Tengoku to Jigoku (1963)

Eigenlijk bizar: de eerste helft een kamerspel over een moreel dilemma, de tweede helft een zakelijk politie-onderzoek waarin detail na detail leidt naar een uiteindelijke ontmaskering en arrestatie, en toch bijten die twee totaal verschillende invalshoeken elkaar in mijn beleving nergens, ook al omdat ze allebei zo briljant uitgevoerd zijn. (Ik moet erbij zeggen dat ik wel houd van dit soort procedurefilms, zie ook mijn voorliefde voor The day of the Jackal). Toshiro Mifune speelt het zoals gebruikelijk weer perfect, vol ingehouden frustratie, Tatsuya Nakadai biedt hem perfect tegenspel, en om dit duo cirkelen dan nog diverse boeiende personages zoals de chauffeur, de "bootsman" en de kidnapper, plus het gevoel dat je halverwege echt afdaalt naar de volksbuurt... Ach, ik kan alleen maar beamen wat de meeste gebruikers hierboven reeds hebben gezegd en geprezen. (Overigens schijnt de vertaling van de Japanse titel eerder neer te komen op Hemel en hel – zou dat de inhoud beter dekken?)

Mwa.

Kurosawa zal nooit echt mijn regisseur worden vrees ik, ondanks dat je als filmliefhebber niet om de status heen kan die de beste man heeft bereikt. Vanuit Japan kan ik me geen naam bedenken die meer klassiekers op zijn naam heeft staan die in zowat elke top 250-film staan die er maar is. Ook High and Low is daar een onderdeel van.

High and Low is een erg complete en correcte film. De centrale doelstelling van de film leek te zijn dat plotgaten niet aan de orde zijn. Die heb ik dan ook niet kunnen ontdekken. Als ik de film puur op de compleetheid van het verhaal zou moeten beoordelen had de film uiteraard de maximum gekregen. Helaas vond ik het ook een erg droge en daarmee trage film.

In het eerste uur had de film me goed te pakken, zeker omdat de situaties die hier worden neergezet een stuk interessanter zijn dan de momenten die in de tweede helft afspelen. Dat was ook het moment waarop de film me niet echt meer beet had. Het kwam allemaal over als volstrekt oninteressant. Wat ik wel kon waarderen is het feit dat de personages niet weer van die vreselijk aanwezige figuren waren maar iets menselijker worden neergezet.

Als je me vroeg of ik dit een realistische film vond zou ik ertussenin zitten. Het is zonder meer een situatie die vanuit hun perspectief niet overdreven wordt, maar hoe de personages met elkaar omgaan vond ik wat vervreemdend. Ik kan me maar moeilijk voorstellen dat enkele van deze dialogen ooit zijn uitgesproken door een echt persoon. Erg naturel voelt de film niet aan, eerder sterk gescript.

De setting is mooi, de locaties zijn sterk en het eerste uur boeiend. Daarna wordt de film in dalende lijn minder interessant. Wanneer de situatie van de koter is opgehelderd had de film weinig meer over om me nog te charmeren. Dat neemt niet weg dat dit verhaal completer en concreter is dan soortgelijke films. Ik had alleen gehoopt dat ik meer betrokken werd. Echte spanning en medeleven ontbrak volledig, en dat is een gemis.

Na vorige week de avonturenkomedie The Hidden Fortress te hebben gezien, is dit een heel ander soort film van Kurosawa. High and Low begint als een moreel dilemma na de ontvoering van een kind, met gewichtige dialogen en pijnlijke keuzes. Dit werkt na een uur toe naar een eerste climax in een trein. Daarna schakelt de film over naar een detectiveverhaal, waarbij aan de hand van tal van aanwijzingen de ontvoerder stilaan in het nauw gedreven wordt. Het einde vat de klassenstrijd van alle tijden samen : de minachting van de arme behoeftige voor de rijke die alles heeft. Het durft wel eens lang en detaillistisch aan te voelen maar het is daarom niet minder meeslepend en Kurosawa schudt vooral in de tweede helft heel wat talent uit zijn mouw.

Er is weinig mis met deze film. De titel alleen al symboliseert de inhoud op meerdere wijzen. Vele tegenstrijdigheden kwam ik tegen in High and Low, dat zich bij aanvang heel anders laat aankijken dan aan het eind. Een fors deel speelt zich aaneengesloten binnenshuis af en boeit vanaf de eerste minuut. Vanaf dat we de trein in gaan krijgt de film een heel ander karakter, maar vervelen doet de film nooit. De puzzel wordt stukje voor stukje ontrafelt en dat gaat gepaard met de nodige spanning. Het is gewoon erg knap dat High and Low zoveel vernuft met zich meedraagt en tegelijkertijd gevoel los maakt. Dat de film dan 50 jaar oud is, maakt het nog indrukwekkender. Een ware klassieker mag dit genoemd worden, die visueel ook veel te bieden heeft.

Het begint sterk met de bedrijfsruzie en het moralistisch verhaal van de kidnapping. Maar vanaf de vrijlating zakt de spanningsboog. Dan gaat het enkel nog over de politieprocedure om de dader te vatten. Dat wordt vrij eenzijdig in beeld gebracht en bevat geen moment suspense. Het wordt dan nog eens extra droog gebracht omdat er geen begeleidende muziekscore is. Het docu gevoel zonder meer. Alle muziek is afkomstig van situaties in het verhaal zelf. Zo zit er ook een party scene in met leuke swingende sixties muziek die minutenlang blijft doorgaan. Maar het komt wat pointless over. Naar het einde toe wordt het weer iets boeiender met de scenes met drugsverslaafden en de scene in de gevangenis. Maar over het algemeen is dit voor mij helaas een mindere Kurosawa. Niet alleen traag maar duurt ook nog eens veel te lang voor wat het verhaal uiteindelijk is.

Sterke film, of eigenlijk twee films die haast naturel in elkaar overvloeien. Knap hoe men er toch een coherent geheel van maakt ondanks dat het eerste en tweede deel zo ongeveer overal in verschillen: qua locatie (een huis/kamer tov de hele stad), composities (het eerste deel vaak leeg met kale achtergronden, het tweede deel veel drukker), sfeer, verhaal en acteurs (Mifune verdwijnt eigenlijk in het tweede deel).

Ik vond beide delen wel boeiend. Het eerste deel is het meer dramatische stuk hoewel ik het morele dilemma an sich niet heel sterk naar voren zag komen (Kurosawa heeft altijd wat moeite met zulke emoties en psyche) en het tweede deel is een kil politieonderzoek maar enorm sterk weergegeven in alle aspecten - dat deel moest wel zakelijk en kil zijn. En daardoor juist fascinerend. Behalve dan dat stukje psyche dat sterker had gekund (maar niet storend is) kan ik echt niets negatiefs hierover kwijt. 4,5*.

Het is lang geleden dat ik mijn favoriete Kurosawa zag. Vandaag herzien op blu ray en dat was een erg fijne herziening. Het eerste uur is het een kamerspiel waarbij elke plotwending de schoenenmagnaat steeds verder insluit, totdat hij geen enkele uitweg meer heeft.

Het tweede deel is een minutieuze vertelling van het politie onderzoek. Ik ken geen enkele andere film, waar dit zo gedetailleerd en overtuigend wordt neergezet. Fincher’s Zodiac komt misschien in de buurt.

Nu ben ik doorgaans minder enthousiast over films die puur op plot drijven. Maar qua plot kent deze film weinig gelijken. Maar daarnaast is de cinematografie van hoog niveau, fantastische widescreen fotografie waarbij het hele canvas wordt benut. In prachtig zwart wit. Maar ook de mis-en-scene, montage en algehele regie zijn subliem. De hand van de grootmeester is zo aanwezig dat het haast onzichtbaar lijkt. Filmbeleving is natuurlijk subjectief, maar dit zou best wel eens de best gemaakte film ooit kunnen zijn.

En dan is er nog de titelverklaring. Op het eerste gezicht is het een letterlijke fysieke tegenstelling de rijke ondernemer boven op de berg vs de kidnapper in de sloppenwijk beneden, maar het is natuurlijk ook de have vs de have nots, maar uiteindelijk draait het vooral om de morele tegenstelling. Een keuze die ongeacht de klasse iedereen voor zichzelf moet maken. In die zin sluit de film perfect aan bij Kurosawa’s andere meesterwerk: The bad sleep well. Eentje die ik ook graag zou herzien, maar helaas nog steeds op een blu ray release wacht.

5*