Persona (1966)

In de inleiding zien we een vrije associatie van beelden. De filmuitrusting herinnert ons eraan dat we naar de projectie van beelden op een scherm zitten te kijken. Een penis, een geraamte, het Lam Gods en de kruisiging zijn symbolen voor Lust, Religie en de Dood - hoofdthema's bij Bergman. Deze beelden vormen een tegengewicht voor het gedeelte van de film dat rond een lange monoloog is opgebouwd.

Het verhaal is geïnspireerd door de analytische psychologie van Carl Gustav Jung, waarin vrije associatie en gesprekstherapie een rol spelen. Jung sprak van het collectief onbewuste met daarin de archetypen. Twee van die archetypen zijn de persona en de schaduw. De persona is het masker dat de mens opzet naar de buitenwereld toe, de rol die hij speelt om te beantwoorden aan de maatschappelijke normen en waarden. De schaduw is het verborgen deel van de persoonlijkheid.

Alma (Bibi Andersson) en Elisabet (Liv Ullman) staan symbool voor de persona en de schaduw. In het begin draagt Alma een wit verpleegsteruniform. Elisabet draagt donkere kleren, we zien een schaduw op haar vallen en we zien haar schaduw op de hospitaalmuur.

In het begin doet Alma zich voor als iemand die haar leven op orde heeft: ze heeft een vaste job, een verloofde, veilige vooruitzichten... Geleidelijk brokkelt die façade af. Het onderscheid tussen persona en schaduw vervaagt. Alma draagt een zwarte hoed en Elizabeth een witte, wat verwarrend werkt. Meneer Vogler spreekt Alma aan als Elisabet.

Om tot zelfverwezenlijking te komen, moet de scheiding tussen persona en schaduw opgeheven worden. Dit gebeurt wanneer de twee gezichten bijeenkomen. Ik vraag me af hoe ze die sprekende mond gedaan hebben. Bergman zei dat hij de "lelijke" helft van beide gezichten gebruikt heeft. Toen de twee actrices het beeld zagen, zeiden ze allebei: "Dat ben jij. Wat zie je er raar uit!" Ze ontkenden allebei de lelijke helft van hun gezicht. Daarna zien we de twee helften van Livs gezicht, maar ze staan niet helemaal juist opeen, zoals die verscheurde foto van haar zoontje waarvan ze de twee helften tegeneen houdt.

Bergman lag zelf in een psychiatrisch ziekenhuis toen hij het scenario begon te schrijven. Dat de dokter haar buitenverblijf ter beschikking stelt, is niet erg aannemelijk, maar een goed excuus om het eiland Farö als locatie te gebruiken, Bergmans favoriete plek.

De barokmuziek in het ziekenhuis is het trage deel uit een vioolconcerto van Bach (BWV 1042). Lars Johan Werle componeerde de originele, modernistische muziek. Het is een zeldzaam voorbeeld van een geslaagd huwelijk tussen moderne muziek en moderne film.

Grappig, die reactie van de beide actrices .

Verder ook (alweer) een mooie analyse, Dievegge.

Ik vraag me overigens wel af of we hier ook niet te maken hebben met de anima van de heer Be.. eh, Vogler...

Ja, Alma/Elizabeth is misschien wel de vrouwelijke kant van Bergman. Zo ver had ik het nog niet gezocht.

Als ik het me goed herinner, zag Jung de ‘anima’ als een mannelijke projectie, en dan niet zozeer specifiek ‘vrouwelijk’ an sich, maar als vertegenwoordiging van zodanig zwak ontwikkelde karakteristieken in de man, dat hij deze zelf als ‘niet eigen’ beschouwt, en daarom projecteert op het voor hem ‘andere’ wezen bij uitstek.

Het schijnt dan vooral te gaan om menselijke relaties, en zaken van gevoelsmatige en sociale aard, met een sterk morele inslag.

Iedereen heeft natuurlijk zijn zwakke punten waarmee hij moet leren leven, maar in het geval van verwaarlozing van genoemde zaken tot het punt van schuldige nalatigheid, zou dan voor de man in kwestie ‘het vrouwelijke’ wel eens in bijzonder onaangename gedaante (in het onbewuste, of in het ‘echt’) kunnen verschijnen: bijvoorbeeld als altijd ruziezoekende, irrationele zeurpiet, of verraderlijke femme fatale, die hem steeds weer een loer draait.

Wat me ooit trof in één van de boeken van Jung, was het verslag over een patiënt die een steeds terugkerende droom had over een depressieve, niet aanspreekbare vrouw die zelfmoord wilde plegen, door een bevroren rivier op te lopen richting een groot zwart wak. Volgens Jung zou het er dan voor de patiënt op aankomen om de vrouw proberen te redden, en niet willoos en passief te blijven toekijken.

Ik moest daar ook bij deze film aan denken, en hoewel de ‘mannelijke’ rollen (het zoontje en de echtgenoot) kennelijk ondergeschikt zijn in deze film, is dat mannelijke perspectief er toch wel. En so wie so natuurlijk vanachter de camera...

Vandaar mijn opmerking.

N.B.: zoals misschien bekend, heeft de anima, mits beter geïntegreerd in de mannelijke persoonlijkheid, ook zeer positieve aspecten: als creatieve inspiratiebron (muze), en stimulans tot andere grootse daden... En voor vrouwen schijnt de problematiek volgens Jung weer iets anders te liggen: zij moeten vooral oppassen voor mysterieuze vreemdelingen die het allemaal heel goed weten, en dat weten te verpakken in gladde praatjes met fraai klinkende clichés.

Anyway, het gaat ook weer veel te ver om de hele film in de mal van de Jungiaanse psychologie te proppen, maar de associatie daarmee is wel degelijk reëel, denk ik.

Bergman en de twee vrouwen

Ingmar Bergman is een regisseur die al met 2 films 2x een 4.5* heeft weten te versieren. Fanny och Alexander en Det Sjunde Inseglet behoren dan ook tot mijn favoriete films en toch is Bergman een regisseur waar ik bijzonder weinig in huis van heb. De documentaire rond Fanny och Alexander heb ik nog liggen, maar het was wachten op een vertoning van Persona eer ik nog eens een echte film van de Zweed kon zien.

Persona is een nogal bevreemdende film. De eerste 5 à 10 minuten kon ik niet rijmen met het beeld dat ik van de regisseur heb, vond het eerlijk gezegd ook een wat chaotisch en irritant gedoe, en het is pas wanneer de film echt van start gaat dat het interessant wordt. Een nogal vreemd plot rond de beslommeringen van een verpleegster en haar patiënte in een zomerhuisje, maar onderling schuilt er zoveel meer. De film steunt vooral op de monologen van verpleegster Alma (Elisabet zegt in totaal maar een dozijn woorden ofzo) en in combinatie met de korte speelduur heeft dat wel iets. Volgens mij is dit dan ook zo'n typisch groeiertje dat beter wordt per kijkbeurt, vooral omdat er dan nog zaken opvallen die ervoor nog raar leken. De meeste dingen kan ik wel rijmen, maar het nogal abrupte einde stelt me wat teleur op dit moment. Al weet Bergman die frustratie/teleurstelling nog wel netjes op te vangen door een aantal scènes waar hij heerlijk met lichtinval en dergelijke speelt. Beetje vervelend wel dat naar het einde toe er vooral gebruik wordt gemaakt van een witte achtergrond. De print die ik gisteren zag was niet van fantastische kwaliteit waardoor de ondertiteling niet te lezen was op deze achtergrond.

Glansrol voor Bibi Andersson in ieder geval. Het is niet simpel om dit soort monologen geloofwaardig te brengen, hoewel Bergman een regisseur is die kundig genoeg is om zijn acteurs/actrices te ondersteunen, maar Andersson flikt het. Al mag de toegevoegde waarde van Liv Ullmann ook niet onderschat worden. Andersson kan nog op haar tekst teruggrijpen, maar Ullmann moest het echt louter en alleen met haar expressies doen. De interactie tussen beide is echter erg sterk.

Ik blijf het een vreemde zit vinden. Persona is geen slechte film, verre van zelfs, maar naar mijn gevoel niet te vergelijken met het overige werk van Bergman. Althans toch niet hetgeen ik heb gezien. Volgens mij is een herziening hier wel op zijn plaats en mijn interesse naar het overige oeuvre van Bergman is toch weer gewekt. Altijd leuk als een regisseur je toch weet te verrassen.

3.5*

Het is toch een film waar je moet vallen voor de kale, betrekkelijk abstracte esthetiek en poëzie. Een mooie, pure film. (wat dat dan ook moge betekenen)

Ik heb niet veel met Bergman blijkbaar. Al beviel deze film me een pak beter dan het verschrikkelijke Fanny och Alexander. Het is begrijpelijk dat deze film zoveel prijzen won. Bergman had een zeer eigen stijl en maakt visueel prachtig beelden. En dat is ook wat mij zo aantrekt in deze film. Mooie shots, beelden die pure poëzie uitstralen. Maar voor mij is dat niet genoeg. Ik hoop nog wel dat er emoties en sfeer straalt uit een film. Het is maar wat je zoekt natuurlijk. Een film die even blijft hangen door de mooie beelden, maar die uiteindelijk toch moeilijk door te knauwen valt.

Voor mij is dit de absolute top. Voor zover ik Bergman ken ook binnen zijn eigen oeuvre. Van zijn andere films vond ik tot vandaag Gefluister en geschreeuw het knapst, maar Persona overtreft gewoon al de rest. Eigenlijk is het niet zozeer de inhoud van de psychologie die mij zo boeide, als wel de fantastische manier waarop film psychologie kan verbeelden, door de sublieme combinatie van àlle filmische middelen: beeld, montage, compositie, regie, cast, acteerprestaties, scenografie, symboliek, muziek...

Ondertussen wil ik ook Ferdydurke bedanken voor zijn zeer interessante jungiaanse toelichtingen. (Bijzonder toeval dat je gisteren bij Nostalghia van Tarkovsky ook naar Jung verwees, en dan nog wel in dezelfde zin van een "terugkerend slecht verwerkt gevoelen in een onaangename gedaante", zij het in een heel andere context.) Kun je misschien nog wat meer vertellen over dat "mannelijke perspectief" in deze film, Ferdydurke?

Oei. Ik moet daarmee uitkijken. Voor je ‘t weet sta ik bekend als die meneer die een hamertje heeft gevonden, en nu denkt dat alles een spijker is

Maar goed, bij Nostalghia was het meer een mijmering in reactie op een overweging van Ik Doe Moeilijk naar aanleiding van die film; bij Persona is het denk ik wat meer direct van toepassing.

Wat het mannelijk perspectief in Persona betreft: achter die opmerkingen van mij hoef je niet zo veel te zoeken. Bergman is hier de persoon achter het scenario en de camera, niet Ullmann of Andersson.

Ik ga er in het algemeen gewoon van uit dat een serieuze filmmaker zijn eigen persoonlijke preoccupaties en vooronderstellingen legt in zijn werk, en die projecteert op zijn personages. Als hij/zij bij mij de indruk wekt een oordeel van buiten af te kunnen geven over andere personen, zonder zichzelf in het geding te brengen, ben ik een stuk minder geïnteresseerd.

Je kunt natuurlijk stellen dat Persona ook gaat over een man/vrouw verhouding, en dat die (of twee verschillende personen überhaupt) elkaar nooit echt kunnen kennen. Als Vogler tegen het einde van de film zijn vrouw / de vrouwen opzoekt, spreekt hij Alma aan; Elisabeth ‘ziet’ hij niet. Maar de verhouding tussen (en het kennelijk samenvallen van) Alma en Elisabeth komt uit Bergmans koker.

In persoonlijke verhoudingen, in het je ‘inleven’ in de ander, probeer je te bepalen wat de ander denkt en voelt. Daarbij is volgens mij altijd min of meer sprake van projectie, dus: onbewust denken dat je eigen gedachten en gevoelens die van de ander zijn.

Om het (weer) in jungiaanse termen te zeggen: in de film gaat het om de ‘persona’ van Elisabeth, dan wel de 'schaduw' van Alma (zie ook de mooie recensie van Dievegge). Maar de film is van Bergman, en dan permitteer ik me de speculatie dat Alma/Elisabeth een uitbeelding van de ‘anima’ van Bergman is.

Mijn vraag i.v.m. de "mannelijke perceptie" kwam voort uit het feit dat het thema van de spanning tussen "persona" en "schaduw", zoals Dievegge het inderdaad zo mooi verwoordde, voor mij veel prominenter aanwezig is in deze film dan het thema van de mannelijke projectie van de anima. Ik bedoel, Ferdydurke, dat de film voor mijn part à la limite ook door twee mannen had kunnen gespeeld worden, zij het dat de genoemde spanning en gespletenheid dan misschien een stuk minder extreem en expliciet zou zijn, en dat de vrouw symbolisch sterker is om de anima van BergMAN uit te beelden. Voor mij ging de film dus eigenlijk niet over 'mannelijke projectie", of over de man-vrouw verhouding in de traditionele "relationele" zin des woords. Misschien dan weer wel in die zin dat deze verhouding (en spanning!) aanwezig is binnen de archetypische structuur van elke individuele ziel! De figuur van mijnheer Vogler lijkt mij in die zin dan ook van secundair belang.

Mooie maar onduidelijke film

Alma (vrouwelijk) is het Spaanse woord voor het Latijnse Anima (vrouwelijk), en als ik wikipedia mag geloven is dat in Jungiaanse termen het archeotype dat communiceert tussen het bewuste en het onbewuste. Bij mannen (oftewel bij Bergman), want bij vrouwen is het 'Animus' (mannelijk) die dat doet.

Persona (het bewuste en extroverte, oftewel Alma in de film) communiceert via Alma (Anima) met de schaduw (het onbewuste en introverte, ofewel Elisabeth in de film). In de film zien we Persona ook terugcommuniceren, via de brief die ze schrijft.

Wat ik ervan meekrijg kort samengevat is dat Alma en Elisabeth dus twee karakters zijn van hetzelfde individu, maar dat deze van elkaar zijn vervreemd waardoor er dus binnen het individu (Bergman?) het niet lekker loopt (zoals in de film wordt gezegd: fysiek is er niets mis met Elisabeth, zij is gezond), en die twee karakters moeten weer tot dezelfde persoon teruggebracht worden.

Maar ik ben de film nog steeds aan het ontleden... Best lastig zonder psychologische achtergrond, maar ook heel interessant.

Grappig trouwens dat Bergman Elisabeth (de schaduw) het beroep van actrice geeft, want de actrice is de persona/het masker, oftewel Alma. Maar goed, Elisabeth en Alma zijn zoals ik het begrijp dezelfde persoon, dus...

Tot slot mijn dank aan Dievegge voor haar recensie, als de naam Carl Gustav Jung niet was gevallen dan had ik bij deze film niets meer meegekregen dan het fraaie camerawerk . Jung is toch wel de sleutel om de film te kunnen 'kraken', en dit is wel een film die met voorkennis moet bekijken.

Je zit ongetwijfeld in de goede richting, arno74. Jung zit er op verschillende manieren in verwerkt: anima, persona, schaduw, vrije associatie... Je had destijds jungianen en freudianen, en Bergman hoorde dan blijkbaar bij de eerste denkrichting. Het heeft mij ook wel wat moeite en meer dan één kijkbeurt gekost om hierin te komen. Binnenkort is trouwens "Skammen" aan de beurt. Geen idee wat ik daar van moet verwachten.

Inmiddels mijn derde film van Bergman, dus ik begin te wennen aan zijn filmstijl, maar Persona deed mij weinig. Aardige zwart-witbeelden en camerawerk en ook degelijk acteerwerk. Met de intro kon ik niet zo veel, maar als de film vervolgens begint is het bij vlagen best behoorlijk, al kan de film mij niet gedurende de volledige speeltijd boeien. Qua plot en achterliggende bedoeling heb ik het nog niet helemaal kunnen doorgronden, al valt er ook bij een eerste kijkbeurt wel enig idee uit te halen. Wellicht zou een tweede kijkbeurt helpen om de film beter te doorgronden, al zal die er niet zo snel komen omdat het geheel mij daarvoor toch te weinig aanspreekt.

Er was een tijd dat het werk van Ingmar Bergman het filmnieuws domineerde. De tand des tijds heeft veel van zijn voormalige meesterwerken de nodige schade toegebracht. Ook 'Persona' lijdt onder postmoderne moellijkdoenerij. maar blijft glansrijk overeind door de inventieve beelden. De film brengt zijn twee favoriete actrices Liv Ulmann en Bibi Andersson bij elkaar en Bergman gebruikt hun fysieke gelijkenis om een ingewikkeld dubbelspel te verbeelden. Hun gezichten overlappen geregeld en je wordt daardoor niet alleen als kijker in de war gebracht. Ook de personages in de film kunnen de psychologische kluwen nauwelijks meer uit elkaar halen. Desondanks: zwaar intrigerend.

Waarom is Alma de persona & Elisabet de schaduw? Ik zou juist denken dat het andersom is. Alma is het onderbewustzijn en Elisabet is het masker. Het constante zwijgen is toch een act die ze doet.

Het is al even geleden dat ik de film zag, maar het onderbewustzijn communiceert niet met de buitenwereld, het is introvert (naar binnen gericht), en dat zie je in de stille Elisabeth. Elisabeth doet zich niet anders voor en acteert dus niet, ze reageert in de film alleen maar een keer, als een (onbewust) instinct bij gevaar. Ze neemt ook niet diverse houdingen/maskers aan, ze is steeds hetzelfde. Terwijl Alma juist degene is die naar buiten toe (extrovert) met anderen communiceert en daarmee de houding/masker is. Het onderbewuste is ondoordringbaar, zoals Elisabeth.

Ja, ik denk ongeveer hetzelfde als Arno. Elizabet voelt zich slecht en wil alleen nog op bed liggen zonder te spreken. Alma probeert de schijn nog op te houden en zich sociaal en actief op te stellen. Het feit dat Alma wit draagt en Elizabet dikwijls met schaduw afgebeeld wordt, bevestigt dit.

Achja, uiteindelijk denk dat het mooie aan deze film is dat je beide interpretaties in gedachte kan houden en de film elke keer vanuit een ander perspectief kan bekijken.

Volgende keer ga ik meer oplettend kijken naar hoe het verhaal zich ontvouwt en wellicht wordt alles dan duidelijker. Het is altijd lastig om na een keer kijken al een interpretatie te vormen van een film die zoveel lagen heeft.

De betekenis is nooit zelf door Bergman gegeven, omdat hij wilde dat iedereen er z'n eigen draai aan geeft, en uiteindelijk is dat ook kunst. Lynch heeft deze filosofie ook heel duidelijk overgenomen.

Persona verteld het het verhaal van de jonge zuster Alma, die belast is met de taak om voor de actrice Elisabeth te zorgen. Elisabeth is helemaal gezond, maar weigert om te spreken.

Ik heb nu 5 films van Bergman gezien en inmiddels is het me wel duidelijk dat de jaren '60 voor hem een vrij experimentele periode was, waar hij later vooral Drama's maakte met een duidelijker verhaal. Met Het Uur van de Wolf wist ik niet zo goed wat ik er mee aan moest en dat is met Persona ook het geval.

Het begin van de film was een klein eerbetoon aan het medium cinema (ongelofelijk geschoten voor die tijd) waarna we allerlei griezelige beelden worden voorgeschoteld. Een jongetje wordt wakker in een mortuarium en dan begint de film. Bibi Andersson is bijna permanent aan het woord, in haar pogingen iets uit de zwijgende actrice te krijgen. Lang lijkt de film weer 'vrij normaal' te zijn, tot er aan het einde dubbelzinnig wordt gedaan over wie nu Elisabeth was (het zou mij helemaal niets verbazen als David Lynch door deze film werd geïnspireerd voor Mulholland Drive). Inmiddels heb ik begrepen dat de film een soort allegorie is op het innerlijk van een persoon. Persona is een term die voor de sociale rol van een acteur gebruikt wordt (vernoemd naar het masker van vroeger), maar ook een term uit de Jungiaanse psychoanalyse. Alma is het masker van de persoon die continu communiceert met de buitenwereld en met haar onderbewuste. Elisabeth is de schaduw, hetgeen in de film word gesymboliseerd door witte en zwarte kleren. Maar is Zuster Alma nou de persoon waarvan Elisabeth de schaduw is, of is Elisabeth de persoon waarvan Alma het onderbewuste is?

Sven Nykvist heeft Persona bijzonder mooi op film gezet. Samen met Bergman bedacht hij dat mid-shots erg saai zijn en daarom bestaat de film vrijwel alleen uit totaal-shots en close-ups. Omdat die ook nog eens ultrascherp waren, werd de film hierdoor veel minder afstandelijk als de meeste zwart-witfilms.

Al met al dus een vrij experimentele film, die schitterend is opgenomen en ook een diepere laag bevat.

De film is boeiend – veel is onduidelijk maar je wilt wel weten waar het heen leidt – maar aan het eind vraag je je wel af wat je nu eigenlijk gezien hebt; de stijl is in ieder geval interessant en je krijgt de indruk dat iemand als David Lynch goed naar deze film heeft gekeken, nu de film een experimentele vorm koppelt aan een psychologische reis door het onderbewuste met horrorelementen. Wat qua het verhaal in ieder geval duidelijk is dat een actrice opeens besluit niets meer te zeggen en doen omdat alles wat we zeggen en doen leugen en acteren dus onecht of inauthentiek is (al is de paradox volgens mij dat ook dat zwijgen een rol dus een ‘persona’ (=masker) is). Elisabet staat dan voor de onuitspreekbare waarheid (of God) en Alma voor de het wereldse (of de mens) waarin alles voortdurend verandert en iedereen rollen speelt. Maar de film blijkt niet zozeer filosofisch als wel psychologisch als blijkt dat Alma en Elisabet op een of andere manier dezelfde persoon zijn maar waarschijnlijk als het ware gespleten zijn door een trauma, welke wond moet worden geheeld in de kliniek (heel even leek de film ook een soort Shutter Island (2010) - MovieMeter.nl te kunnen worden als Alma Elisabeths rol overneemt en Alma ook lijkt te worden behandeld). Uiteindelijk slaat denk ik Dievegge de spijker op de kop met haar analyse van de film op grond van Jungs psychoanalyse op 6 oktober 2014 hierboven (fijn dat dat bericht bovenaan stond toen ik de pagina van deze film opende!) en heb ik daar niets aan toe te voegen.

Na de eerste – wat bevreemdende – kijkbeurt vind ik het wel moeilijk de film een cijfer te geven; ik weet ook niet of het begrijpen van de film de film beter of slechter maakt. Maar reeds omdat de films van Lynch de stijl van deze film lijken te imiteren, zet ik hoog in qua waardering.

Net de film bekeken en daarna meteen hiernaar toe gekomen voor de uitleg?

Een film met veel diepgang, die ik niet echt begrijp. Het is duidelijk dat er een verhaal achter zit en dat niet alles is wat het lijkt. Ook na een paar keer kijken, blijft het voor mij vaag. Het acteerwerk vind ik heel sterk en de zwart-witbeelden zien er mooi uit. Het is wel mijn ding, deze film, maar niet HELEMAAL mijn ding. Ik kwam er niet echt in en ik houd dan denk ik toch van iets meer duidelijkheid bij een verhaal als deze film bevat. De speelduur vind ik fijn. Niet te lang. Een film die je aan het denken zet. Een 7. 3,5*

Dievegge heeft de film prima uitgelegd, dank daarvoor. Ik raad iedereen wel af om die uitleg vooraf te lezen. Ga eerst maar kijken, denk zelf na, en lees daarna wat er allemaal achter steekt.

Zelf begon ik langzaam maar zeker door dat de twee hoofdpersonen mogelijk dezelfde waren, en nu denk ik dus dat het niet per se personen zijn, maar delen van een brein van een derde persoon, zoiets. Het stoorde mij in ieder geval niet dat ik niet precies snapte hoe het zat, dat zette de film juist onder spanning, een spanning die er toch al zat omdat je nooit helemaal wist of die vrouwen elkaar wel konden vertrouwen.

Dus, nou ja, sterke film, mooie sfeer, fijn om naar te kijken, er valt veel uit te halen, zowel uit het verhaal zelf als uit de rijke symboliek.

Voor mij is "Persona" een visueel artistiek geschoten psychologische film met fascinerend spel van Bibi Andersson en Liv Ullmann.

Een tijdje was het goed om volgen, maar dan plots te onduidelijk en naar mijn gevoelen gewoonweg surrealistisch.

Niettemin, dank zij de schitterende beelden en vertolkingen, een film die boven de middelmaat uitstijgt.

Persona, het meesterwerk van Bergman is een moeilijk te doorgronden film met verschillende lagen. De link met de psychoanalyse van Carl Jung kon ik er niet mee associëren, maar dank aan Dievegge om die theorieën te verweven in haar recensie. Erg zinvol om de film op die manier te zien.

Prima acteerwerk van Andersson en Ullmann, respectievelijk via de personages Alma en Elisabeth. De één een praatzieke verpleegster die zich ontfermt over een uitgebluste verbaal geblokkeerde actrice. Uiterlijk verschillen beiden enorm van elkaar, maar naarmate de film vordert merk je meer en meer dat beide personen veel meer met elkaar gemeen hebben dan gedacht. Sterker nog, het is raadselachtig en bevreemdend hoe sterk beiden op elkaar beginnen te lijken en waarbij je je oprecht de vraag stelt waar de identiteit/persoonlijkheid van ene begint en waar die van de ander eindigt.

Alles vloeit in elkaar door de gebeurtenissen die beiden mochten ervaren met een uitgevoerde en niet uitgevoerde abortus. Deze traumatische ervaringen hangen als het zwaard van Damocles rondom hun nek. Knap ook hoe op een bepaald moment beide gezichten van de dames in elkaar lijken over te vloeien. En ook het plotse opduiken van de echtgenoot van Elisabeth duwt één en ander in een bepaalde richting.

Naast het plot verder prachtige haast poëtische mooi camerawerk en cinematografie. Ook het zwart-wit draagt bij tot de grandeur van de film, net als de prima acteerprestaties en de close-ups. Sterke film die ik moet laten bezinken...

Goed.

Tot nu toe de sterkste Bergman die ik heb gezien. Ook anders dan de andere Bergmans die ik tot nu toe heb gezien. Toch zit Persona niet zonder zijn minpunten, maar het mag duidelijk zijn dat andere regisseurs veel inspiratie hebben gehaald uit deze film. Bergman maakt er dan ook regelmatig wat moois van.

Vooral de eerste minuten zijn redelijk weergaloos. Bijzondere sequentie, barst ook van de sfeer. Waar Bergman tijdens zijn andere films zijn visuele aspect niet echt op niveau kon krijgen, kan hij dat hier wel. Soms werkelijk briljant. Niet altijd, maar voor een groot deel gaat Bergman creatief om met zijn zwartwitbeelden gedurende de speelduur.

Van het acteerwerk ben ik minder fan. Vooral Andersson als Alma is werkelijk onuitstaanbaar met haar gekrijs en gehuil. Buiten het feit dat ze soms een leuk verhaaltje kan vertellen vond ik haar acteerwerk tegen het abominabele aanzitten. Ullmann daar tegenover is wat beter, maar ook niet perfect genoeg om de film te dragen.

Omdat het acteerwerk niet echt op niveau zit weet de film nooit optimaal intrigerend te zijn. Zoals wel vaker leunt Bergman erg zwaar op dialoog, maar als Andersson gewoon niet boeiend speelt gaat er een hoop verloren. Soms zit er wel een sterke sequentie tussen, maar die komen vooral tot stand vanuit de regie van Bergman, en niet de actrices.

Verder ziet deze film er op visueel vlak in bijna alle opzichten beter uit dan andere Bergmanfilms. Sterk camerawerk, sfeervolle beelden en soms bijna angstaanjagende sequenties. De diepere betekenis hangt er uiteraard omheen, maar het leukste is eigenlijk dat je die als kijker zelf mag bepalen. Altijd leuk.

Goede film, eindelijk een Bergman die wat mij betreft waardig is om in zoveel toplijsten te staan. Een favoriet zal het niet worden, en de film had tijd nodig om in te zinken, maar uiteindelijk krijg je een aardig uniek resultaat met enkele weergaloze sequenties, maar slecht acteerwerk waardoor de verhaalscenes nooit intrigerend weten te zijn. Ietwat jammer aangezien de film er zo zwaar op leunt, maar verder is het een bovengemiddeld goede film.

Deze film blijkt niet erg vaak bekeken te worden. Ik sta ook enigszins versteld dat er nog geen 700 stemmen op staan. Persona staat toch behoorlijk vaak in filmlijsten. Ik heb eigenlijk nooit filosofie of psychologie bestudeerd dus buiten een aantal belangrijke filosofen / psychologen heb ik verder niet echt een idee wat Jungiaans, Freudiaans, etc juist inhoudt. Het is dan ook wel eens interessant om vooral na de film eens te horen wat andere gebruikers hierover zeggen want ik ben een complete leek op dat vlak. Het was me wel duidelijk dat het ergens wat surrealistisch wordt doordat ze eigenlijk dezelfde persoon moeten voorstellen. Ik vind het echt straf dat er sommige gebruikers dit zo analyseren. Dit is wel een film totaal buiten mijn comfort zone eigenlijk. Analyse achteraf is boeiend maar de film zelf mist op zich sfeer, verhaal, etc dus ik was eigenlijk blij dat de film gedaan was. Ik heb sowieso al weinig met paranoia of meerdere persoonlijkheden in films. Zulke psychologische problemen heb ik nooit van dichtbij gezien of meegemaakt dus ik blijf dat maar vreemd vinden. Nooit gesnapt en geen idee of ik dat ooit zal snappen.