Fanny och Alexander (1982)

Zag deze week een stukje van deze film, die ik vroeger wel eens in zijn geheel heb gezien. En werd weer compleet beroerd ervan: bombastisch en gruwelijk. Het geestelijke en lichamelijke geweld naar de kinderen is zo weerzinwekkend, dat ik er schoon genoeg van had, na korte tijd. Die moeder is er al door verslonden en laat haar kinderen compleet in de steek.

Beroemde regisseur? het zal wel. Beroemde acteurs? het zal wel. Het vertelt vooral veel over het geestelijke klimaat van de regisseur zelf en in welke sferen hij is opgegroeid.

Dat weegt allemaal niet op tegen dit gedrocht van een film: de hersenspoeling op de kinderen is niet om aan te zien. Voor al die betweters die hier weleens proberen anderen op andere gedachten te brengen: doe geen moeite, want deze bekeringsneigingen zijn ook zeer ongezond en arrogant. Werken trouwens toch nooit. En uitleg over de regisseur en zijn bedoelingen, kennen we ook al lang.

Eerste Bergman.

Het heeft toch wel langer geduurd dan ik eigenlijk van plan was, maar uiteindelijk duurde het ook niet te lang. Althans, naar mijn mening. Ik wist wel een beetje wat me te wachten stond van Bergman, en lang had ik er eigenlijk gewoon geen zin in. Toen deze op TV kwam heb ik hem toch maar meegepakt en aangezet.

De film weet voor een groot deel van zijn lange speelduur te intrigeren, wat ook de doorslag geeft voor een voldoende. Waarom het geen hoge voldoende is heeft als reden dat ik de film erg wisselvallig vond. Misschien wel 1 van de meest wisselvallige films die ik ooit heb gezien.

Er schijnt een relaxte behind-the-scenes te zijn geweest, maar toch voelde het erg aan alsof de acteurs behoorlijk onder druk stonden. Vooral Guve speelt zeer geforceerd. Zijn bewegingen en dialogen komen mak over, alsof hij een bord aan het oplezen is of een spelletje Just Dance voor de camera speelt. Alles wat die koter doet voelt onnatuurlijk aan.

Een aantal andere castleden vond ik overigens niet veel briljanter. Iedereen eist veel ruimte op, maar deze benutten is een ander verhaal. Sommige rollen hebben zo wel z'n momenten, denk maar aan Malmsjö die best angstaanjagend is soms. Ook Edwall vond ik sterk spelen. Andere rollen verschillen tussen onzichtbaar en wel oké.

Het eerste uur (ik heb de 3-uur versie gezien) vond ik wellicht het beste stuk van de film, waarmee ik klaarblijkelijk tegen de stroming inga. Ik vond het vooral een intrigerend stuk, de details zijn magistraal en de sfeer zit er maximaal in. Het volledige eerste uur bleef boeien terwijl er niet perse veel werd laten zien. Dat is maar weinig regisseurs gegeven.

De twee uren daarna vond ik alweer wat minder, wat mij betreft een dalende lijn. Zodra de film meer druk en verantwoordelijkheid legt op de kinderen begint het allemaal wat houteriger te worden. Het gaat allemaal steeds minder intrigeren, ondanks dat ook het tweede deel van de film zo zijn momenten heeft.

De film verschilt van soms briljant naar soms compleet belachelijk. Briljant vond ik de surrealistische tussendoortjes en het sterfbed van Edwall. Die hand die werd losgetrokken is voelbaar. Prachtig geacteerd ook. Belachelijk vond ik bijvoorbeeld het verhaal van Alexander over de geesten en de scenes waarbij de film te veel begint te leunen op dialoog.

Zo blijft de film wisselen van zeer sterke emoties tot erg duffe stukken. Het cijfer is daarom ook tussenin omdat ik de balans gewoon niet kan leggen in wat ik goed vond en wat ik minder vond. Het verschilt constant. Daarbuiten vond ik enkele sceneovergangen waarbij de lawaaierige natuurbeelden overgaan in stille ruimtes wat slordig. Ik weet het niet, ik hou er niet zo van.

Het blijft allemaal wel intrigeren, en ik vond het eerste uur het beste stuk. De emoties zijn soms erg rauw en knap, maar de film heeft ook zo zijn duffe momenten. 188 minuten is erg veel gevraagd van de kijker, maar het feit van Bergman weet te intrigeren maakt het wel goed. Ik was allang blij dat er nog meer regisseurs waren die uit leegte op het eerste gezicht toch nog weten te "vullen" op het witte doek.

Film met krachtige momenten, maar het toneelmatige karakter van sommige scènes deed toch wat afbreuk aan mijn kijkvreugde.

Morgen ligt alles klaar voor de marathoncessie. 312 minuten Bergman. Mijn derde maal, maar al weer enige jaren geleden gezien. Maar ik weet wat ik voor moois kan verwachten. Zin in.

Filmtip: Care Bears to the Rescue (2010)

Pfoeh.

Dit moet één van de meest onevenwichtige films zijn die ik ooit gezien heb. De veel te lange speelduur van 3 uur zorgt daar wellicht voor. Maar wat is het een soep geworden, na dat olijke eerste uur vol kitsch en luidruchtige nonkels die zich bezighouden met overspel. De aankleding mag er dan wel naar zijn, qua cameravoering is het toch wat te saai om enige visuele flair op beeld te brengen.

Nadien neemt de film een ommezwaai van jewelste door toe te werken naar misbruik. Ik was de film zonder enige voorkennis ingegaan - behalve dan dat de regisseur Ingmar Bergman is, bekend genoeg maar waarvan ik nog niets gezien had -, en dan is dergelijke wending wel een verrassing gezien de sfeer van het eerste uur.

Helaas doet eigenlijk ook die wending behoorlijk soapachtig aan. Ik ben daar absoluut niet voor en bijgevolg heb ik me echt door de film moeten slepen. Qua kennismaking met een nochtans hoog aangeschreven regisseur kan dit tellen. Ik zal nog wel een klassieker van hem een kans geven, maar dan toch eentje die wat minder van mijn kostbare tijd in beslag neemt.

1,5

Toen ik hem lang geleden zag, vond ik vooral het uitgebeelde leven van de kinderen ronduit hartverscheurend.

Moeder. hertrouwd met een bisschop (binnen de Lutherse Kerk, de staatskerk in Zweden, Noorwegen o.a. kan dat)

is een grote omwenteling: een fijn leven wordt een waar, eng strafkamp met een zure, autoritaire, nare man als hoofd.

Volg. week zondag inderdaad de gekozen zomergastenfilm, maar wellicht trek ik deze nu niet meer. Beroemde regisseur maakt geen enkel verschil.

De kracht van kinderen is onvoorstelbaar. Voer voor psychologen, psychiaters, de keuze van Bessel v/der Kolk, psychiater, zomergast volg. week. In de film: Hun eigen vader leerde hun verbeeldingskracht, vrijheid en creativiteit.

Bisschop Bullebak eist orde, discipline, straf en onderdrukking. Ik heb me in de psych. achtergrond van Bergmann omtrent deze film verdiept, oude interviews gelezen en snap de meta-spirituele bedoeling van deze regisseur beter.

Maar de bullebak blijft toch een beproeving en de hele film doet wel archaïsch aan, welgesteld milieu vorige eeuw.

Maar, 'de kracht van kinderen is onvoorstelbaar', daar heb je helemaal gelijk in, want het gaat inderdaad om hun verbeeldingskracht waardoor ze een vreselijke situatie kunnen overleven. Dus dan zijn we het eens, toch? Maar wat maakt het dan zo slecht?

Vandaag zag ik de versie van drie uur. Het ziet er allemaal gelikt uit. Bergman weet de sfeer uit 1907 perfect in beeld te brengen door de typische huisraad, kostuums, vervoersmiddelen etc uit die tijd te laten zien. Op een gegeven moment weet je niet beter dat de film zich ook echt 75 jaar eerder afspeelt. Erg knap gedaan!

Het eerste uur ging best snel voorbij, al moest ik er wel even in komen. Prima scènes wisselen af met toch wat zwakkere. Laatste pak ‘m beet anderhalf uur was het beste gedeelte.

En toch wist de film mij - op een enkele hele goede scène na - nooit echt in z’n greep te krijgen. Al met al is de speelduur ook wel gewoon aan de lange kant. De miniserie laat ik voorlopig nog even voor wat het is.

Wellicht is de discussie hier wel eens gevoerd. Maar zou je eigenlijk geen twee losse versies op deze site moeten plaatsen? De bioscoopversie van 188 minuten komt uit 1982. De miniserie van 312 minuten komt uit 1983. Op IMDB staan ze ook apart op de site. Zonder de langere versie te hebben gezien, kan ik me voorstellen dat een dik twee uur langere film een (geheel) andere ervaring is en een andere beoordeling geeft dan de ‘korte’ bioscoopversie.

Ook eindelijk gezien. Bergman in zijn nadagen maakt indruk met een verzorgd 'period drama' dat de Scandinavische ernst van zijn vroegere werk combineert met wat snufjes David Lean en Stanley Kubrick (Barry Lyndon).

Deels wel hiermee eens. In essentie een prachtig geregisseerde film, maar er zit iets in de structuur en/of montage dat onprettig werkt voor de focus in het verhaal. Misschien is dat beter gedoseerd in de mini-serie?

Deze klassieker neemt er wel de ruim de tijd voor en vooral bij aanvang had ik twijfel of ik de film ging uitkijken. De schreeuwlelijke setting en luidruchtige feestgangers op het foute kerstfeest deden mij oprecht walgen. Nu is de gehele film geen vrolijke aangelegenheid, maar nadat de moeder is hertrouwd wordt het wel een andere film. Het wordt duister en de rol van de bisschop speelt daarin een belangrijke rol. Ik wilde er zelfs wat horror-elementen in zien, maar dat is waarschijnlijk net te ver gezocht. Het gaat toch om de kinderen Fanny en Alexander en die komen eindelijk centraal te staan. Zo werd de film eigenlijk steeds beter en was de smaak van de vreselijke kerstmaaltijd een paar uur later weer weg gespoeld.

Na 15 jaar ofzo weer eens herzien (5-urige director's cut). Ik kon me er eigenlijk nauwelijks meer iets van herinneren. Maar wat een kijkgenot, alle Bergman-thema's zitten in deze verrassend onderhoudende miniserie. Het is intensief maar luchtig genoeg, heerlijke kost, en tegelijk ongrijpbaar vanwege vele mysterieuze verwikkelingen en complexe karakters. Fijne gewaarwording dat dit soort werk dat ik lang geleden op een voetstuk hief (heefde?), de toets der tijd zo goed doorstaat en met het ouder worden eigenlijk enkel méér diepgang krijgt.

Tot slot nog mijn belangrijkste constatering, namelijk dat Ewa Fröling (Emilie) serieus als twee druppels lijkt op Emilia Clarke (queen of dragons). Of eigenlijk andersom dus. Niet gewoon maar het uiterlijk maar zelfs in de uitdrukkingen. Bizar, ga dat checken!

Fantastisch nostalgisch magisch magnifiek

En in mijn top allertijden :

https://youtu.be/T1VOhm8splA

Goeie film over een Zweedse familie aan het begin van de twintigste eeuw. De hele aankleding is prachtig en neemt je een ruime eeuw mee terug in de tijd. Dit familiedrama is aan de lange kant (ik heb de bioscoopversie gezien) en soms ook wat langdradig. Wel een aantal sterke scenes (vooral de momenten tussen de jongen en bisschop). Mijn eerste kennismaking met Ingmar Bergman.

In het begin van het eerste bedrijf zit een beeld van de kathedraal van Uppsala, met daartegenaan geplakt het theater van de familie Ekdahl. Dat maakt meteen duidelijk om welke tegenstelling het hier gaat: theater tegenover religie.

Theater is tegelijk een venster op de wereld en een vlucht uit de wereld. De tienjarige Alexander experimenteert met een poppenkast en een toverlantaarn. Hij fantaseert verhalen, wat soms uitgelegd wordt als liegen. Fanny is een toeschouwer die steeds partij kiest voor haar broer.

De titel had ook Ekdahl vs. Vergérus kunnen zijn. De tegenstelling tussen de twee families blijkt uit de interieurs. Bij de familie Ekdahl is er veel licht, met kleur, bloemen, schilderijen, draperieën en kantwerk. Bij de familie Vergérus is alles donker en sober, met veel grijs en bruin.

De oude weduwe Helena heeft een progressieve kant, want ze laat het personeel mee aan tafel zitten op kerstavond. Oscar is de zoon die de theatermicrobe doorgeeft; Gustav de rokkenjager en Carl de speelvogel met schulden en een lorgnet. Z’n Duitse vrouw Lydia zingt een lied van Schumann. Het strijkkwintet van dezelfde componist dient als achtergrondmuziek.

Door te hertrouwen verkiest Emilie Ekdahl duisternis boven licht, maar later krijgt ze daar spijt van. Als bisschop vertegenwoordigt Edvard Vergérus het hoogste lutherse gezag, en ook thuis spreekt hij alsof hij op de preekstoel staat. Zijn onbuigzaamheid leidt ertoe dat Alexander het bestaan van God in vraag gaat stellen.

Een derde partij vormt de joodse familie Jacobi. Als woekeraar heeft Isak een stereotiep kantje, maar hij is vooral een goede vriend van de Ekdahls – en minnaar van Helena. De raadselachtige Ismael wordt door een vrouw gespeeld.

Shakespeare is aanwezig met citaten en allusies, en de lange versie telt vijf bedrijven. Bijgestaan door een souffleur en geweldige klankeffecten speelt Oscar de vader van Hamlet. Net als koning Claudius verschijnt hij later als spook – al gebeurt dat slechts in het hoofd van z’n nabestaanden.

De cast van bekende en minder bekende acteurs doet het voortreffelijk. Mooie rollen zijn er voor Ewa Fröling, Gunn Wållgren, Erland Josephson en Harriet Andersson. Het is moeilijk te geloven dat de lelijke dienstmeid Justina door dezelfde actrice gespeeld wordt als de titelrol in Sommaren med Monika (1953).

Er zitten autobiografische elementen in. Ingmar Bergman werd geboren in Uppsala en had veel gemeen met Alexander. Z’n autobiografie heet Lanterna Magica. Z’n vader was een lutherse dominee met wie hij vaak overhoop lag. Dit grootschalige, zeer persoonlijke werk is het laatste hoogtepunt in de carrière van een van de grootste regisseurs.