
Fanny och Alexander (1982)
Alternatieve titels: Fanny and Alexander | Fanny & Alexander
Zweden / Frankrijk / West-Duitsland
Drama
188 minuten (bioscoopversie) / 312 minuten (miniserie)
geregisseerd door Ingmar Bergman
met Bertil Guve, Pernilla Allwin en Ewa Fröling
Fanny en Alexander zijn lid van de weelderige en kleurrijke familie Ekdahl in een Zweeds stadje begin vorige eeuw. Hun ouders, Oscar en Emilie, beheren beiden het lokale theater, en worden daarbij geholpen door Oscar's moeder en broer. Als Oscar op vroege leeftijd sterft, trouwt weduwe Emilie met een bisschop en verhuizen ze met de twee kinderen naar zijn strenge en sobere kanselarij. De kinderen voelen zich direct diep ongelukkig.
- nummer 165 in de top 250
TRAILER
https://www.youtube.com/watch?v=V9y2OkkvS_c
Wanneer je deze, als ook andere ingevoegde media op de site wilt zien, dan moet je hier even toestemming voor geven.
Met het tonen hiervan wordt er mogelijk door een andere partij cookies geplaatst en/of wordt je ip-adres geregistreerd, zonder dat MovieMeter hier invloed op heeft. Lees ons privacybeleid voor meer informatie over hoe MovieMeter met je privacy omgaat.
Ooit ben ik aan deze film begonnen, maar werd helemaal beroerd toen de stiefvader de kinderen ging uitleggen hoe ze zich dienden te gedragen. Komt te dicht bij. Is natuurlijk wel een compliment voor de regisseur.
En voor de acteur. Het personage is echt iemand die je van binnen doet koken.
Wat het meest opvalt is vooral het uiterlijk. Met die mooie rijke decors, protserig en tegen het kitscherige aan, maar wel iets waar ik van kan genieten. Dan is de overgang naar de kille bisschopswoning enorm invoelbaar. En zelfs de witte frisse buitenwoning van de familie Ekdahl voelt enorm warm aan ineens. En aan het eind is de witte tafel met veelal mensen met lichte kleding enorm opluchtend, om de cirkel vervolgens rond te maken en in de decors van het begin te eindigen. Daarnaast enkele leuke shots en vooral een fantastische eerste vijf minuten met die mooie muziek en later die geluiden van klokjes. In ieder geval enorm sfeervol.
Maar het is ook een interessante film om te zien. Vooral de bisschop is een enorme boeiende persoon. Je kan de duivel in hem zien, of iemand die wel degelijk goed wil maar waar het niet helemaal lekker uit komt. Daarnaast zou Alexander bij mij ook het bloed onder de nagels vandaan halen, dus soms begreep ik hem ook wel. Maar ook de hele familie Ekdahl die vrij genuanceerd is, met al hun onhebbelijkheden en die toch ook enorm sympathiek zijn. Verder een goede inkijk in het adellijk leven waar een man rustig een maîtresse erop na kan houden en zonder problemen een kind kan verwekken. Ik wil wel geloven dat dat zo vroeger kon.
Voor mij zat er veel moois in. Niet de volle vijf uur - dat kan haast niet- en soms had de film me iets meer emotioneel mogen raken, maar de film verveelde werkelijk nergens en die vijf uur gingen opvallend gladjes voorbij. Dit is wel één van de betere van Bergman. 4,5*.
Edit: ik heb eerst de film gekeken, maar ga nu uiteraard nog een keer op voor de miniserie. First things first: meer Bergman-films.
Op deze box met de vijf uur durende serie zouden ook twee documentaires staan. Weet iemand welke(n)?
Ja:
- ...Men Filmen Är Min Älskarinna (2010)
- Bilder från lekstugan (2009) - IMDb
Ben nu wel benieuwd geraakt naar de ingekorte versie, wat hebben ze weggehaald?
124 minuten

Zo uit m'n hoofd, onder meer:
- ontmoeting van Alexander met de twee verdronken meisjes, op zolder
- Gebroeders Ekdahl in gesprek met de bisschop
- Het verhaal van Isak, verteld aan Alexander 'voor het slapen gaan'
Ook als familiekroniek is Fanny och Alexander bijna onovertroffen, de vele familieleden en ook het personeel worden met een aandacht en detail beschreven zoals ik niet vaak zag op film. Zwart-wit wordt het nergens, en juist die nuance maakt het zo geloofwaardig. Ook de hoofdpersoon, overtuigend gespeeld, is soms een vervelend joch. Het maakt hem niet minder sympathiek, wel meer levensecht. De scenes bij de bisschop zijn indringend, vooral dankzij de geweldige rol van Jan Malmsjö. Hij maakt van de bisschop een enerzijds rechtlijnige maar ook onberekenbare en complexe figuur. Maar de acteerprestaties zijn eigenlijk zonder uitzondering goed. Ik las dat Bergman Liv Ullman, Max von Sydow en ook Ingrid Bergman had gevraagd voor een aantal van de hoofdrollen, had ook kunnen werken maar het casten van de uiteindelijke, internationaal minder bekende acteurs heeft goed uitgepakt.
De decors zijn mooi en de Oscarbekroning is terecht, toch ook wel verrassend gezien het een niet-Engelstalige film is en er wel een paar contenders waren.

Het tweede deel bij de bisschop (en zeker ook het deeltje bij de joodse familie) is nog steeds prachtig, al mis je in het begin de decadente pracht en praal, maar nu wordt ook het verhaal spannend. De film ontwikkelt zich dan als een soort psychologische horror met de bisschop from hell en de jongen Alexander die geesten ziet en de rol van Hamlet lijkt aan te nemen. Dit tweede deel is adembenemend in alle opzichten en rechtvaardigt m.i. de hoogste score. Het thema van de duivelse priester is al vaak opgevoerd (laatstelijk nog in Brimstone (2016) - MovieMeter.nl) maar ik geloof niet dat het ooit zo goed - want opnieuw zo geloofwaardig – is uitgewerkt.
Misschien was het lange, saaiige eerste deel ook wel nodig voor het contrast tussen enerzijds de vrolijkheid en ode aan de verbeelding en het spel bij de kunstenaars en kinderen en anderzijds de terreur van de waarheid en het serieuze bij de serieuze, morele en eerlijke volwassenen zoals de bisschop. Ik begrijp overigens niet zo goed wat Fanny in de titel doet want zij speelt geen rol van betekenis in de film, althans niet in de ingekorte bioscoopversie die ik zag (al zal men misschien anders zeggen ‘en Fanny dan want zij is wel de hele tijd bij Alexander?’).
De film duurt in totaal 312 minuten, ruim zes uur dus, en het is me een raadsel hoe ze dit destijds in de bioscoop hebben kunnen krijgen. Het kostte mij al moeite de hele rit uit te zitten, en dan heb ik het nog in twee avonden uitgekeken. Er zitten dan ook beslist langdradige stukken in de film, maar bij mij overheersen toch de mooie scenes, zoals de scenes tussen de harteloze bisschop en de assertieve Alexander. Je voelt als het ware de onmacht van de jongen tegen zijn onverbiddelijke stiefvader.
Al met al is Fanny och Alexander een uitstekend kostuumdrama met Bergmans gebruikelijke symboliek en religieuze en filosofische thema’s. Soms kan het een beetje langgerekt zijn, maar nergens gaat de film vervelen. Mooi stukje pure cinema. 3,5*
De film duurt in totaal 312 minuten, ruim zes uur dus, en het is me een raadsel hoe ze dit destijds in de bioscoop hebben kunnen krijgen.
Zie bovenaan:
Na de overbodige pauze (doe maar niet meer, Eye) waarin ik een bij de kaasboer als chocoladecheesecake verkochte brownie at, kregen we een compleet andere film te zien, met eerst veel leed en daarna magie. Ik begon die Alexander een behoorlijk tof mannetje te vinden. Zo zie je maar.
Het is interessant hoe Fanny's rol belangrijker gemaakt wordt dan hij is, door haar naam in de titel op te nemen. Daardoor ga je meer op haar letten dan je anders zou doen. Ik weet niet precies wat voor effect dat heeft, maar je zou denk ik anders naar de film kijken als hij eenvoudigweg 'Alexander' had geheten.
Een tergend lange familievertelling vol bombast en sentiment, waarin de hysterische personages elkaar doorlopend overschreeuwen. "Mooie decors.." Het zal wel. Geef mij het serene Das Weiße Band maar..
Mijn belangrijkste andere kritiekpunten zijn: overbodige bijfiguren met overbodige scenes (Ismaël en zijn broer), overbodige mystieke scenes (zoals droomscenes van vader en stiefvader), een langdradig einde, een ietwat simpel in elkaar geflanst plotje van hoe Fanny en Alexander uit het huis van de stiefvader geraken, een dommig plotje over hoe stiefvader overlijdt, een onvoldoende uitgesponnen ondersteuning van de overgave van Emily aan Edvard, een onvoldoende uitgesponnen ondersteuning van de haat van Emily richting Edvart die vrij snel daarna ontstaat en een onvoldoende uitgesponnen ondersteuning van de haat van Alexander richting Edvart. Het is onduidelijk waarom Edvart er van acquit zo slecht op lijkt te staan (zeker in de context van die tijd). Van de laatste punten zou het kunnen dat deze in de miniserie beter over komen.
Beetje late reactie, maar... zie jij een verband met deze film?
'Sereen' is overigens niet bepaald het woord dat het eerst in mij opkomt bij dat werk van Haneke (een bewonderaar van Bergman trouwens). Eerder 'beklemmend', of iets in die geest.
Beetje late reactie, maar... zie jij een verband met deze film?
Das Weiße Band is een ode aan het menselijk leven.
Een sober gestileerde familievertelling van ongekende schoonheid.
Op serene wijze introduceert Michael Haneke zijn karakters en ontvouwt hij de intriges in een mediterende stijl.
Ook al is Bergman 'grotesker' , Haneke is zéker geïnspireerd.
Das Weiße Band is een ode aan het menselijk leven.
O.
Ik meen mij iets anders te herinneren, namelijk een tamelijk vernietigende schets van de vergiftigde sfeer in een Duits dorpje aan de vooravond van WO I, vol machtsmisbruik, hypocrisie, al dan niet impliciet geweld en incest, en de verknipte reacties daarop. Haneke suggereert zelfs dat van de mentaliteit, de cultuur waar dat alles uit voortvloeide, een rechte lijn valt te trekken naar het latere nazi-regime.
Maar goed, dat is iets voor het topic aldaar.
In Fanny och Alexander worden ook een aantal harde noten gekraakt, en het speelt in ongeveer hetzelfde tijdperk, maar het is naar mijn mening verder stilistisch, thematisch en qua perspectief en sfeer niet echt te vergelijken met Haneke's film.
het is naar mijn mening verder stilistisch, thematisch en qua perspectief en sfeer niet echt te vergelijken met Haneke's film.

Beetje gegoogeld, en verdomd, er wordt hier en daar wel degelijk een verband gelegd tussen de thematiek van Bergman en die van Haneke; en zelfs op één of twee plaatsen tussen deze twee films.
Het klinkt bij nader inzien niet eens zo gek wat er op dat vlak te berde wordt gebracht. Weer wat geleerd dus.
Maar een één-op-één vergelijking vind ik dus wel te ver gaan; daarvoor verschillen de films op andere aspecten toch te veel.
Nou ja, onze common ground is in ieder geval dat we Haneke's film allebei goed vinden

Beetje gegoogeld, en verdomd, er wordt hier en daar wel degelijk een verband gelegd tussen de thematiek van Bergman en die van Haneke

"Op meticuleuze wijze rolt Michael Haneke een lappendeken van personages en intriges open waar u zichzelf eerst heerlijk in nestelt om er daarna helemaal in weg te zinken. Denk aan Bergmans Fanny Och Alexander maar dan zonder het magisch realisme en de aimable personages."
Qua verhaal zeker geslaagd, misschien iets te langdradig soms, maar het blijft beklijven. Verder technisch meer dan ok. Een goede compositie, cinematografie, decoropbouw en mooie kostuums. Ook het kleurgebruik werd prima verzorgd. Het zorgt er mede voor dat het contrast van het begin en de woning van de bisschop extra uit de verf komen. Knappe acteerprestaties ook die het allemaal authentiek maakten. Vooral de bisschop zal me bijblijven.
Terecht destijds een aantal Oscars in de wacht gesleept. Misschien moet ik me ooit ook eens wagen aan de vijf uur durende versie.