Fanny och Alexander (1982)

En voor de acteur. Het personage is echt iemand die je van binnen doet koken.

Dit lijkt me nu bij uitstek een film waar iedereen wel iets in kan zien. Allicht niet de volle vijf uur, maar genoeg voor wat normaal al de speelduur van een hele film is. Van het heerlijk kabbelende eerste deel met een zeker ritme ook en de warme decors en mooie kostuums of juist later meer van een film op mystiek, filosofisch en vooral symbolisch niveau. Met dat laatste heb ik meestal minder, maar zolang in eerste instantie de film genietbaar is stoor ik mij daar niet aan en kan het zelfs van meerwaarde zijn als de film is afgelopen. Bij Bergman's Såsom i en Spegel had ik daar wel last van.

Wat het meest opvalt is vooral het uiterlijk. Met die mooie rijke decors, protserig en tegen het kitscherige aan, maar wel iets waar ik van kan genieten. Dan is de overgang naar de kille bisschopswoning enorm invoelbaar. En zelfs de witte frisse buitenwoning van de familie Ekdahl voelt enorm warm aan ineens. En aan het eind is de witte tafel met veelal mensen met lichte kleding enorm opluchtend, om de cirkel vervolgens rond te maken en in de decors van het begin te eindigen. Daarnaast enkele leuke shots en vooral een fantastische eerste vijf minuten met die mooie muziek en later die geluiden van klokjes. In ieder geval enorm sfeervol.

Maar het is ook een interessante film om te zien. Vooral de bisschop is een enorme boeiende persoon. Je kan de duivel in hem zien, of iemand die wel degelijk goed wil maar waar het niet helemaal lekker uit komt. Daarnaast zou Alexander bij mij ook het bloed onder de nagels vandaan halen, dus soms begreep ik hem ook wel. Maar ook de hele familie Ekdahl die vrij genuanceerd is, met al hun onhebbelijkheden en die toch ook enorm sympathiek zijn. Verder een goede inkijk in het adellijk leven waar een man rustig een maîtresse erop na kan houden en zonder problemen een kind kan verwekken. Ik wil wel geloven dat dat zo vroeger kon.

Voor mij zat er veel moois in. Niet de volle vijf uur - dat kan haast niet- en soms had de film me iets meer emotioneel mogen raken, maar de film verveelde werkelijk nergens en die vijf uur gingen opvallend gladjes voorbij. Dit is wel één van de betere van Bergman. 4,5*.

Eerste uurtje moest ik er echt nog wat inkomen, die escapades van GA konden me ook niet enorm boeien. Daarna echter mateloos intrigerend en ijzingwekkend goed gespeeld/geschreven. Decors maken het af.

Edit: ik heb eerst de film gekeken, maar ga nu uiteraard nog een keer op voor de miniserie. First things first: meer Bergman-films.

Deze film heet Fanny en Alexander, maar eigenlijk is het toch meer een familieportret van de familie Ekdahl. Na een wat lange - en niet al te interessante - inleiding, waarin de familieverhoudingen uit de doeken worden gedaan, vindt vanaf het huwelijk tussen Emilie en de bisschop een keerpunt in het verhaal plaats. Het wordt allemaal wat zwaarmoediger. Fanny och Alexander is de minste film die ik tot nu toe van Bergman heb gezien. De twee titelpersonages komen niet echt uit de verf, Fanny komt zelfs maar erg weinig aan bod. Verder lijkt het verhaal hier en daar nogal snel sprongen te maken, maar wellicht is dat in de miniserie minder het geval. De overgangen in de film voelen, ondanks de aanzienlijke speelduur, hier en daar wat abrupt. De rol van de bisschop is wat zwaar aangezet om echt te overtuigen en wat Bergman nu precies wil overbrengen met dit niet erg boeiende familieportret is mij niet echt duidelijk geworden.

Ik heb de versie van ruim 5 uur mogen kijken. Wel in 3 etappes, maar vond het van het begin tot het eind een boeiende zit. Komt ook door het tijdsbeeld; begin 20ste eeuw is een razend interessante periode. Ben nu wel benieuwd geraakt naar de ingekorte versie, wat hebben ze weggehaald?

Op deze box met de vijf uur durende serie zouden ook twee documentaires staan. Weet iemand welke(n)?

Ja:
- ...Men Filmen Är Min Älskarinna (2010)
- Bilder från lekstugan (2009) - IMDb

Thanks! Niet deze dus? Daar had ik op gehoopt.

Bij mij niet in ieder geval, en ik heb die box.

124 minuten

Zo uit m'n hoofd, onder meer:

- ontmoeting van Alexander met de twee verdronken meisjes, op zolder
- Gebroeders Ekdahl in gesprek met de bisschop
- Het verhaal van Isak, verteld aan Alexander 'voor het slapen gaan'

Mooie film waarbij veel thema's aan bod komen, waaronder de clashende werelden van de kunst, de dromers versus die van de religie, de traditie- als na de dood van de kunstminnende Oscar zijn weduwe kiest voor de bisschop is dat mooi gevangen in één shot van de kerk die uittorent boven het theater. Waar de sympathie van Bergman ligt is niet moeilijk te raden, het vreugdeloze, in strenge regels gevatte leven in de bisschopswoning contrasteert met het losbandige, warmere huis van de Ekdahls.

Ook als familiekroniek is Fanny och Alexander bijna onovertroffen, de vele familieleden en ook het personeel worden met een aandacht en detail beschreven zoals ik niet vaak zag op film. Zwart-wit wordt het nergens, en juist die nuance maakt het zo geloofwaardig. Ook de hoofdpersoon, overtuigend gespeeld, is soms een vervelend joch. Het maakt hem niet minder sympathiek, wel meer levensecht. De scenes bij de bisschop zijn indringend, vooral dankzij de geweldige rol van Jan Malmsjö. Hij maakt van de bisschop een enerzijds rechtlijnige maar ook onberekenbare en complexe figuur. Maar de acteerprestaties zijn eigenlijk zonder uitzondering goed. Ik las dat Bergman Liv Ullman, Max von Sydow en ook Ingrid Bergman had gevraagd voor een aantal van de hoofdrollen, had ook kunnen werken maar het casten van de uiteindelijke, internationaal minder bekende acteurs heeft goed uitgepakt.

De decors zijn mooi en de Oscarbekroning is terecht, toch ook wel verrassend gezien het een niet-Engelstalige film is en er wel een paar contenders waren.

Lange versie gezien en in dit geval denk ik niet de goede keuze om mee te beginnen. Beste gedeelte vond ik de overgang van het idyllische familieleven naar de personificatie van het kwaad in de vorm van de bisschop. Wil wel de bioscoopversie nog een keer zien want er is wel veel fraais te zien.

Ingmar Bergman bedoelde 'Fanny Och Alexander' als zijn afscheidswerk en zo ziet het er ook uit. Alle thematiek uit zijn vorige films komt aan de orde enm wordt bekeken door de ogen van het kind Alexander die je niet anders kunt bekijken dan een jeugdversie van de regisseur zelf. Alle emoties die een kinderleven kunnen domineren passeren de revue: familiegeluk, verbazing over het gedrag van volwassenen, angst, opstandigheid, fantasie, ontluikende sexualiteit. Kortom: 'Fanny Och Alexander' is een ware tour-de-force die het beste bekeken kan worden in de uitgebreide televisie-versie van ruim 5 uur. Ook daarin komt het gebruikte kleurenpalet (van uitbundig in het gelukkige deel van het verhaal tot zeer grijs in het angstige deel) uitstekend tot zijn recht.

Het eerste deel bij de familie Ekdahl ziet er prachtig uit; kosten noch moeite lijken te zijn gespaard om tot in de details heel geloofwaardig een rijke artistieke familie in 1907 af te beelden. De familie blijkt zeer decadent te zijn en dit deel zit vol met seks, drank en feest, maar qua verhaal gebeurt er eigenlijk niks bijzonder waardoor de anderhalve uur kijken naar het kerstfeest snel wat langdradig en saaiig wordt.

Het tweede deel bij de bisschop (en zeker ook het deeltje bij de joodse familie) is nog steeds prachtig, al mis je in het begin de decadente pracht en praal, maar nu wordt ook het verhaal spannend. De film ontwikkelt zich dan als een soort psychologische horror met de bisschop from hell en de jongen Alexander die geesten ziet en de rol van Hamlet lijkt aan te nemen. Dit tweede deel is adembenemend in alle opzichten en rechtvaardigt m.i. de hoogste score. Het thema van de duivelse priester is al vaak opgevoerd (laatstelijk nog in Brimstone (2016) - MovieMeter.nl) maar ik geloof niet dat het ooit zo goed - want opnieuw zo geloofwaardig – is uitgewerkt.

Misschien was het lange, saaiige eerste deel ook wel nodig voor het contrast tussen enerzijds de vrolijkheid en ode aan de verbeelding en het spel bij de kunstenaars en kinderen en anderzijds de terreur van de waarheid en het serieuze bij de serieuze, morele en eerlijke volwassenen zoals de bisschop. Ik begrijp overigens niet zo goed wat Fanny in de titel doet want zij speelt geen rol van betekenis in de film, althans niet in de ingekorte bioscoopversie die ik zag (al zal men misschien anders zeggen ‘en Fanny dan want zij is wel de hele tijd bij Alexander?’).

Fanny och Alexander is een film van de Zweedse regisseur Ingmar Bergman. Het was de laatste bioscoopfilm van Bergman, die later nog wel enkele televisiefilms regisseerde. De film speelt in Uppsala in het begin van de twintigste eeuw. Als de vader van Fanny en Alexander sterft, hertrouwt hun moeder Emilie met een bisschop die zeer streng voor zowel moeder als kinderen blijkt te zijn. Ze leven opgesloten in de kanselarij van de bisschop totdat de kinderen door vrienden van hun familie het huis uitgesmokkeld worden.

De film duurt in totaal 312 minuten, ruim zes uur dus, en het is me een raadsel hoe ze dit destijds in de bioscoop hebben kunnen krijgen. Het kostte mij al moeite de hele rit uit te zitten, en dan heb ik het nog in twee avonden uitgekeken. Er zitten dan ook beslist langdradige stukken in de film, maar bij mij overheersen toch de mooie scenes, zoals de scenes tussen de harteloze bisschop en de assertieve Alexander. Je voelt als het ware de onmacht van de jongen tegen zijn onverbiddelijke stiefvader.

Al met al is Fanny och Alexander een uitstekend kostuumdrama met Bergmans gebruikelijke symboliek en religieuze en filosofische thema’s. Soms kan het een beetje langgerekt zijn, maar nergens gaat de film vervelen. Mooi stukje pure cinema. 3,5*

Zie bovenaan:

De versie van ruim drie uur in het filmhuis gezien. Het duurde lang voor ik erin kwam. Ik vroeg me zelfs af of ik het wel leuk zou vinden, maar toen kwam ik er redelijk goed in en begon ik mij te vermaken. Er zitten echter ook stukken in die ik langdradig vind en die mij niet of nauwelijks boeiden. Naar het eind toe vond ik het steeds moeilijker om mijn aandacht erbij te houden en had ik het wel gezien. Het acteerwerk vind ik erg goed en de film heeft sfeer en wist mij soms echt te raken. Dat zijn pluspunten. Voldoende! 3,5*

Waar veel films het beproefde recept volgen om de gelukkige nulsituatie na pak 'm beet tien minuten onderuit te schoffelen, waarna het avontuur pas écht begint, trekt Bergman er (in de bioscoopversie) anderhalf uur voor uit. Dan pas komt die stijve stiefvader in beeld en eindigt het zorgeloze leventje van Alexander en Fanny. Het voordeel van deze aanpak is dat je als kijker dat geluk aan het begin ook echt voelt, waardoor de latere pijn extra hard aankomt. In theorie althans. In de praktijk vond ik het maar een langdradig gezever en bovendien had ik op de een of andere manier een ontzettende hekel aan Alexander. Het is niet aardig om te zeggen en ik schaam me er ook een beetje voor, maar het kwam er vooral op neer dat zijn hoofd mij niet aanstond.

Na de overbodige pauze (doe maar niet meer, Eye) waarin ik een bij de kaasboer als chocoladecheesecake verkochte brownie at, kregen we een compleet andere film te zien, met eerst veel leed en daarna magie. Ik begon die Alexander een behoorlijk tof mannetje te vinden. Zo zie je maar.

Het is interessant hoe Fanny's rol belangrijker gemaakt wordt dan hij is, door haar naam in de titel op te nemen. Daardoor ga je meer op haar letten dan je anders zou doen. Ik weet niet precies wat voor effect dat heeft, maar je zou denk ik anders naar de film kijken als hij eenvoudigweg 'Alexander' had geheten.

Ingmar Bergman had in het begin van zijn carrière nog iets radicaals; surrealistisch zelfs in het meesterlijke Tystnaden. Hij heeft geweldig, baanbrekend werk gedaan. Maar net als alle regisseurs met lange, gerenommeerde carrières heeft hij ook een 'zoet koekje' willen maken. Dat brengt ons bij het semi-autobiografische' Fanny & Alexander, die hij in 1982 maakte.
Een tergend lange familievertelling vol bombast en sentiment, waarin de hysterische personages elkaar doorlopend overschreeuwen. "Mooie decors.." Het zal wel. Geef mij het serene Das Weiße Band maar..

Flinke tegenvaller. Onbegrijpelijk dat deze film in de top 250 van beste films aller tijden staat. Het doet me het meest denken aan een (kinder)film die je op eerste of tweede kerstdag 's middags op een Duitse zender ziet. Het eerste uur is niks mee. Kerstmis bij de familie Ekdahl wordt in volle glorie getoond. Daarna zakt de film naar B-/C-niveau met alleen nog de scenes van stiefvader en stiefzoon die te pruimen zijn (en zelfs sterk genoemd kunnen worden). Het verbaast me dat voor sommige mensen juist het eerste gedeelte als tegenvallend wordt ervaren, terwijl de kracht van de film mijn inziens meer in de realistische dan in de surrealistische kant zit (mogelijk komt dit ook omdat ik wat minder vatbaar ben voor mystiek). Gemiddeld genomen vallen de acteerprestaties wat tegen (lichtpuntjes zijn Kristina Adolphson, Jarl Kulle en Jan Malmsjö), vooral de kinderen acteren niet naturel als broer en zus. Soms is er ook sprake van al te theatrale dialogen of te theatraal acteerwerk.

Mijn belangrijkste andere kritiekpunten zijn: overbodige bijfiguren met overbodige scenes (Ismaël en zijn broer), overbodige mystieke scenes (zoals droomscenes van vader en stiefvader), een langdradig einde, een ietwat simpel in elkaar geflanst plotje van hoe Fanny en Alexander uit het huis van de stiefvader geraken, een dommig plotje over hoe stiefvader overlijdt, een onvoldoende uitgesponnen ondersteuning van de overgave van Emily aan Edvard, een onvoldoende uitgesponnen ondersteuning van de haat van Emily richting Edvart die vrij snel daarna ontstaat en een onvoldoende uitgesponnen ondersteuning van de haat van Alexander richting Edvart. Het is onduidelijk waarom Edvart er van acquit zo slecht op lijkt te staan (zeker in de context van die tijd). Van de laatste punten zou het kunnen dat deze in de miniserie beter over komen.

Beetje late reactie, maar... zie jij een verband met deze film?

'Sereen' is overigens niet bepaald het woord dat het eerst in mij opkomt bij dat werk van Haneke (een bewonderaar van Bergman trouwens). Eerder 'beklemmend', of iets in die geest.

Das Weiße Band is een ode aan het menselijk leven.
Een sober gestileerde familievertelling van ongekende schoonheid.
Op serene wijze introduceert Michael Haneke zijn karakters en ontvouwt hij de intriges in een mediterende stijl.

Ook al is Bergman 'grotesker' , Haneke is zéker geïnspireerd.

O.

Ik meen mij iets anders te herinneren, namelijk een tamelijk vernietigende schets van de vergiftigde sfeer in een Duits dorpje aan de vooravond van WO I, vol machtsmisbruik, hypocrisie, al dan niet impliciet geweld en incest, en de verknipte reacties daarop. Haneke suggereert zelfs dat van de mentaliteit, de cultuur waar dat alles uit voortvloeide, een rechte lijn valt te trekken naar het latere nazi-regime.

Maar goed, dat is iets voor het topic aldaar.

In Fanny och Alexander worden ook een aantal harde noten gekraakt, en het speelt in ongeveer hetzelfde tijdperk, maar het is naar mijn mening verder stilistisch, thematisch en qua perspectief en sfeer niet echt te vergelijken met Haneke's film.

Ik bleef na het plaatsen van mijn post toch even met een gedachte haken aan dat protestantse dorpje van Haneke enerzijds en de dominee van Bergman anderzijds, de grunt.

Beetje gegoogeld, en verdomd, er wordt hier en daar wel degelijk een verband gelegd tussen de thematiek van Bergman en die van Haneke; en zelfs op één of twee plaatsen tussen deze twee films.

Het klinkt bij nader inzien niet eens zo gek wat er op dat vlak te berde wordt gebracht. Weer wat geleerd dus.

Maar een één-op-één vergelijking vind ik dus wel te ver gaan; daarvoor verschillen de films op andere aspecten toch te veel.

Nou ja, onze common ground is in ieder geval dat we Haneke's film allebei goed vinden

"Op meticuleuze wijze rolt Michael Haneke een lappendeken van personages en intriges open waar u zichzelf eerst heerlijk in nestelt om er daarna helemaal in weg te zinken. Denk aan Bergmans Fanny Och Alexander maar dan zonder het magisch realisme en de aimable personages."

Haneke's kijk op mensen is behoorlijk grimmig maar hij zelf zal dat wel ontkennen. Fanny en Alexander heb ik destijds snel afgezet omdat de beeldkwaliteit van de DVD nogal wat te wensen overliet.