Enemy (2013)

Ik heb het al veelgenoemde Youtube-filmpje nog niet gezien, en weet ook pas net dat dit een verfilming is van Saramago. Die ik ook zeker nog een keertje ga lezen, want ik ben wel benieuwd. Mijn eerste associatie met deze film was Kafka, en ook Lynch is niet ver weg. En toch, hoewel ik het zeker een intrigerende film vond, blijft het momenteel voor Villeneuve-begrippen op een bescheiden score hangen. Die wellicht bij de onvermijdelijke herkijk omhoog gaat, maar na de eerste kijkbeurt heb ik toch wat teveel momenten gehad die ofwel wat saai werden, of die naar gezochte complexiteit deden smaken.

Het is een film over twee dubbelgangers, die zodra ze van elkaars bestaan af komen te weten, zich ook met elkaars levens gaan bemoeien, en dan vooral met elkaars partners. Dat verhaal aan de oppervlakte is op zich prima te volgen, al moet je uiteraard af en toe de aandacht goed erbij houden om de twee Gyllenhaals uit elkaar te houden. En dat de film een soort van parabel over commitment- en bindingsangst in een relatie is, daar kan ik ook nog wel in mee. Maar toch vraag ik me van veel zaken nog wel af wat nu precies het punt is; is de spinnenmetafoor simpelweg iets over hoe Adam tegen z'n vriendin aankijkt, als iemand die hem, nadat ie z'n taak als bevruchter heeft voltooid, simpelweg (metaforisch) opeet? En is Adam nu écht het origineel, of is Anthony dat, of zijn zij beiden verschillende kanten van dezelfde medaille? Ik hou aan de ene kant wel van films die niet alles voorkauwen, maar Enemy maakt het mysterie ook niet altijd even interessant. Ik hou het momenteel bescheiden: 3.5*

De film begint heel veelbelovend - heel mysterieus en spannend - maar zakt dan een beetje als een pudding in elkaar. Het dubbelgangersthema, de (seksuele) avonturen van beide mannen en de spin moeten denk ik begrepen worden door middel van het citaat van Hegel dat alle (wereld)gebeurtenissen twee keer optreden waaraan Marx heeft toegevoegd: de eerste keer als tragedie en de tweede leer als klucht.

FILMHUISZOOI !! En wel van de bovenste plank! Onsamenhangend geneuzel wat slecht uitgewerkt leid tot.... niks ! Na een half uurtje kijken en de trage shots kreeg ik al een vervelend voorgevoel; dit is weer zo'n filmhuisfilm die tot niets komt, waarvan je denkt; zonde van mijn tijd. Zo een met recencies als: "deze film moet het meer hebben van de sfeer dan van de plot" en dan weet je eigenlijk al genoeg. Onduidelijke beelden in het begin (wat veelbelovend uitgewerkt had kunnen worden na de scene met de concierge in de lift ( a la 'Eyes Wide Shut' ) maar niks. Nutteloze symboliek (?) in een 'verhaal' wat alles in zich had kunnen hebben voor een geweldige film. Geïntrigeerd door wat ik in de gids gelezen had ging ik er eens echt voor zitten. Maar na een half uurtje was ik al bang dat het tot niets zou leiden en had ik hem eigenlijk af moeten zetten. De stelling dat het een en dezelfde man is wordt door de beelden niet ondersteunt; hij vecht met zijn dubbelganger en telefoneert met hem. Het einde is helemaal verschrikkelijk; alsof de film nog niet af is of het budget is op. Maar erger nog: het einde is totaal onbegrijpelijk !!

Drie kwartier naar zitten kijken, toen afgezet, van mijn Horizon Mediabox verwijderd en een stukje gaan wandelen. Met andere woorden: 'Ik vind er niks aan.'

Mijn gedachten bij "web" en "spin" gaan eerder naar Deleuze met zijn Rhizomen-theorie. Naast de mozaïek-film lijkt er zich zo langzamerhand een nieuw genre aan te dienen binnen de filmwereld, waarvan Enemy naast Inland Empire - "This is not my house", krachtige exponenten zijn. Gebeurtenissen liggen als knooppunten in een web, waarbij verleden, heden en toekomst een niet te ontwarren kluwen lijken te vormen. Niet alleen de tijd ligt verspreid in een chaotische web, ook en vooral wanen en verwrongen herinneringen bieden weinig greep om een weg van A naar B uit te stippelen. Gelukkig heeft de kijker ook een intern kompas, waarbij intuïtie en emotie als Noordpool dient.

Het is heel "veelzeggend" dat Enemy eindigt met "After the lights go out" van The Walker Brothers.

In het kort; Enemy vind ik een briljante en uitermate gedurfde film, met fantastisch ingetogen acteerwerk van Jake Gyllenhaal en, hoewel een niet al te grote rol, van Sarah Gadon.

3 pogingen gedaan afgelopen jaren ( afgelopen weekend weer, toen hij op tv kwam)
vanwege de goeie recensies, maar WEER heb ik hem na ruim 45min af gezet.
langdradig, eentonig, saai, alsof ik eigenlijk nergens naar kijk, want wat gebeurt er eigenlijk allemaal?
Naar mijn mening gewoon niks.

Tot en met het laatste shot heb ik geboeid zitten kijken, benieuwd naar hoe de plot zich verder zou ontwikkelen, wat Adam zou gaan doen en hoe de filmmakers het geheel zouden afronden. En ik vind het op zich al een hele prestatie dat Villeneuve er in slaagt om een ervaren en daardoor –laat ik het maar toegeven– soms ook wel eens blasé filmkijker zo constant geïntrigeerd te houden. (Sowieso vind ik hem steeds interessanter worden: van niet ál zijn werk ben ik een liefhebber, maar Arrival en Blade runner 2049 vind ik toch wel meesterwerken.) Maar als ik dan ook ná het afstruinen van het web (pardon the pun) nog steeds geen wijs heb kunnen worden uit de tegenstrijdige verklaringen en de verschillende mogelijkheden die elke nieuwe uitleg biedt, dan haak ik af. Ook voor mij mag een film best wat losse eindjes achterlaten of wat raadsels onopgelost houden, maar mijn geduld raakt ook wel eens op, en de fraaie vorm van deze film (inclusief het goede spel van Jake Gyllenhaal) weegt niet op tegen de ergernis om wat ik ervaar als beoogde onduidelijkheid.

Misschien helpt het als "in de normale wereld" verscheurde foto's nooit heel kunnen worden?

https://i.imgur.com/9YLgxlL.png

...

Ja, dat was één van de vele aanwijzingen die ik voor één van de verklaringen was tegengekomen, net als het feit dat we de twee Gyllenhaals alleen maar samen zien wanneer er geen getuigen zijn (vulture.com heeft er een aardig essay over). Maar zoals gezegd kun je ook een hoop argumenten voor de ándere mogelijkheden aanvoeren, en op een gegeven moment was mijn bereidheid om nog verder te graven (zonder een vaststaande "beloning" in het vooruitzicht) gewoon óp. Maar dank voor de clue!