The Sweet Hereafter (1997)

Net iets te trage overpijnzing over het omgaan met verlies.
Hoewel de dubbele bodems en de personages me wel wat deden, gaat het helaas nergens echt de hoogte in. De film heeft soms wat dromerigs en sommige beelden die vergezeld werden met het voorlezen van de rattenvanger van Hamelen hadden erg bezwerend en nog mooier kunnen werken als er wat meer tempo in had gezeten. Het duurde ook even voordat ik door had wat er met al die mensen aan de hand was. Iets meer duidelijkheid en minder subtiliteit had beter gewerkt.

Zelden zo gebiologeerd naar een film zitten te kijken alsof het geen acteerwerk betrof, maar een documentaire: zo realistisch acteerden de personages.

Het script zelf was een kunstwerkje met zeer realistische dialogen, geloofwaardige personages en prachtige verwijzingen naar de Rattenvanger van Hamelen, waarbij het vooral opvalt dat zowel in dat gedicht als in de film de meeste volwassenen op een bepaalde manier zondig zijn: overspelig, kindermisbruiker, alcoholist, misschien zelfs niet-kerkelijk (al is dat laatste misschien wat overdreven)

Ondanks de tekortkomingen van deze personages is het toch in veel gevallen bijna onoverkomelijk om medelijden met ze te hebben, zelfs de advocaat die op het eerste gezicht slechts uit is op geld, roept sympathie op door de flashbacks naar het moment dat zijn eigen dochter bijna stierf (prachtig gefilmd) en de telefoongesprekken met zijn zieke dochter. Het is hier vooral Ian Holm die hier de performance van zijn leven neerzet: mijn mening ten opzichte van deze kunstenaar is in ieder geval malen positiever geworden dan hij als was.

Cinematografisch is het ook genieten met de prachtige shots van de Canadese besneeuwde landschappen. Mede dankzij de sterke regie heb ik bepaalde momenten kippenvel gekregen en dan voornamelijk bij de scene waar de bus door het ijs zakt, iets wat weinig films toch bij me voor elkaar krijgen.

The Sweet Hereafter lijkt overdreven filosofisch geneuzel, maar eigenlijk viel het me op dat de film ondanks het vragende karakter verbazingwekkend down to earth bleef en voor mij eigenlijk behoorlijk duidelijk was (al kan ik me voorstellen dat dit niet voor iedereen zo is).

Voor mij is deze film in ieder geval een waar meesterwerk.

Op de één of andere manier deed de sfeer me een beetje aan Tykwers Winterschlafer denken.

Maar dat komt wellicht vooral door de setting.
Verder een bijzonder sterk en sfeervol filmpje. Prachtige rol van Ian Holm, maar vond het toch niet Egoyans beste. Felicia's Journey en Ararat waren toch wel wat beter.

Courage van the Tragically Hip is trouwens een geweldig nummer en wordt hier 2 keer ten gehore gebracht.

Buitengewoon mooie aangrijpende film, die ik in 1997 in de bios voor het eerst zag. Nu ik het gehele werk van Egoyan aan het verzamelen ben, kwam ik eindelijk toe aan een tweede kijk-ervaring. Vooral de structuur van het verhaal vind ik geniaal. Fascinerend hoe zo'n bijna 'lullig' sprookje als de Rattenvanger van Hamelen als echo door meerder lagen van het gehele drame weerklinkt. De symbolische 'rattenvanger' kan je herkennen in verschillende personages en allen lijken uit hun verleden bovendien 'iets' te verbergen. De magische soundtrack en sfeer verhogen de ervaring alsof je zelf in het duistere sprookje gevangen wordt.

Familie-ellende in de meest gruwelijke zin 'lijken' met name betrekking te hebben op zowel Nicole als de dochter van de jurist. En toch geeft Egoyan aan het eind een sprankje hoop.

Ik was me verschrikkelijk aan het storen aan dat misselijkmakende karakter, Mr. Stevens. De advocaat.

Ook enigszins kwam het vreemd over. Laat zoiets dan als documentaire zien en niet ergens ertussen in. ik voelde de hele tijd dat dit niet echt gebeurd is. Ik heb het uberhaupt niet eens hoeven verifieren. Niet waargebeurd en toch proberen als docu over te komen of wat er ook tussen in was....

Toch pakte het laatste half uur me dan toch wel:

***

Aan de ene kant aangrijpend en integer, maar aan de andere kant ook zo nu en dan tergend saai en langzaam. Daardoor neem je, denk ik, meer afstand van de emoties.

Net zoals de drama van Crash, Babel, The House And Sand And Fog en 21 Grams wordt de mistroostigheid van The Sweet Hereafter te veel opgedrongen. Je hebt geen keus. Het is onmiskenbaar mistroostig en de kijker mag zeker niet zelf conclusies trekken.

Ik ervoer zeker geen (opgedrongen) mistroostigheid. Ik vond dat het net om mooie , sterke mensen ging die met een enorme waardigheid omgingen met een inderdaad wel heel triest gegeven. Ik had er vreemd genoeg (net als bij Exotica) een heel goed gevoel bij.
Een gevoel dat ik op deze manier enkel bij Egoyan heb aangetroffen.

Je vond de mistroostigheid niet erg nadrukkelijk? De grauwe kleuren, de sombere sfeer, de levenloosheid ... De film bood niets dat de zaak relativeerde. Of heb ik iets gemist?

Ja, natuurlijk. Het gaat tenslotte over ongeveer het ergste wat je als ouder kan overkomen: dat je kinderen sterven. Maar uiteindelijk overwint toch de wil om verder te leven en het drama gewoon persoonlijk te verwerken. Dat de gemeenschap (hoewel de verleiding groot is) uiteindelijk niet mee wil in het verhaal om een schuldige aan te wijzen en daar munt uit te slaan, vind ik verheffend.

De advocaat komt in een gemeenschap terecht die collectief de dood van hun kinderen proberen te verwerken. Erger kan je het bijna niet verzinnen. En ja, dat gebeurt dan ook nog eens tijdens de winter, die in Canada erg lang en koud zijn. Ondanks dat blijf ik toch met een positief gevoel zitten op het eind van de film. Alsof ik een 'beter mens' geworden ben. Net omdat het allemaal niet té tranerig wordt, het niet verzuipt in de ellende.

Nu ja, ik begrijp dat het bij jou duidelijk niet dezelfde impact gehad heeft. Gek genoeg heb ik dat gevoel dat jij hebt ook bij de andere voorbeelden die je aanhaalt (Babel en zo, alleen die derde heb ik niet gezien. Maar deze vind ik dus een 'mooie' film. En dat wou ik gewoon even zeggen.

Zeer eens met bovenstaande. Dat onderscheidt de film nou precies van het genoemde rijtje (en maakt deze aanzienlijk beter). Dit is een optimistische film.

Misschien moet ik nog maar eens kijken. Ik heb 'm toch liggen op DVD.

Atom Egoyan is een meester in het tonen van de dingen die niet uitgesproken kunnen of mogen worden en die toch aan de oppervlakte sluimeren. Het is zo subtiel dat sommige lagen er moeilijk uit te vissen zijn, en daarom kan ik me zo voorstellen dat het ook een film is die je eigenlijk meerdere malen gezien moet hebben. Wat mij het meest aanspreekt is die rare combinatie van ondragelijk realisme en poëtische dromerigheid.

The Sweet Hereafter is zo’n typische film, waarvan ik achteraf zou hopen dat ik hem beter zou vinden, maar dat is die blijkbaar niet voor mij.

Ondanks het interessante verhaal en het best wel goede acteerwerk, kwam ik nooit echt lekker in de film. Of het nu kwam door de flashbacks, of door iets anders, is moeilijk te zeggen, maar het bleef voor mij allemaal nogal afstandelijk. Ian Holm acteert overigens prima en het was mooi om te zien hoe de relatie met zijn dochter tussen het verhaal door verweven werd. Dat boeide mij uiteindelijk nog wat meer, dan de rest.

Verder kan ik naast het afstandelijke gebeuren er maar weinig slechts over zeggen. Het is allemaal wel goed geschreven en ook niet slecht geregisseerd, maar er zit helaas ook geen enkele moment in, die mij echt raken, of waarvan ik helemaal onder de indruk was. Het tempo is soms wel wat traag, maar als het echt goed is, ligt mij dat vaak ook wel.

Al met al is het zeker niet slecht, maar ook bij lange na niet zo goed als gedacht, al is de zere plek hier maar erg lastig aan te wijzen voor mij.

3,0*

Prachtige film, één van de meest verdrietige die ik ooit heb gezien. Toen ik hem de tweede keer bekeek wist ik natuurlijk al waar hij naartoe zou gaan en hoe hij zou aflopen, maar toch had ik dit keer meer bedenkingen bij het personage van Ian Holm. Zijn problemen met zijn eigen dochter zouden kunnen verklaren en rechtvaardigen waarom hij zich zo voor de zaak van de schoolbus inzet, namelijk omdat ook hij een kind is "kwijtgeraakt" en hij met het winnen van de rechtzaak misschien ook wel voor zichzelf een soort delging van zijn verdriet hoopt te verkrijgen, hetgeen ook meteen duidelijk zou moeten maken dat zijn beweegredenen voor het aanspannen van de rechtszaak "nobel" zijn en niet (louter) financieel. Aan de andere kant begint hij als een soort ambulance chaser zèlf met de zaak en schroomt hij niet om al zijn retorische vermogens in te zetten om bedroefde ouders over te halen mee te doen in een groot proces waar ze in emotioneel opzicht misschien wel helemaal niet aan toe zijn… Maar uiteraard is deze overdenking geen negatieve kritiek op de film zelf, noch op de fantastische rol van Ian Holm, echt zo'n acteur die niet altijd de erkenning krijgt die hij verdient maar die we nog zullen gaan missen wanneer hij er niet meer is (hij wordt over twee maanden 83).

Op de een of andere manier is wat ik geschreven had bij de film verdwenen. Dat is jammer want nu moet ik uit mijn hoofd bedenken hoe ik deze film ook alweer vond. Ik herinner me vooral dat ik het knap vond van de maker dat hij geen waardeoordeel geeft. Hij laat aan de kijker over of het wel of niet goed is om geld te verdienen aan het overlijden van je dierbaren.

Opnieuw geprobeerd maar de overdreven zwaarwichtige, dramatische toon blijft me ontzettend storen. Ik kon 'm niet helemaal uitkijken deze keer.

Een voorbeeld van het soort film waar ik Egoyan om waardeer. In de woorden van Donkerwoud, een meester in het tonen van de dingen die niet uitgesproken kunnen of mogen worden en die toch aan de oppervlakte sluimeren. Ook een meester in het vertellen van een aangrijpend verhaal over de minder vrolijke en positieve emoties en gebeurtenissen die we misschien niet allemaal elke dag meemaken, maar waarvan we wel weten dat die echt gebeuren.

Toch is deze film wat mij betreft een van zijn mindere. Het onderwerp is op zich zonder meer pakkend genoeg, maar mist het op een of andere manier toch om me te raken. Waar hem dat precies in zit is me niet precies duidelijk - of dat in het narratief of in het onderwerp zit. Aan de acteurs en het spel ligt het niet, dat is - zoals ik eigenlijk wel verwacht van Egoyan - perfect op orde; de cast is grotendeels uit de gewone Egoyan-kring, en daar is niet echt een speld tussen te krijgen.

Misschien op een verkeerd moment gezien. Het zij zo.

Een behoorlijk zwaar drama die in eerste instantie niet meteen heel erg is binnen gekomen.

Mooie sfeer in dat besneeuwde desolate en grauwe landschap waar een behoorlijke tragedie gebeurt is die niet meteen vanaf het begin helemaal duidelijk is. Heel aardig wordt er gespeeld met heden en verleden, een scene en dialoog met vragen en antwoorden waarop de betreffende beelden van eerder volgen. Zo wordt er langzaam naar het betreffende ongeluk toegewerkt. Wat opvalt uiteraard, het verdriet van de mensen en de gemeenschap op zich met de gebruikelijke dingen, valkuilen en eigenaardigheden.

Helaas krijg ik op een gegeven moment ondanks de mooie dromerige sfeer toch moeite mijn aandacht te houden bij die mensen. Vooral Stevens, Holm, blijft me een raadsel. Natuurlijk heeft hij zijn verleden met zijn dochter maar de onsympathieke drive en wil om die mensen te pushen tot een proces blijft een vraagteken. Waarom is die man daarzo vreselijk op gebeten? Pas als hij de degens kruist met Greenwood/Billy, die niet gediend is van Stevens zijn bemoeienissen, en kort weg de anderen oproept niet met hem in zee te gaan, begint de film wat meer te leven, helaas is daar ook snel de angel uit als het meisje leugens begint te vertellen tijdens haar getuigenis. Iets waar vervolgens ook weinig uitleg over volg waarom ze dat doet, vooral omdat het nogal een keerzijde voor haar ouders heeft.

Het is me net wat te gezapig, ondanks het goede acteren en het goede verhaal over verlies en verdriet die soms best wel aangrijpt, en bij de gedachte aan die bus die dat ijs op glijd en er doorzakt krijg ik alweer het kippenvel. Verdomme dat zal je toch zien zoals Billy deed.

Erg mooie review van Ebert, voor deze film.


Dat beeld van die bus die langzaam door het ijs krakt voor de ogen van de de toch echt te ver weg staande vader. Vreselijk. Maar zoals Ebert aanstipt zijn het hoe en waarom niet het onderwerp van deze film. Het gaat Egoyan om wat het teweeg brengt, en dat weet hij zonder bombarie heel voelbaar te maken.

Vanaf de eerste minuut is het duidelijk. Er hangt tragiek in de lucht. Een tokkelende luit en een treurige panfluit zetten meteen de toon. Nochtans opent de film met een mooi, rustig beeld van een jong koppel dat slaapt met een baby. Pas later zullen we beseffen dat dit beeld de voorbode is van een traumatische gebeurtenis. Regisseur Atom Egoyan (geboren in Egypte van Armeense ouders en resideert in Canada) maakte in de jaren 80 en begin 90 wat intellectuele cerebrale films die moeilijk de weg naar het grote publiek vonden maar met The Sweet Hereafter viel plots alles in een plooi. Pers, publiek en wij waren unaniem : Egoyan had eindelijk ons hart weten te raken. Uitgangspunt is een fait divers (niet toevallig is het scenario/boek gebaseerd op een krantenkop) waar een groep schoolkinderen verongelukken tijdens een busrit op weg naar school. Plaats van gebeuren hier is een dorp in het Noordelijke Canada (die adembenemende sneeuwlandschappen !!). Een advocaat (Ian Holm) probeert de bewoners te overtuigen om een rechtszaak in te spannen. Tegen wie ? Wat is de oorzaak ? Egoyan bouwt – zoals in bijna al zijn films - een complexe verhaalstructuur in de film. Centraal staat het bus ongeval. Het verhaal wordt fragmentarisch verteld, in 4 tijdslijnen (voor, tijdens en na het ongeval met daarna nog een epiloog dat 2 jaar later afspeelt). We komen sporadisch meer te weten over de omstandigheden van het ongeval door het relaas van verschillende getuigenissen. Alsof er af en toe herinneringen opduiken. Daardoor voelen we dit drama als een meditatief gebeuren, iets waar we op terug kijken. We staan niet middenin de storm maar het is al lang gebeurd en we proberen er mee om te gaan. Egoyan laat ons op die manier kennis maken met de feiten terwijl de pijn van de gemeenschap zichtbaar wordt. Er is namelijk woede door machteloosheid (niemand kon het voorzien of kon de kinderen redden) en men wil kost wat kost een schuldige aanduiden (‘somebody must pay’ briest de advokaat). Maar de ware aard van de film ligt niet in een who dunnit (wie of wat heeft het ongeval veroorzaakt ?) of in een rechtbank drama (het proces wordt eenvoudigweg geseponeerd doordat Nicole - een jonge Sarah Polley - als enige overlevende bewust liegt omdat ze niet wil dat er tweedracht komt in de gemeenschap). TSH toont een rouwproces en verkent haarscherp de destructieve spiraal waarin we terechtkomen wanneer het noodlot heeft toegeslagen. Dankzij de magnifieke score van Michael Danna (zie ook nr 85) wordt de kijker in een melancholische sfeer gedrenkt (Danna gebruikt allemaal oude muziekinstrumenten, daardoor horen we middeleeuwse toetsen in de muziek ) en stuurt als het ware ons gevoel. Het gaat over verlies (een scene dat dagen lang nazindert, is wanneer de buschauffeur Dolores het ongeval vertelt met aan de muur foto's van de kinderen die in de schoolbus zaten), over wantrouwen (de geheimen van het dorp komen naar boven; Overspel, incest), over schuld (Nicole voelt zich nu alleen en vindt dit onrechtvaardig - daardoor kan Egoyan ook het verhaal van de The Pied piper of Halein linken bij ons bekend als de rattenvanger – nog zo'n onvergetelijke scene) en over omgaan met verdriet. En net als we alle emoties over ons hebben gekregen, moet er dan nog de fabuleuze, krachtige en ja ook ietwat mysterieuze slotscène komen (echt begrepen hebben we het nooit maar voelen des te meer - met dat laatste beeld dat waarschijnlijk refereert naar het hiernamaals waar het licht alles verblind) waarin de titel min of meer wordt verklaard. Die laatste voice over van Nicole (we krijgen er elke keer rillingen van) : ... a town of people living in a sweet hereafter”. Iedereen, alle inwoners, zijn ook een beetje gestorven waardoor een nieuw begin aanbreekt (voor sommigen is het verwerkingsproces al bezig, anderen moeten er nog aan beginnen) maar hoe dan ook, alles is veranderd voor het dorp en de bewoners beseffen dat hun leven nooit meer hetzelfde kan zijn. Het was alsof Egoyan geschrokken was door de grote (commerciële) belangstelling want met zijn volgende film Felicia's journey kroop hij terug in zijn artistieke schulp en opnieuw kregen we een intrigerende maar ook bizarre en saaie vertelling te slikken. Pas met ‘Where the truth lies’ won hij terug ons filmhart. Een soft erotische thriller over 2 showbizz mannen in de jaren '50 die een lijk vinden op hun kamer. Lichter in toon maar met dezelfde kunde en stijl (deze keer zoekt een journalist naar de waarheid door getuigenissen te horen - en let op de woordspeling in de titel). Neem dus gerust de tijd om deze 2 films als double bill te bekijken. Het succes van TSH heeft hij nooit meer kunnen (of willen) evenaren doch het belet Egoyan niet om zijn weg te vervolgen in de schaduw van Hollywood. Zijn films worden nu minder belicht (iemand iets over zijn film Remember gehoord laat staan gezien ?) maar TSH heeft zeker zijn plaats verdiend als een meesterwerk, een veelgelaagde film dat duidelijk maakt dat leven en dood hand in hand gaat, met elkaar verbonden is en dat de weg die we moeten afleggen vol onverwachte gebeurtenissen zit. Of zoals The Tragically hip - een uitstekende band met gloriemomenten in de jaren 90, de CD 'fully completely' is een meesterwerk trouwens maar helaas gedeeltelijk door het overlijden van de zanger nu is uitgedoofd - op de soundtrack zingt : Courage !

een uittreksel uit mijn boek 'mijn 100 favoriete films' met op nr 76 : The sweet hereafter