Tengoku to Jigoku (1963)

Eigenlijk bizar: de eerste helft een kamerspel over een moreel dilemma, de tweede helft een zakelijk politie-onderzoek waarin detail na detail leidt naar een uiteindelijke ontmaskering en arrestatie, en toch bijten die twee totaal verschillende invalshoeken elkaar in mijn beleving nergens, ook al omdat ze allebei zo briljant uitgevoerd zijn. (Ik moet erbij zeggen dat ik wel houd van dit soort procedurefilms, zie ook mijn voorliefde voor The day of the Jackal). Toshiro Mifune speelt het zoals gebruikelijk weer perfect, vol ingehouden frustratie, Tatsuya Nakadai biedt hem perfect tegenspel, en om dit duo cirkelen dan nog diverse boeiende personages zoals de chauffeur, de "bootsman" en de kidnapper, plus het gevoel dat je halverwege echt afdaalt naar de volksbuurt... Ach, ik kan alleen maar beamen wat de meeste gebruikers hierboven reeds hebben gezegd en geprezen. (Overigens schijnt de vertaling van de Japanse titel eerder neer te komen op Hemel en hel – zou dat de inhoud beter dekken?)

Mwa.

Kurosawa zal nooit echt mijn regisseur worden vrees ik, ondanks dat je als filmliefhebber niet om de status heen kan die de beste man heeft bereikt. Vanuit Japan kan ik me geen naam bedenken die meer klassiekers op zijn naam heeft staan die in zowat elke top 250-film staan die er maar is. Ook High and Low is daar een onderdeel van.

High and Low is een erg complete en correcte film. De centrale doelstelling van de film leek te zijn dat plotgaten niet aan de orde zijn. Die heb ik dan ook niet kunnen ontdekken. Als ik de film puur op de compleetheid van het verhaal zou moeten beoordelen had de film uiteraard de maximum gekregen. Helaas vond ik het ook een erg droge en daarmee trage film.

In het eerste uur had de film me goed te pakken, zeker omdat de situaties die hier worden neergezet een stuk interessanter zijn dan de momenten die in de tweede helft afspelen. Dat was ook het moment waarop de film me niet echt meer beet had. Het kwam allemaal over als volstrekt oninteressant. Wat ik wel kon waarderen is het feit dat de personages niet weer van die vreselijk aanwezige figuren waren maar iets menselijker worden neergezet.

Als je me vroeg of ik dit een realistische film vond zou ik ertussenin zitten. Het is zonder meer een situatie die vanuit hun perspectief niet overdreven wordt, maar hoe de personages met elkaar omgaan vond ik wat vervreemdend. Ik kan me maar moeilijk voorstellen dat enkele van deze dialogen ooit zijn uitgesproken door een echt persoon. Erg naturel voelt de film niet aan, eerder sterk gescript.

De setting is mooi, de locaties zijn sterk en het eerste uur boeiend. Daarna wordt de film in dalende lijn minder interessant. Wanneer de situatie van de koter is opgehelderd had de film weinig meer over om me nog te charmeren. Dat neemt niet weg dat dit verhaal completer en concreter is dan soortgelijke films. Ik had alleen gehoopt dat ik meer betrokken werd. Echte spanning en medeleven ontbrak volledig, en dat is een gemis.

Na vorige week de avonturenkomedie The Hidden Fortress te hebben gezien, is dit een heel ander soort film van Kurosawa. High and Low begint als een moreel dilemma na de ontvoering van een kind, met gewichtige dialogen en pijnlijke keuzes. Dit werkt na een uur toe naar een eerste climax in een trein. Daarna schakelt de film over naar een detectiveverhaal, waarbij aan de hand van tal van aanwijzingen de ontvoerder stilaan in het nauw gedreven wordt. Het einde vat de klassenstrijd van alle tijden samen : de minachting van de arme behoeftige voor de rijke die alles heeft. Het durft wel eens lang en detaillistisch aan te voelen maar het is daarom niet minder meeslepend en Kurosawa schudt vooral in de tweede helft heel wat talent uit zijn mouw.

Er is weinig mis met deze film. De titel alleen al symboliseert de inhoud op meerdere wijzen. Vele tegenstrijdigheden kwam ik tegen in High and Low, dat zich bij aanvang heel anders laat aankijken dan aan het eind. Een fors deel speelt zich aaneengesloten binnenshuis af en boeit vanaf de eerste minuut. Vanaf dat we de trein in gaan krijgt de film een heel ander karakter, maar vervelen doet de film nooit. De puzzel wordt stukje voor stukje ontrafelt en dat gaat gepaard met de nodige spanning. Het is gewoon erg knap dat High and Low zoveel vernuft met zich meedraagt en tegelijkertijd gevoel los maakt. Dat de film dan 50 jaar oud is, maakt het nog indrukwekkender. Een ware klassieker mag dit genoemd worden, die visueel ook veel te bieden heeft.

Het begint sterk met de bedrijfsruzie en het moralistisch verhaal van de kidnapping. Maar vanaf de vrijlating zakt de spanningsboog. Dan gaat het enkel nog over de politieprocedure om de dader te vatten. Dat wordt vrij eenzijdig in beeld gebracht en bevat geen moment suspense. Het wordt dan nog eens extra droog gebracht omdat er geen begeleidende muziekscore is. Het docu gevoel zonder meer. Alle muziek is afkomstig van situaties in het verhaal zelf. Zo zit er ook een party scene in met leuke swingende sixties muziek die minutenlang blijft doorgaan. Maar het komt wat pointless over. Naar het einde toe wordt het weer iets boeiender met de scenes met drugsverslaafden en de scene in de gevangenis. Maar over het algemeen is dit voor mij helaas een mindere Kurosawa. Niet alleen traag maar duurt ook nog eens veel te lang voor wat het verhaal uiteindelijk is.

Sterke film, of eigenlijk twee films die haast naturel in elkaar overvloeien. Knap hoe men er toch een coherent geheel van maakt ondanks dat het eerste en tweede deel zo ongeveer overal in verschillen: qua locatie (een huis/kamer tov de hele stad), composities (het eerste deel vaak leeg met kale achtergronden, het tweede deel veel drukker), sfeer, verhaal en acteurs (Mifune verdwijnt eigenlijk in het tweede deel).

Ik vond beide delen wel boeiend. Het eerste deel is het meer dramatische stuk hoewel ik het morele dilemma an sich niet heel sterk naar voren zag komen (Kurosawa heeft altijd wat moeite met zulke emoties en psyche) en het tweede deel is een kil politieonderzoek maar enorm sterk weergegeven in alle aspecten - dat deel moest wel zakelijk en kil zijn. En daardoor juist fascinerend. Behalve dan dat stukje psyche dat sterker had gekund (maar niet storend is) kan ik echt niets negatiefs hierover kwijt. 4,5*.

Het is lang geleden dat ik mijn favoriete Kurosawa zag. Vandaag herzien op blu ray en dat was een erg fijne herziening. Het eerste uur is het een kamerspiel waarbij elke plotwending de schoenenmagnaat steeds verder insluit, totdat hij geen enkele uitweg meer heeft.

Het tweede deel is een minutieuze vertelling van het politie onderzoek. Ik ken geen enkele andere film, waar dit zo gedetailleerd en overtuigend wordt neergezet. Fincher’s Zodiac komt misschien in de buurt.

Nu ben ik doorgaans minder enthousiast over films die puur op plot drijven. Maar qua plot kent deze film weinig gelijken. Maar daarnaast is de cinematografie van hoog niveau, fantastische widescreen fotografie waarbij het hele canvas wordt benut. In prachtig zwart wit. Maar ook de mis-en-scene, montage en algehele regie zijn subliem. De hand van de grootmeester is zo aanwezig dat het haast onzichtbaar lijkt. Filmbeleving is natuurlijk subjectief, maar dit zou best wel eens de best gemaakte film ooit kunnen zijn.

En dan is er nog de titelverklaring. Op het eerste gezicht is het een letterlijke fysieke tegenstelling de rijke ondernemer boven op de berg vs de kidnapper in de sloppenwijk beneden, maar het is natuurlijk ook de have vs de have nots, maar uiteindelijk draait het vooral om de morele tegenstelling. Een keuze die ongeacht de klasse iedereen voor zichzelf moet maken. In die zin sluit de film perfect aan bij Kurosawa’s andere meesterwerk: The bad sleep well. Eentje die ik ook graag zou herzien, maar helaas nog steeds op een blu ray release wacht.

5*

Gisteravond de laatste loodjes met na deze nog twee te gaan wat de Top 250 betreft. Gisteravond was dan toch Tengoku to jigoku aan de beurt en daarmee de hoogst overgebleven op de lijst, en hier verwachtte ik wel iets van. En met het genre misdaad in gedachten iets duisters, met bendes, undercover, iets als Infernal Affairs. Waarom ik dat precies dacht weet ik niet, het bleek in ieder geval niet zo te zijn en viel zelfs nogal tegen.

Het verhaal is nochtans duidelijk met de zakenman wiens zoon gekidnapt wordt met veel contact, omhaal en betrokkenheid van de politie om de zaak op te lossen. Iets dat zich de eerste fase, het eerste uur, alleen maar in het huis afspeelt met veel dialoog en vooral de focus op morele afwegingen. En het moet gezegd dat de scène waar de kidnapper vraagt waarom de gordijnen dicht zitten behoorlijk sterk is qua spanning en conclusie. Maar buiten dat verliest de film mij regelmatig in een overdaad aan dialoog met hier en daar de nodige overacting, of anders gezegd; Aziatische drukte en wolligheid. De scène in de trein belooft veel beterschap met fraai camerawerk vanaf de trein, een bepaalde spanning, onmacht jegens de zaak en een onderzoek in het verschiet.

En dat gevoel van beterschap zet zich voort met het onderzoek dat een stuk interessanter is qua hoe dit gevoerd wordt en uitermate getailleerd en minutieus wordt gebracht. Duidelijk is dat hier heel wat meer dynamiek in zit dan het eerste uur van de film. Maar helaas deze fase duurt ook niet lang voordat de verveling toeslaat en ik mijn aandacht er bijna niet bij kan houden, en dat terwijl ik heel veel goede hoop voor deze film had, maar uiteindelijk toch gewoon flauwtjes en zoutloos voorbij trekt.

Heb ik iets gemist? Kennelijk. Is dit niet aan mij besteed? Weet ik niet. Opgeven doe ik het nog niet want de film komt op de stapel 'te herzien', dus wie weet. Maar ontzettend tegenvallen doet de film wel de eerste keer.

In een poging om wat bij te benen in de Aziatische cinema heb ik me nog eens laten onderdompelen in een film van Kurosawa. Dit is nog maar mijn derde Kurosawa, maar wel weer een toppertje.

Kurosawa weet gedurende ruim 2 uur en 20 minuten er een ontzettend spannend geheel van te maken. Dat het eerste deel zich de hele tijd op dezelfde plaatst afspeelt, maakt het extra boeiend en erg sfeervol. De woonkamer die afgesloten was met de gesloten gordijnen, de enorme hitte,...het gaf toch een speciaal beklemmend sfeertje. Ook heerlijk om te zien hoe de politie over de vloer moest kruipen om uit het zicht te blijven wanneer de gordijnen open moesten blijven. Heel erg eenvoudig allemaal, maar erg effectief om de spanning op te bouwen. Het tweede gedeelte is ook behoorlijk straf met de zoektocht naar de ontvoerder. Ik denk niet dat ik ooit zo'n gedetailleerd politieoverleg gezien heb in films en Kurosawa weet het allemaal op zo'n spannende manier te brengen.

Ik moet dringend werk maken om meer te zien van Kurosawa, want deze High and Low is alvast een toppertje.

4*

Knap stukje cinema voor die tijd!

De detective is een populair modern genre, ook in de filmwereld, zodat je het idee hebt dat je de film High and Low in een of andere vorm al honderd keer gezien hebt: de film laat zich eenvoudig samenvatten als het cliché van een briljant opgezette misdaad die vervolgens evengoed wordt opgelost door nog briljanter recherchewerk met een kat-en-muisspel tussen dader en de politie. Tegelijk is Kurosawa’s detectivefilm het tegendeel van de typische Hollywood-detectivefilm: waar die laatste een dermate complex plot heeft dat het nauwelijks te volgen is en graag verrassende plotwendingen gebruikt om de kijker nog meer te verwarren, is het verhaal van die van Kurosawa heel goed te volgen, zijn er ook geen plotwendingen en toont het vooral heel realistisch gedegen recherchewerk zonder ongeloofwaardig spektakel. Bovenal is de hedendaagse versie heel leeg en viert het in wezen de leegheid c.q. de lol van het kapitalisme als een spel waar de winnaar met list en bedrog met de buit vandoor gaat, terwijl de film van Kurosawa een bijtende kritiek is op het kapitalisme: veelzeggend verliezen beide partijen – rijk en arm – en in de briljante slotdialoog tussen dader en slachtoffer waarin de dader z’n motief van haat tegen de rijken onthult, vraagt het rijke slachtoffer ‘waarom denk je dat we tegenpolen zijn?’. Beide klassen – de rijken en de armen – verliezen immers hun menselijkheid in het kapitalisme en worden ‘monsters’: dat de rijke in z’n moreel dilemma waarin hij moet kiezen tussen z’n bedrijf (macht en rijkdom) en medemenselijkheid kiest voor het laatste is in wezen toch ook calculerend gedrag omdat het bedrijf dat een kinderleven offert geen genade zal vinden bij het publiek en evengoed ten onder zal gaan.

Dat maakt de film evengoed rijker dan de gemiddelde drukke en complexe Hollywood-film. Sowieso is Kurosawa een vakman zodat de film, ook al is ie weer erg lang (Kurosawa heeft geen haast, waarschijnlijk omdat de kijker van die tijd ook geen haast had), zeker niet verveelt: elk beeld, elk woord, elke handeling is precies goed en houdt je gefocust. Hooguit het hysterisch gedrag van de Japannners als ze emotioneel worden ‘klopt’ naar het gevoel niet: ik weet niet of dat de Japanse cultuur is of een zeker artistiek expressionisme, maar het stoort verder niet.

Ik geef niet zo heel erg snel de volle mep bij een eerste kijkbeurt, maar meteen nadat High and Low eindigde, wist ik dat dit er zo eentje ging worden. Werkelijk feilloos naar mijn gevoel - misschien dat sommige dialogen en reacties inderdaad niet altijd even naturel aanvoelden (voor mij dan), maar dat is ook wel degelijk een cultureel verschil enerzijds (en daardoor nooit storend), en anderzijds ook gewoon een andere tijd in de filmwereld. Eenzelfde gevoel heb ik bij pakweg een Hitchcock-film. Zoiets neem ik er met veel liefde bij, want wat is dit een fantastisch meesterwerk op zowat elk vlak. De prachtige zwart-wit-fotografie, de enscenering en blocking, elk beeld leeft en is vol interessante details en zou je zo kunnen inkaderen. De visuele thematiek; de rijke villa bovenop de heuvel die uitkijkt op de rest van de stad, of juist omgekeerd, de shots die omhoogkijken naar het huis vanuit de rokerige sloppenwijken. Het perfect uitgekiende plot, waarin elke scène belangrijk is, elk detail terugkomt. De film is enorm plot-gedreven, maar dat ervaarde ik nergens als storend, omdat het zo intelligent uitgewerkt werd. De film waar ik meteen hele duidelijke paralellen mee zag was Fincher's Zodiac, zeker vanaf het middenstuk. Hoe een hoop detectives gedetailleerd speurwerk moeten voeren om een dader op te sporen, en stukje per stukje dichterbij (lijken te) komen. Maar ook de rol die de media hierin speelt, bijvoorbeeld. En hoe alles politiek bepaald/gestuurd wordt. Zodiac is daar cynischer in, overigens. Maar in ieder geval; basically vormt High and Low de blauwdruk voor het hele procedural-genre, zoveel is duidelijk.

Het is ook heel knap hoe Kurosawa op meerdere momenten de film een compleet andere richting uitduwt, wisselt van tempo, genre en point of view, maar dit volledig vloeiend aanvoelt. Het eerste stuk eindigt duidelijk na de trein-scène, maar de film heeft nergens moeite om daarna terug op gang te komen. Ik vond het politie-onderzoek zo mogelijk zelfs nog interessanter, en de laatste drie kwartier nog intenser en beter. Dan gaat het weer soort van over in een (neo)noir-thriller. Kurosawa speelt met veel invloeden en stijlen, maar de film voelt als één duidelijke artistieke visie aan, en allesbehalve als een hoop delen aan elkaar gelijmd. Opnieuw, héél knap vind ik dat.

De visuele tegenstellingen worden trouwens mooi en naadloos verbonden aan de inhoudelijke thematiek. High and Low verwijst langs de ene kant, vrij letterlijk, naar de ruimtelijke positionering van onze 'held' en 'villain', en daarmee samenhangend hun sociale plek in de maatschappij. Maar evengoed is het een morele tegenstelling. Toch zijn de personages gelaagd; een zwart-wit-tegenstelling, goed tegen kwaad, is het zeker niet. Gondo lijkt in het begin meedogenloos, maar blijkt dan toch zeker niet harteloos te zijn, en de vijand is een ontvoerder en moordenaar, maar heeft dan weer een meelijwekkende achtergrond en begrijpelijke motieven. Zonder dat je hem in de verste verte een soort ''Robin Hood-esque''-figuur zou kunnen noemen, want uiteindelijk is hij puur en alleen door haat en wrok gedreven. De allerlaatste scène waar de twee recht tegenover elkaar worden gezet had misschien nog wat langer mogen doorgaan, maar uiteindelijk zegt de door merg en been snijdende, waanzinnige schreeuw van de ontvoerder genoeg. Eigenlijk zegt het alles. Terwijl het scherm zwart wordt, galmt dat na, en blijf je toch wel contemplatief en met een wrang gevoel achter.

Wat levert de cast sterk en geloofwaardig spel. Toshiro Mifune, Tatsuya Nakadai en Tsutomu Yamazaki zetten alle drie ijzersterke rollen neer als toch wel de drie hoofdfiguren - ''high'', ''low'' en de detective ertussenin. Maar ook alle zijfiguren zijn prettige aanwezigheden en voegen altijd wel iets toe, van een tragische noot (de vader van het ontvoerde kind) tot wat meer luchtigheid (de collega-detective).

Plus zo oneindig véél individuele geweldige scènes, shots en momenten. Ik noem er snel een paar; de toevallige ontmoeting tussen Gondo en Ginjiro wanneer die laatste hem opmerkt en al spottend om een vuurtje gaat vragen, de reflectie in de zonnebril, de hele achtervolging in de rosse buurt, de nachtclubscène met de jazzmuziek, de politieagenten die op de grond het telefoontje afluisteren, het hele politieteam dat één voor één hun ontdekkingen opsomt, ... Het zijn soms pietluttige dingen, op het eerste oog nauwelijks het benoemen waard, maar ze staan nu al allemaal op m'n netvlies gebrand. Visuele story telling op het hoogste niveau, tweeënhalf uur lang.

Ik ga er een einde aan breien, maar Kurosawa heeft me hier heel erg mee gefascineerd. Ik heb het op het grote scherm gezien trouwens, en dat droeg wel bij aan de epische, indrukwekkende ervaring. 5* langs mijn kant, indrukwekkend meesterwerk.

De review van filmfan0511 brengt mijn zelfvertrouwen over mijn 3,5* aan het wankelen.Prima verwoord Moet ik zeker op mijn herzieningslijst zetten. Ja, als je een film de 5* geeft, dan kan je daar bladzijden over schrijven. Ken dat gevoel.

Zeker doen Filmkriebel, lijkt me bij uitstek het soort film dat zich daar perfect voor leent. Zodiac is nu bijvoorbeeld één van m'n favoriete films, maar beoordeelde ik enkele jaren geleden ook 'maar' met een 3.5*. Soms hebben zo plot-gedreven films wat tijd nodig om te zakken.