Some Like It Hot (1959)

56 jaar na dato en nog steeds ontzettend grappig: het is maar heel weinig films gegeven. Ik nader ondertussen het einde van m'n Marilyn Monroe-boxset (17 films), waarvan vooral de komedies nu erg belegen en nikserig overkomen. Some Like It Hot vormt hier een geweldige uitzondering op en ziet er op blu-ray (ik had hem al los in de kast staan) schitterend uit.

Hoewel deze film geldt als een absolute klassieker (in 2000 door het American Film Institute uitgeroepen tot de grappigste Amerikaanse komedie aller tijden) ben ik er nooit voor gevallen. Kwestie van persoonlijke smaak: bij Monroe heb ik nooit voorbij de sex-appeal kunnen zien, Curtis vind ik nietszeggend en Lemmon een vervelende en ongrappige acteur. De laatste jaren heb ik allen echter als het ware met nieuwe ogen bekeken: Monroe dankzij haar geweldige rol in The seven year itch, Curtis via The persuaders, en Lemmon door fantastische rollen in The apartment en Days of wine and roses, waardoor ik voor alle drie nieuwe waardering heb gekregen. En doordat ik me de laatste jaren ook steeds meer met de films, de stijl en de thematiek van Billy Wilder verwant ben gaan voelen, heb ik Some like it hot ook maar weer eens in de speler gelegd, en zoals te voorspellen was beviel hij me nu aanzienlijk beter: magnifieke vertolkingen, perfecte uitwisselingen van grappige one-liners, een onweerstaanbare Monroe, een hoog tempo en vooral een uitstekend en ambachtelijk doortimmerd script dat precies de juiste balans tussen al die elementen vindt. Petje af voor alle genoemden (en niet-genoemden natuurlijk, zoals miljonair Joe E. Brown en mede-scriptschrijver I.A.L. Diamond).
        En nog even over Monroe: er zit een scène in waar ze uit haar couchette leunt, en het is eigenlijk onbegrijpelijk dat de hoeveelheid decolleté die ze daarbij toont in 1959 door de filmkeuring kwam – ook in onze vrijmoedige eenentwintigste eeuw is dat nog altijd een ravissante aanblik. Ik moet nog vaak denken aan de prachtige woorden van Cybill Shepherd over Monroe: "She had curves in places most other women don't even have places."

Grappige film over 2 mannen die zich voordoen als vrouwen om zo gangsters te ontvluchten. Duurt alleen wel wat te lang om deze verkleedpartij boeiend te houden. Wat een prachtige Monroe.

Het is dat vijf sterren de max is. Blijft een dijk van een film. Samen met Double Indemnity en Stalag 17 Wilders beste.

Deze komedie verweeft naadloos drie subgenres. Enerzijds is het een misdaadkomedie met potsierlijke gangsters die nooit echt angstaanjagend zijn. De lijn met Joe (Tony Curtis) en Sugar Kane (Marilyn Monroe) is een romantische komedie met de nodige sensualiteit, leugens en misverstanden. De lijn met Jerry (Jack Lemmon) en Osgood (Joe E. Brown) is een platte travestieklucht. Je ziet overduideljk dat het mannen zijn, maar de conventie dat hun tegenpersonages dat niet merken, zorgt net voor absurde humor.

De sfeer van rondtrekkende jazzbandjes en de onzekerheid van het muzikantenbestaan zijn goed weergegeven. De instrumenten die de drie hoofdpersonages bespelen, typeren hun persoonlijkheid. Joes saxofoon staat voor verleiding, Jerry's contrabas of bull fiddle voor scherts. De ukelele van Sugar Kane illustreert haar speelsheid. Marilyn Monroe is getypecast als het domme blondje dat een rijke man aan de haak wil slaan, al maakt ze af en toe een schrandere opmerking, steelt ze een leugentje van de mannen en blijkt ze slim genoeg om van zichzelf te beseffen dat ze dom is. Als ze I Wanna Be Loved by You zingt, is ze een blonde Betty Boop, escapistisch entertainment, maar in I'm Through with Love klinkt iets van het verdriet door dat ze onder haar make-up verbergt.

Ze hebben in zwart-wit geschoten om te verdoezelen hoe zwaar de mannen geschminkt zijn. Billy Wilder laat zijn achtergrond in film noir zien met de grauwe kantjes van Chicago en de schaduw van jaloezieën. Leuk is wanneer de camera heen en weer zwiept tussen de twee afspraakjes die tegelijk plaatsvinden.

Schrijver I. A. L. Diamond, die wel vaker met Wilder werkte, zorgde voor een hechte plot met memorabele quotes. De slotzin is overbekend, maar de beste vind ik Jerry's beschrijving van vrouwen: "It's like Jell-O on springs. I tell you, it's a whole different sex!" Het gebruik van de merknamen Jell-O en Shell is wellicht een voorbeeld van product placement.

“Story of my life. I always get the fuzzy end of the lollipop.”

Leuke klassieker die vooral in het eerste gedeelte indruk maakt. Het gedeelte in de trein is toch wel legendarisch en zit vol met komische situaties en scherpe dialogen. Het trio Curtis, Lemmon en Monroe doen het uitstekend, alhoewel ik vooral Lemmon op een gegeven moment wat irritant begon te vinden.

Het verhaal heeft erg veel potentie wat niet ten volle wordt benut. Vooral het tweede gedeelte in Florida voelt soms erg langdradig en eentonig aan. Gelukkig weet de prachtige Marilyn Monroe de aandacht nog wat vast te houden. Het einde is wel fantastisch en vooral hilarisch. De scènes met de gangsters zijn niet echt spannend, maar dat was ook niet de bedoeling volgens mij. Grappig zijn ze zeker. Ik ben blij dat ik Some Like It Hot een keer heb gezien, want het is een grappige klassieker en ook een ode aan icoon Marilyn Monroe.

Gisteren maar eens een kans gegeven, aangezien hij aan Netflix was toegevoegd. Kon er helaas niet lekker inkomen. Het zwart-wit, de naïeve jaren 50 humor, de filmstijl, voor mij werkte het niet. Jammer.

Mannen in een jurk, altijd lachen. Mrs. Doubtfire, Tootsie, Snip & Snap, Monty Python, Bennie Hill, Eddie Murphy.... In 'Some Like It Hot' van Billy Wilder (hij weer!) wordt de keuze voor de verkleedpartij door het ijzersterke script aannemelijk gemaakt. De humor staat na 50 jaar nog steeds overeind en dan krijg je er Marilyn Monroe op haar verleidelijkst nog bij cadeau.

Toen Hitler in 1933 aan de macht kwam in Duitsland kwam daarmee een grote emigratiegolf op gang. En omdat zijn opkomst een gevaar betekende voor Europa, was de VS voor vele vluchtelingen de eerste keus qua bestemming. Dit betekende een verrijking voor de filmindustrie in Hollywood, want mensen als Fred Zinneman [From Here To Eternity, High Noon], Otto Preminger [Anatomy Of A Murder, Exodus] en Fritz Lang [Metropolis, Fury] gingen er aan het werk. Deze grote regisseurs bekeken de VS vanuit een heel ander perspectief en dat zorgde voor een ontwikkeling in de filmkunst. Billy Wilder werd in 1906 in Oostenrijk-Hongarije geboren maar vanwege zijn Joodse achtergrond besloot hij in 1932 te vluchten, eerst naar Parijs en een jaar later naar de VS. Hij sprak geen woord Engels maar werkte vanaf 1934 in Hollywood.... als scenarist! Sterker nog: binnen een paar jaar zou Billy Wilder uitgroeien tot één van de meest gerespecteerde scenaristen in Hollywood die zich onder anderen specialiseerde in dialogen vol spitsvondigheden. De combinatie van scherpe dialogen en zijn Europese kijk op de VS gaf hem de mogelijkheid om vanaf 1942 zijn eigen scenario’s te regisseren! Double Indemnity [1944] leverde de film 7 Oscarnominaties op, waaronder twee voor Wilder zelf. Een jaar later had hij succes met The Lost Weekend, de eerste serieuze Hollywoodfilm over alcoholverslaving, waarvoor hij de Oscars voor beste regisseur en beste scenario [samen met Charles Breckett] won. Billy Wilder bleef daarna eigenzinnig in zijn onderwerpkeuze. In 1950 maakte hij Sunset Blvd, een vernietigende satire op de hypocrisie van Hollywood met een cast om je vingers bij af te likken, en in 1959 maakte hij Some Like It Hot, een komedie over twee mannen die door omstandigheden tijdelijk als vrouw door het leven moeten gaan, met seksuele overtonen die in die tijd behoorlijk gewaagd waren.

Wilder had aanvankelijk het team van Bob Hope en Bing Crosby [bekend van hun grappige Road To ...-filmserie] in gedachten en dat is aan de karakteriseringen en de dialogen absoluut te merken. Ik raad je aan om Road To Morocco eens te zien om de vergelijking te kunnen maken. Jack Lemmon genoot, mede dankzij zijn Oscar voor Mister Roberts [1955], al een reputatie als een komisch acteur, maar Tony Curtis was vooral bekend van een combinatie van serieuze rollen en luchtige niemendalletjes die hij maakte met zijn echtgenote Janet Leigh. Curtis was dus een ongebruikelijke en gewaagde keuze voor deze rol, maar de Curtis en Lemmon zijn perfect in hun rollen als contrabassist Jerry [Lemmon] en Joseph [Curtis] die getuige zijn van de beruchte St Valentine’s Day Massacre. Hoewel de verantwoordelijke gangsters hun betrappen, weten ze te ontkomen door zich aan te melden voor een tour door Florida.... in een vrouwenorkest! De twee voelen zich al gauw thuis, maar de problemen ontstaan wanneer Joseph/Josephine valt voor zangeres en ukelelespeelster Sugar Cane [Marilyn Monroe] en wanneer een excentrieke miljonair [Joe E. Brown] Jerry/Daphne probeert te verleiden.

Curtis en Monroe konden het niet met elkaar vinden, mede vanwege Marilyns onvoorspelbare gedrag. Ze was al in de periode beland waarin ze vaak uren te laat op de set kwam of simpelweg niet kwam opdagen, veroorzaakt door een enorme onzekerheid die zorgde voor geestelijke en, onvermijdelijk, fysieke klachten die ze vooral met pillen trachtte verhelpen. Monroe had naar verluidt 47 (!) takes nodig om het zinnetje “It’s me, sugar” goed te zeggen en 81 (!!!) takes voor het zinnetje ‘Where’s that Bourbon?” Het is daarom ook niet zo gek dat Curtis over de scènes waarin hij Monroe moest kussen zei dat het was alsof hij Hitler kuste. Het is des te wonderlijker dat deze film bijna 60 jaar later nog steeds hilarisch is. Bovendien speelt Monroe hier de rol die bepalend is voor haar eigen imago: het mooie, naïeve, onschuldige blondje met een hartje van goud en ze is werkelijk perfect, niemand had het beter kunnen doen. En ze zingt bovendien de klassiekers “I Wanna Be Loved By You” en het ontroerende “I’m Through With Love”. De dialoog bevat ontelbare hilarische dubbelzinnigheden, maar de scène waarin Lemmon en Brown samen de tango dansen op de klanken van het beroemde “Hernando’s Hideaway” is mijn persoonlijke hoogtepunt, ook al vanwege de gevolgen van deze dans. Een krankzinnige komedie door een geniale schrijver/regisseur en met een topcast waaronder Marilyn Monroe op haar best. En gezien de omstandigheden mag dat een wonder heten.

mrklm: volgens mij is je stuk tekst bij een andere film bedoeld?

Ik ben totaal onbekend met films uit de jaren '50 maar door de laagdrempeligheid van Netflix maar eens aangeklikt. Ik ken de acteurs ook niet, zowaar mijn eerste Monroe ook, maar aan hun filmography's te zien waren ze best groot in hun tijd. Some Like It Hot is dan ook een geslaagde komedie geworden, een voorloper van moderne films zoals White Chicks.

Wellicht dat dit de eerste film over travestietenhumor is, maar het is zonder meer een leuk scenario voor een komedie. Klassieke situaties komen voorbij zoals de travestiet die op het mooie meisje valt en een echte man die de travestiet maar weer al te leuk vindt. Curtis doet het erg leuk, maar wordt overtroffen door Lemmon die net wat sympathieker is. Vooral zijn verscheidene expressies zijn geinig. En zoals gezegd mijn eerste Monroe, maar ik ben nog niet bepaald onder de indruk. Mooie vrouw, maar niet oogverblindend als je de superlatieven mag geloven. Het leek mij alleen dat haar moedervlek op de verkeerde plek zat, maar dat kan aan mij liggen. Qua acteerwerk moet ze ook voorrang verlenen aan bovengenoemde mannen. Zeker als je dan leest dat ze tientallen takes nodig had voor één zinnetje en een pain in the ass was om mee te werken. Nee, ik ben niet overtuigd.

Ondanks dat de film twee uur duurt vliegt de tijd redelijk snel voorbij. Het is geen hilariteit alom maar de twee mannen zijn leuk genoeg om bijna voortdurend met een glimlach te kijken. Het lijkt me alleen onmogelijk dat de maffia per toeval de twee op het spoor komen. Maar dat mag de pret niet drukken.

(Ruim) Halfje erbij na herziening

Longread: Some Like It Hot: de perfectie van het rollenspel

Het bovenstaande, mooie betoog van tbouwh inspireerde me tot een aanvullende beschouwing over rollenspel, maskers, vreemdelingen, prostitutie, winkeletalages, illusie en de magie van de film als de essenties van de moderniteit. Ik neem er de film Some Like It Hot als uitgangspunt maar het is zo’n algemeen gefilosofeer geworden over de film als modern fenomeen dat ik er een apart onderwerp van heb gemaakt: zie De film als modern fenomeen - MovieMeter.nl.

Nog even mijn minirecensie van de film:

Deze film zou door sommigen worden beschouwd als de beste komedie aller tijden, maar ik vond de humor spaarzaam en wat flauw. De term ‘komedie’ moet denk ik meer opgevat worden als ‘lichtvoetig’, al heeft de film zeker ook serieuze en kritische ondertonen zoals over gender-issues en de opkomst van de maffia als gevolg van de drooglegging. Dat de film opvallend luchtig doet over homoseksualiteit was in die tijd misschien grappig; in onze ogen is de film vooral erg progressief in z’n volledige acceptatie van homoseksualiteit. Ik denk echter dat die homoseksualiteit niet de kern van de film vormt maar slechts een vorm van rollenspel is waar de film echt over gaat (zoals bv. Joe niet alleen een vrouw maar ook een mannelijke miljonair speelt). De film gaat over wat acteurs in elke film doen, namelijk de identiteit van een ander aannemen, en misschien is die rollenspel het kenmerk van de moderne mens überhaupt: zie De film als modern fenomeen - MovieMeter.nl. Er wordt wel gezegd dat de films van Billy Wilders zulke klassiekers zijn omdat we ons erin kunnen herkennen: juist als immigrant had Wilder een scherp oog voor wat Amerika tot Amerika maakt en ik denk dat deze film daar een goed voorbeeld van is: door het rollenspel kunnen we zijn wie we willen zijn en wordt de VS als het moderne land bij uitstek het land van de onbegrensde mogelijkheden.

Hoe dan ook, amusant is de film zeker en Billy Wilder laat met de film zien wat denk ik sowieso z’n grote kracht is, namelijk z’n ijzersterke scripts: het verhaal is tamelijk ingewikkeld maar zeer ingenieus uitgewerkt waardoor alles werkt, boeit en amuseert met veel scherpe dialogen en klassieke one-liners. Daarbij worden verschillende genres – komedie, romantiek en misdaadthriller – knap door elkaar verweven tot één geheel. En zoals het betaamt in kunst is over elk detail nagedacht: niets gebeurt of is er zo maar maar heeft een betekenis en een functie in het geheel.

Ik kan me best voorstellen dat in bepaalde conservatieve middens destijds - en dat zullen geen uitzonderingen geweest zijn - deze film werd afgebrand. Wilder plaatst hier met deze "Some like it hot" seksualiteit helemaal in the picture. Niet dat er veel seks aan te pas komt, integendeel, maar vele scènes en motieven van personages zijn seksueel getint met het middel verleiden. Komt daarbij dat mannen zich gaan verkleden als vrouwen, zich daar goed bij voelen en zich in hun nieuwe identiteit ten volle gooien. De slotscène met de kapitein is dan ook baanbrekend.

Wanneer Jerry en Joe getuige zijn van een afrekening binnen het maffiamilieu dienen ze te vluchten en zich te vermommen als vrouwen. Ze moeten zich vermommen om in leven te blijven, maar naarmate ze hun nieuwe rol aannemen, worden ze letterlijk een vrouw. Dit geldt sowieso voor Jerry (John Lemmon) die zich de rol van vrouw toeëigent. Het levert leuke grappige situaties op. Ook Joe (Tony Curtis) laat zich niet onbetuigd en heeft enkel oog voor de mooie Sugar (Marilyn Monroe).

En Monroe doet het ook geweldig. Niet te verwonderen dat ze één van de eerste echte sex-iconen was. Tijdens het liedje 'I Wanna Be Loved By You' wordt camera en belichting zo gebruikt dat je de illusie krijgt dat ze er halfnaakt staat (of althans met een erg diepe decolleté). Curtis en Lemmon zijn de echte sterren: hun magie onderling is geweldig. Scherpe dialogen, fijne humor, goed plot ... Kortom: genoten ook. Dikke 3,5*!