Metropolis (1927)

Ongelooflijk dat deze film, die tussen de 3,5 miljoen en vijf miljoen Rijksmark had gekost, destijds een grote flop is geweest. Gelukkig kunnen we achteraf bijna niet anders dan concluderen dat regisseur Fritz Lang een visionair was, want hoe vaak is deze film niet geïmiteerd, geciteerd en/of gekopieerd. Dat de film een aardige duit gekost heeft was ook wel te zien aan de talrijke maquettes en volgens de berichten 36.000 figuranten en 300 modelauto's. Maar we zien ook een verbluffende visuele stijl. Dit is absoluut een mooi voorbeeld van het Duitse expressionisme. Indrukwekkend waren de special effect. Natuurlijk is het niveau van de effecten niet te vergelijken met de digitale CGI-technieken van tegenwoordig, maar voor die tijd was het meer dan revolutionair. Daarnaast was het verhaal wat in Metropolis vertelt wordt zelfs nu nog steeds relevant. Het gaat over een groot stad waarin er een te grote kloof is tussen de rijken en het gewone "werk" volk en laat de gevaren zien die op de loer liggen als die industrialisatie te ver wordt doorgevoerd. Mooi verbeeld en verwoord in de eindscène: ‘Het brein en de handen kunnen elkaar nooit begrijpen indien het hart niet als bemiddelaar optreedt. Doordat Metropolis in 1927 een catastrofe voor de distributeur was, is er lange tijd alleen een ingekorte versie bewaard gebleven. Echter in 2008 doken er in Argentinië ineens nieuwe beelden op, waarvan men dacht dat ze verloren waren gegaan. De gedeeltelijk verloren gegane film is opnieuw gereconstrueerd en er is ruim 25 minuten extra beeldmateriaal aan toegevoegd. Ik heb dan ook deze langere versie gekeken, die muzikaal begeleidt werd door The New Pollutants. Een bijzondere iets moderne score. De film heeft bijzonder veel betekend voor de cinema in het algemeen en het sciencefictiongenre in het bijzonder. Dit prachtige werk van Lang was zijn tijd ver, ver vooruit!

Een film die een prominente plaats inneemt in de filmgeschiedenis en dat valt ook wel te begrijpen. De film is zijn tijd ver vooruit. Fraaie sets en een op zich ook wel gedegen plot. Niet dat het plot mij nou echt aanspreekt. De opbouw is wel aardig, maar vervolgens wordt het allemaal wel heel erg traag naar voren gebracht en wordt er wel erg langzaam naar een - overigens weinig verrassende - ontknoping toegewerkt. Na het eerste uur wordt het daarom hier en daar wat saai, te meer aangezien je het einde van ver ziet aankomen. Toch blijft er genoeg om naar te kijken, de film steekt visueel wel prima in elkaar. Het acteerwerk is wat zwaar aangezet, maar dat past wel in de tijdsgeest. Aardig om een keer gezien te hebben vanwege de status die de film (niet ten onrechte) heeft, maar het duurde mij toch echt te lang en aan een tweede kijkbeurt zal ik mij niet snel wagen.

Net de 2,5 uur versie gezien in Kino met de sound track live performed door techno DJ Jeff Mills. Een waanzinnig goede soundtrack, die de film optilde naar 2018. Wat een waanzinnige filmbelevenis om het onder deze omstandigheden te zien. Had ooit de Moroder versie gezien, maar die viel tegen. Dit was een heus audio visueel feest. Opmerkelijk ook dat de volle zaal, die voor 90% voor de dj kwam (het was in 15 seconden uitverkocht), gewoon 2,5 uur ademloos naar een stomme film heeft zitten kijken.

Meesterlijk!

Gerestaureerde versie gezien.

Vooraf dacht ik waar begin ik aan, een film van bijna 100 jaar geleden.
Maar ik ben verrast, zeker de ideen toekomst gedachtes en bijbelse geschiedenis. Een complete film met duidelijke boodschappen, die tussen de 2 vreselijke oorlogen in zat.
Ook het aantal figuranten verbaasde me, ontzettend veel kinderen ook.

Wat wel altijd in mijn achterhoofd zit bij films uit deze tijd, ze zijn er allemaal niet meer op misschien een kind na.
Film heeft me niet verveeld, nu op naar de jaren 30. M Ein Stadt sucht ein Morderer

Fritz Lang's magnum opus die eigenlijk alles had om een kassaverpletterende blockbuster te zijn: adembenemende decors, verbluffende special effects, duizelingwekkende porties actie en een sexy vrouwelijke killer cyborg om de boel nog een beetje extra te bepeperen. Waarom de ticketverkoop destijds tegenviel is een mengeling van factoren, gaande van politiek tot Amerikaanse preutsheid die ook allemaal leidden tot hevig ingekorte versies. Maar het verleden is het verleden, vandaag is Metropolis zo goed als in ere hersteld en heeft het ook al lang de erkenning gekregen dat het meer dan dubbel en dik verdiend.

Ook vandaag ogen de decors bijvoorbeeld als indrukwekkende schilderijtjes die een ode brengen aan sciencefiction op zich, doen ze nog steeds futuristisch aan en valt het haast niet te bevatten hoe men sommige details anno 1927 voor elkaar heeft gekregen (zwevende monorails?). Maar niet alleen de techno spreekt fantasie, het bovengrondse paradijs -waar de rijken leven- is fantastisch mooi verbeeldt en pietje de dood wordt in se nog mooier voorgesteld dan die uit Ingmar Bergman's klassieker een dertigtal jaartjes later. Laat me ook de prachtige 'shift change' niet vergeten, de voorstelling van Maria en de algemene choreografie in de fabriek met als hoogtepunt de werkman die letterlijk zwoegt met de tijd.

Het is dat soort symboliek en betekenis dat de prent uiteindelijk -en ook helaas- een tijdloze kracht meegeeft. Bijna honderd jaar later zijn we nog steeds de wereld die Metropolis in die tijd al hekelde, en met de dag erger wordt. Slaafse handen die eigenlijk ondergronds leven, volledig ten bate en meer dan ooit onder controle van een kleine elite (en ja een computer is ook een machine). In die zin is de talrijk geroemde slotsom 'the mediator between head and hands must be the heart' dan in feite een beetje te mak en doet het de film en zijn (veel) meer zeggende onderlaag ergens onrecht aan. Wat niet wegneemt dat we nog altijd over een ijkpunt in de filmgeschiedenis spreken, en een onvergetelijk staaltje blockbustermateriaal.

Verhoogt met 1 punt. Logisch te verklaren. Ik zie nu steeds meer terug uit deze film hij blijft gefocust op mijn netvlies. Geweldig hoe men toen dacht vanuit het zeer moeilijke Duitsland

Metropolis is een soort van ‘prehistorische’ Blade Runner (1982) - MovieMeter.nl: de film schetst een dystopisch toekomstbeeld met typische noir-elementen rondom mensen vs. robotten. Metropolis verbeeldt de toekomstige stad der steden die is verworden tot de Bijbelse Toren van Babel en aldus het toneel van tweedracht is, meer specifiek tussen ‘handen en hersenen’ ofwel arbeid en kapitaal. Daarmee heeft de film een sterk politieke inhoud: ongetwijfeld geïnspireerd door de marxistische voorspelling van klassenstrijd zien we in de film deze klassenstrijd in extremo uitgebeeld. Maar het script is van de vrouw van Fritz Lang, Thea van Arbou, die lid van de NSDAP was en de film roept op tot zeg maar de fascistische oplossing: het hart moet de bemiddelaar zijn tussen handen (arbeid) en hersenen (kapitaal). De film plaatst dit echter in een religieus perspectief: ene Maria treedt op als een profeet die de bemiddelaar (dat blijkt - de zoon van de heerser die een soort Jezus/Boeddha wordt als hij de ellende in de wereld heeft gezien) aankondigt die vrede en eenheid zal brengen, maar zij wordt door een duivelse uitvinder vervangen door een robot die als de ‘Babylonische hoer’ juist tot strijd en vernietiging oproept – en tot alle zeven hoofdzondes verleidt – waarna de stad à la de Bijbelse Apocalyps ten onder dreigt te gaan.

Interessanter wellicht is hoe de film de essentie van de moderniteit verbeeldt zoals uiteengezet in De film als modern fenomeen - MovieMeter.nl: de stad van de toekomst van het jaar 2000 is één grote machine geworden – de kindverslindende Moloch uit de Bijbel – met de arbeiders gereduceerd tot slaven van de machines en daarmee tot gedeïndividualiseerde en ontzielde robotten. Tegelijkertijd worden de arbeiders verleid door een robot – “de mens van de toekomst” – die zich juist als mens (als Maria) voordoet, waarmee wordt verwezen naar onze actuele toekomst waarin de grenzen tussen mens en robot vervagen. Het is met name met betrekking tot deze moderne bureaucratie en robotisering dat de film zijn aansprekende boodschap behoudt: vergeet het hart niet in de machinatie en samenspel van arbeid en intellect.

Zo’n stomme film is wennen – het is moeilijk om aldoor je aandacht erbij te houden omdat je alleen maar aldoor de filmmuziek hoort en die muziek me ook een beetje op mijn zenuwen werkte (waarbij die muziek opvallenderwijs niet modernistisch maar 19de eeuws is maar wel erg aanwezig) – maar de film boeit omdat het rijk is aan interessante en actuele thema’s en omdat het er (nog steeds) fascinerend uitziet. Dat laatste zowel qua futurisme (dat aan Blade Runner doet denken) als qua expressionisme (de expressieve, grote gebaren en opvallende make-up dat de figuren in de film karikaturaal maakt welke stijl doet denken aan de kubistische en expressionistische kunst van die tijd). Het is moeilijk zo’n oude film een cijfer te geven maar het is zonder meer een – invloedrijk – kunstwerk en eenvoudig te begrijpen dat deze film een cultfilm en klassieker is geworden.

Fritz Lang maakte in 1927 deze grootse film die als troef vooral kan uitpakken met dat visionaire. Een visie op de toekomst en daarom ook van belang op de filmwereld. Maar tegelijk zie je ook wel dat een idee alleen niet sterk genoeg is. Ik zag kort hiervoor de films The Kid (Charles Chaplin) en The General (Buster Keaton) die uiteindelijk toch ouder zijn maar visueel veel beter overkomen. Het acteerwerk in Metropolis lijkt wel 10 jaar ouder. In het zelfde jaar dat The Jazz Singer met geluid uitpakt blijft Metropolis duidelijk hangen. Dat kan geen kwaad, zie maar naar Chaplin die er lang over deed om naar geluid te gaan. Maar ga wel mee met uw tijd. Metropolis mag dan wel belangrijk zijn, als film is dit niet echt genieten. Als toekomstbeeld komt een Modern Times uit 1936 dan een heel pak frisser over, toch maar 9 jaar later gemaakt.