velen het favoriete moment uit deze toch al hilarische komedie is. Het betreft een parodie op de scene uit Frankenstein waarin het monster een blinde man ontmoet. Die blindheid blijkt in dit geval niet zo’n probleem voor de gastheer, maar wel voor de gast die zich het ene na het andere ‘ongelukje’ moet laten welgevallen. Hackman speelt de scène volstrekt serieus en de blikken van Boyle verhogen de hilariteit. Wie had kunnen denken dat Hackman zo grappig kon zijn! Espresso?
Beatrice Straight in Network (1976)
Network was een acteerduel voor absolute zwaargewichten. Faye Dunaway, Peter Finch, Ned Beatty en Robert Duvall acteerden of hun leven ervan afhing, daarbij geholpen door het vlijmscherpe scenario van Paddy Chayefski dat een schokkend beeld schetste van de wereld van commerciële televisie en 45 jaar later alleen maar meer zeggingskracht heeft gekregen. Beatrice Straight had weliswaar maar een paar minuten schermtijd, maar maakte ondanks al het acteergeweld zoveel indruk dat ze een Oscar won. Zij speelt de rol van Louise Schumacher, al 25 jaar de trouwe echtgenote van Max (William Holden). In de scène biecht Max op dat hij een affaire heeft met zijn jonge collega Diane (Faye Dunaway) en dat hij verliefd op haar is. In haar Oscarspeech was Straight lovend over regisseur Lumet, maar vooral over scenarist Chayefski die “weet uit te drukken wat me allemaal voelen maar niet de woorden voor kunnen vinden”. Straights scene in Networkis nog steeds één van de meest indrukwekkende scenes in zijn soort, ook dankzij het ingetogen spel van Holden.
Donald Sutherland in JFK (1991)
In JFKverschijnen vele topacteurs die maar een paar minuten in beeld komen, maar de rol van Donald Sutherland is bijzonder memorabel. Hij speelt Mr X, een hoge officier in het Amerikaanse leger die zijn identiteit niet prijs wil geven maar Jim Garrison (Kevin Costner) bij aanvang van hun ontmoeting meldt dat de openbare aanklager ‘zeer dicht bij’ de waarheid over de moord op JFK is gekomen. Wat volgt is een uiterst complexe monoloog van 14 minuten die Sutherland volledig uit het hoofd moest leren. Het is een enorme stroom aan informatie die de complottheorie voedt en dankzij de perfectie dictie en timing, de briljante regie en de flitsende montage begint je hoofd al gauw te tollen. Regisseur Oliver Stone wisselt beelden van het gesprek dat Mr X en Garrison voeren af met ondersteunende flashbacks waarin Sutherland eveneens te zien is. Het is verbazingwekkend dat Donald Sutherland nooit een Oscarnominatie kreeg. Dit is één van de rollen waarvoor hij op zijn minst een nominatie had verdiend.
Alec Balwin in Glengarry Glen Ross (1992)
Met een scenario van regisseur David Mamet zelf en een cast die volledig bestond uit topacteurs leek het een onmogelijke opgave om de film te stelen met slechts één scene. Maar David Mamet zou David Mamet niet zijn als hij er niet op had toegezien dat de rol van de werkelijke meedogenloze verkoper Blake (Alec Baldwin) tot in de perfectie was uitgewerkt. Blake is de verpersoonlijking van de geldwolverige cultuur die typerend was in de jaren ’80 en ’90. In handen van Alec Baldwin is Blakes beroemde ABC-monoloog net zo iconisch als de “Greed Is Good”-monoloog van Michael Douglas in Wall Street (1987). Jack Lemmon schittert overigens in de hoofdrol en er zijn monumentale bijrollen voor acteerkanonnen Al Pacino, Ed Harris, Alan Arkin en Jonathan Pryce. Glengarry Glen Rosswas bovendien het glansrijke filmdebuut van Kevin Spacey. Maar wie denkt aan deze film denkt ziet meteen Alec Baldwin voor zich. En zijn horloge natuurlijk!
Donald Sutherland als Mr X was inderdaad erg memorabel. Ondanks zijn 14 minuten screentime, in een film van 3 uur. Is zijn rol samen met die van Pesci toch wel het meest intrigerend en het best blijven hangen.
En het is inderdaad erg frappant dat Sutherland voor deze rol geen nominatie ontving. Überhaupt heeft ‘JFK’ geen enkele nominatie ontvangen en dat is al vreemd genoeg.
Reacties (1)