Henry: Portrait of a Serial Killer (1986)

Onlangs de Arrow 4K UHD blu-ray van deze film aangeschaft, en die is de aankoop meer dan waard. Beeld- en geluidskwaliteit zijn top notch, en ook de vele extra's voegen veel interessant materiaal toe aan een even boeiende als controversiële film.

Regisseur John McNoughton presenteert moordenaars-duo Henry en Otis (respectievelijk Michael Rooker, zeer sterk in zijn speelfilmdebuut en Tom Towles) niet als de gebruikelijke puberale, lachwekkende moordmachines à la Jason Voorhees, Michael Myers of Freddy Krueger, maar als realistische doorsnee-figuren in de maatschappelijke marge. Met een duistere, nietsontziende kijk op het bestaan. Zoals Henry Otis toevertrouwt: 'Open your eyes, Otis. Look at the world. It's either you or them. You know what I mean.'

Het grimmige realisme komt de film enorm ten goede, en het scenario van de hand van McNoughton en Richard Fire zet hier dan ook sterk op in. De scènes waarin Henry en Otis door nachtelijk Chicago cruisen, op zoek naar slachtoffers, werken zeer beklemmend - alsof hun barrel een voorwereldlijk roofdier is, dat alles dat het in het licht van de koplampen vangt naar een kil, voortijdig einde helpt.

Je moet praktisch in een ander zonnestelsel hebben vertoeft om niet te weten dat de hoofdfiguren in deze film zijn gebaseerd op seriemoordenaars Henry Lee Lucas en Ottis Toole, al gaat de film soms wat vrijelijk om met de feiten. Maar dat is makers en cast meer dan vergeven - zij stonden aan de wieg van één van de meest baanbrekende en duistere films uit de jaren 80. Die ontegenzeglijk zijn stempel gedrukt heeft op films als The Silence of the Lambs (1991), C'est arrivé près de chez vous / Man Bites Dog (1992) en Funny Games (1997/2007). En op zijn beurt ook weer leentjebuur speelt bij Peeping Tom (1960) en Angst (1983). Al vind ik Henry... in vergelijking met deze laatste rolprent veruit superieur, voornamelijk omdat McNoughton er in slaagt om de moordenaars meer context te geven, waardoor zij levensechter (en dus angstaanjagender) over komen. En vooral omdat Michael Rooker hier een powerhouse van een acteerprestatie neerzet, vol ingehouden intensiteit en onderhuidse duisternis.

Persoonlijk vind ik het sterkste aspect van Henry... dat de film op bepaalde momenten het publiek impliciet medeplichtig maakt aan de getoonde gruwelijkheden. Vandaar dat veel mensen na het zien van deze film zich smerig voelden. En dat is niet meer dan passend wanneer men een film bekeken heeft over twee mannen die lukraak onschuldige mensen gruwelijk vermoorden. Is iets anders verwachten, zoals het vrijblijvende geweld in de talloze sub-standaard horror-franchises die ons momenteel teisteren, of de vele hijgerige docu's waarin men zoveel mogelijk in de huid van een seriemoordenaar wil kruipen zonder er één te zijn, niet hetgeen dat werkelijk ziek is? Al kent Henry... zeker ook een aantal ironiserende scènes, de belangrijkste boodschap van de film is toch wel dat dit soort geweld niet stoer, grappig of vrijblijvend is, maar gruwelijk en smerig. En dat het onuitwisbare sporen nalaat in de levens van iedereen die ermee in aanraking komt. Mensen die iets anders verwachten, of een film beoordelen naar rato van het aantal moorden dat erin gepleegd wordt, hebben nog wel wat meters te maken in hun sociaal-emotionele ontwikkeling. Of missen, net zoals Henry, essentiële onderdelen in hun binnenste.

Begrijp me niet verkeerd: ik legitimeer hetgeen seriemoordenaars doen zeker niet, en wil ze ook niet gemakshalve neerzetten als slachtoffer. Ik vind alleen de overweldigende belangstelling voor dit soort criminelen in fictie en in de media behoorlijk verdacht. Blijkbaar appelleert hetgeen seriemoordenaars doen, en dat ze hier vaak nog lang ongestraft mee wegkomen ook, aan iets heel duisters in onszelf. Daarom wil het grote publiek wel alles van en over ze weten, maar moet men ze tegelijkertijd ook moreel kunnen veroordelen en brandmerken als 'de ander'. Terwijl de voornaamste reden dat brave burgers niet toegeven aan agressieve of moorddadige impulsen, gelegen is in het feit dat dit juridische consequenties voor hen zou hebben. Psychopaten (een classificering die van toepassing is op de meeste seriemoordenaars) laten zich hierdoor niet afschrikken, en juist dat aspect fascineert Henk en Ingrid mateloos.

Mbt Henry... vertelde regisseur McNoughton in een later interview dat hij de portrettering van de meeste seriemoordenaars in de talloze slashers van de jaren 80 volkomen onrealistisch, inwisselbaar en niet memorabel vond: men was ze vergeten zodra men de bioscoop verliet. Met Henry... wilde hij, evenals makers en cast, voorbeelden van seriemoordenaars neerzetten die wél geënt waren op de realiteit, en die je buiten de bioscoop tegen het lijf zou kunnen lopen - hoogstwaarschijnlijk voor het laatst.

Alweer een gevaarlijke, ijzingwekkende gek erbij in het rijtje van onvergetelijke filmpsychopaten. De blu-ray versie van https://www.arrowfilms.com/4k/henry-portrait-of-a-serial-killer-4k-ultra-hd-limited-edition/13633197.html had fijne Engelse ondertiteling maar de film (daar kan Arrow Video niets aan doen) was duidelijk zichtbaar low-budget geproduceerd. Dat was te zien aan het voortdurende, grofkorrelige en niet altijd scherpe beeld. Veel scenes speelden zich in net iets te donkere omgevingen af.

pjmj Is het juist niet heerlijk ironisch dat McNoughton's film, idd op een shoestring budget gemaakt en geschoten op 16mm, anno nu juist de full 4K treatment krijgt van Arrow? Natuurlijk, daardoor zie je ook de beperkingen van het bronmateriaal, maar als Arrow dit meesterwerk niet de egards had gegeven die het verdient, dan waren er ook ook weer fans geweest (waaronder ondergetekende) die hier bezwaren tegen hadden gehad.

Henry... is in meerdere opzichten een belangrijke film gebleken, één waarvan de reputatie sinds de première in 1986 alleen maar gegroeid is - terecht. Henry... liet zien dat ook low-budget horrorfilms wel degelijk artistiek kunnen zijn, en omgekeerd dat artistieke films zich ook met zeer duistere materie kunnen inlaten zonder aan kwaliteit, zeggingskracht of niveau in te boeten.

En het feit dat een groot deel van de film zich in het duister en op donkere locaties afspeelt, vond ik juist een enorm pluspunt van de film qua sfeer en toonzetting. Denk ook dat de makers dit hebben gedaan om te verhullen dat ze écht geen cent te makken hadden.

Shocktober #18

Na het geweldige Angst had ik zin in deze nihilistische klassieker.

Ik zag m voor het eerst op een vierde of vijde graads vhs kopie. Kleur zat en nauwelijks meer in. Later zag ik m op het Weekend of Terror in volle glorie. Niet snel daarna werd de laserdisc aangeschaft, gevolgd door de dvd, blu ray en uiteindelijk in 4k. Je zult begrijpen dat ik de film veelvuldig heb gezien.

Zo sterk als indertijd op die groezelige VHS of in de bios begin jaren 90 zal die niet snel meer worden. Wile zijn inmiddels ook ‘meer’ gewend, al blijft de home videoscene toch wel ernstig verknipt.

Neemt niet weg dat ondanks dat ik de film haast kan dromen het gewoon een ijzersterke film blijft. Niet in het minst dankzij de fantastische rol van Rooker, maar ook de sfeer en de opbouw in de moorden. Eerst zien we enkel de slachtoffers met op de achtergrond de geluiden van de moord, dan vertelt Henry erover, om vervolgens het moorden ook in beeld te brengen. Het is zowel bruut als achteloos.

Plug it in!

5* blijven staan.