The Tree of Life (2011)

Heeft weinig zin mezelf te gaan herhalen. Ik noem de draad hierboven een hermetische discussie, waar het bij uitstek een open film betreft. Dat is zonde en niet echt zinvol. Zal het zelf hierbij laten.

Goed, want het blijft toch maar bij commentaar vanaf de zijlijn. Het citaat waar ik aanvankelijk op reageerde is allesbehalve open. In de filosofie moeten we niks aannemen. Al zeker niet dat de wereld goed is omdat God bestaat. Maar intussen is duidelijk dat ook volgens deridder God niet nodig om het mysterie te erkennen. Dat vind ik zinvol om te weten.

Ik sluit helemaal aan bij tbouwh's bericht hierboven. Ik laat mij niet meer verleiden om over dit soort zaken te praten: I agree to disagree. Ik heb hier namelijk ook geen verstand van. Het gaat uiteindelijk ook om de film en niet om God. En de film spreekt voor zich en heeft mijn reflecties over geloof verder niet nodig.

Ik snap ontzettend goed waarom je deze vraag stelt. Malick stelt de vraag "hoe kan God zoveel kwaad toelaten in de wereld?" Maar zou het niet beter zijn als Malick had geaccepteerd dat het kwaad het bestaan van God uitsluit? Welnu, ik kan natuurlijk niet voor Malick spreken. Daarnaast denk ik dat het ook niet veel uitmaakt voor de kwaliteit van de film. Ik hoef mij niet te identificeren met de meningen van een directeur om de kwaliteit en het verhaal van een film te waarderen. Maar goed, omdat u er telkens op terugkomt, zal ik proberen een antwoord te formuleren.

Daarnaast ben ik (gelukkig maar) geen theoloog. Maar een theoloog zou waarschijnlijk je voorbeeld - van de drugsbaby - op de vrije wil gooien. Alhoewel God goed is, heeft hij ons vrij gemaakt om voor het goede te kiezen. Omdat mensen uit vrije wil vaak voor het slechte kiezen, krijgt het meisje waarover je spreekt geen kansen, &c. Ik vind dit niet zo overtuigend overigens: waarom lijden dan de dieren? Maar goed, misschien is dit een antwoord waarnaar je zocht.

Iemand vroeg eens Rahner waarom hij nog in God geloofde terwijl het nu "bewezen" is dat God niet bestaat. Rahner antwoordde: omdat ik bid. Geloof voor Rahner is niet geloven dat God bestaat (als object zoals andere objecten) maar geloof is geloven in een levende God. Het is een manier van leven, een manier van in de wereld zijn. God is een persoonlijke ontmoeting met een liefde groter dan jezelf. Geloof is voor Rahner niet slechts een metafysisch systeem of een alternatief voor een wetenschappelijk wereldbeeld maar veeleer een levenshouding, een bios.

Hoe moeten we dan naar het probleem van het kwaad kijken? Nou precies zoals Malick doet, we gaan niet op onze zolderkamer een beetje filosoferen over abstracte begrippen (zoals "vrijheid" of "theodicee") maar we situeren onszelf in de wereld als mensen met gevoelens van hoop en angst. Hoe vinden we troost? Waar komen we vandaan? Wat drijft ons?

Als het gaat over het probleem van het kwaad dan denk ik dat je het de drugsbaby zelf moet vragen. We moeten de verhalen lezen van mensen - zoals Etty Hillesum - die het kwaad in de ogen hebben gekeken met geloof. Dan zien we dat deze mensen meestal niet denken dat God een antwoord gaf waarom ze lijden. De abstracte "waarom?" vraag blijft achterwege. Maar we zien ook dat deze mensen dichter bij God komen juist door hun woede ten aanzien van God of juist door hun acceptatie van de wil van God. Het geloof kan mensen ondersteunen om niet vernietigd te worden door het kwaad, om niet uit elkaar getrokken te worden door de pijn. Het biedt weerstand en het geeft hoop.

Zo is het ook met Malick's Tree of Life: de film is niet bezig met analytische argumenten voor of tegen God maar met de existentiële ervaring van een mens in nood. De gebrokenheid van Sean Penn kan slechts genezen in een ontmoeting met deze transcendente liefde (en geneest dus niet met een reflectie op de eeuwig lopende discussie over de attributen van het wezen Gods). De ontmoeting met het transcendente, de ontmoeting met iets dat onszelf overstijgt, geeft hoop in een wereld van materialisme, het recht van de sterkste, en Brad Pitt's way of nature (dit zien we ook in andere films zoals bv. La Sapienza - een aanrader -).

Dat is inderdaad de langs alle kanten rammelende uitleg die vaak gegeven wordt. Om het geloof in een algoede, alwetende en almachtige schepper overeind te houden heb je heel grote oogkleppen en een hoop kringredeneringen nodig. Maar zoals je schrijft, het gaat hier over de film. Die leent zich zeker voor een discussie over dit onderwerp maar dat zou ons hier te ver leiden.

Mooi geschoten. Heel erg mooi geschoten zelfs. Dromerige beelden, prettige belichting en een fijne sfeer in die voorstad. Maar ook echt oersaai, waar enkele losse scènes er dan nog uitspringen, maar 140 minuten aaneen van dit ding was me echt te veel. Redelijk geacteerd, al zegt dat weinig. De acteurs lijken vooral poppen in de grote Malick-show waar een serieux over hangt, manmanman. En zo'n Sean Penn? Die rol hangt er ook maar een beetje bij. Nee, dit was op geen enkel vlak een leuke film om te kijken. De score puur op punten, maar dat voelt nog als te veel. 2,0*.

Grandioos.

Gewoon kijken als je is wat anders wilt zien dan de gemiddelde blockbuster.

Als je van poëtische films houdt dan is deze zeker aan te raden, je moet niet gauw afgeleid zijn trouwens of concentratie problemen hebben

Topper.

Jack [Sean Penn] voelt nog steeds de pijn van het verlies van zijn jongere broer. In flashbacks zien we flarden van de jeugd van de broers voorbijkomen waarin de invloed van hun strenge, dominante vader [Brad Pitt] en hun veel mildere moeder [Jessica Chastain] op hun leven duidelijk wordt. Maar Terence Malick zou Terence Malick niet zijn als hij het niet meer is dan een serie snapshots (fraai gefilmd, dat wel) en dat hij probeert de oppervlakkigheid van het verhaal te verhullen door er van alles bij te slepen. Maar wat hebben dinosaurussen hier in godsnaam mee te maken? Heb de film recentelijk nog eens op dubbele snelheid gekeken en zelfs dan is het niet te harden! Nog erger is de versie van 188 minuten, die verdient nog niet eens één ster.

Hele film draait om de frictie tussen geloof (God, moeder, kunst) en survival of the fittest (Evolutie, vader, kapitalisme). De Dino’s passen vooral in die tweede stroming. In alle drie de verhaallijnen legt die het af tegen de eerste.

Maar goed, heb het idee, dat jij de film heel oppervlakkig heb gekeken. Zoals zo vaak zegt een review van een existentialistische film meer over de kijker, dan over de film.

Tree of Life is als een spiegel, waar je zelf op kan (moet?) reflecteren.

Ha oké. Dan is het dus omdat ik niet gelovig ben en niet zo'n vreemde dualistische visie aanhang dat ik de film, twee keer, niks vond.

Ik ben ook niet gelovig, maar opgegroeid in de westerse wereld vormen beide visies toch wel de basis van onze cultuur. There Will be Blood gaat daar ook over. Maar daar is het echt een strijd tussen twee personen, waar het in ToL meer een interne strijd is (binnen het personage van Penn)

Als dat zo is, dan betekent het nog niet dat we daarom zo op onszelf zouden moeten reflecteren.

Niks moet, maar herken jij de keuzes en twijfels dan niet? Ik mag dan niet in God geloven, ik geloof wel in de kracht van liefde, schoonheid en kunst. Die ongrijpbare zaken staan vaak haaks op de meer pragmatische en wetenschappelijke zaken. Het Dualisme intrigeert mij altijd.

Maar goed, als dergelijke zaken je niet bezig houden, blijft er inderdaad weinig over dan een zweverige coming of age film. Nog steeds prachtig in beeld gebracht, maar dan kan het een lange zit worden.

Weet niet hoe oud je bent, maar wellicht valt die over een aantal jaar anders. Denk ook dat het voor mensen in of na hun ‘midlife crisis’ herkenbaarder is. Welke keuzes heb je gemaakt en wat hebben die je gebracht?

Mij lijkt het eerder een film waar jeugdige personen die op zoek zijn misschien nog een beetje van onder de indruk kunnen zijn.

Dat zou ook best kunnen. Maar goed, los daarvan is de schitterende cinematografie kennelijk ook niet aan je besteed. Zou het verdere werk van Malick dan maar links (of rechts ) laten liggen.

David Lynch said that, while he liked Malick's previous works, The Tree of Life "was not his cup of tea".

Laat ik zeggen het eens te zijn met David Lynch. Badlands en The Thin Red Line heb ik gezien en die waren wel oké.

Wat een meesterwerk. Een prachtige cineastische contemplatie van het leven en het probleem van het lijden.

Mensen die de film niet kunnen waarderen raad ik aan om 1) de vaste narratieve structuur die je gewend bent van films los te laten en 2) het Boek van Job uit de Bijbel te lezen en de film daarna nog eens te kijken.

Waar waart ge, toen Ik de aarde grondde: Vertel het, zo ge er iets van weet! Wie heeft haar grootte bepaald: gij weet het zo goed; Wie het meetsnoer over haar gespannen? Waarop zijn haar zuilen geplaatst, Of wie heeft haar hoeksteen gelegd: Onder het gejuich van het koor der morgensterren, Het jubelen van de zonen Gods? (Job 38:4-7)

Je gaat er dus van uit dat mensen die de film niet waarderen vasthouden aan een vaste narratieve structuur die ze gewend zijn en het boek Job niet gelezen hebben. Grappig. Vooral met dat citaat erbij.

Zelfs Sean Penn gaf in een interview aan geen idee te hebben waar deze film over ging.

Het zal wel een uiting zijn van existentieel geworstel van de regisseur. Wat mij betreft beter binnenskamers gehouden.

Die was teleurgesteld omdat zijn rol er grotendeels was uitgeknipt. Dus daarom zal hij kribbig gereageerd hebben, want zo lastig is die vraag helemaal niet.

Mijn eerste teleurstelling over een Malick film. Ik kreeg geen connectie met de film en liep verloren in een mist van abstracie en vaagheid. Vooral omdat zijn manier van vertellen zo afstandelijk, bijna documentair is. Een scene is in feite een shot. Dan een andere scene of liever een shot. Het springt van één situatie naar een andere zonder voorgaande of vervolg. Een soort snapshots uit een leven. De (overigens prachtige) beelden zijn enkel bedoeld als impressies. Het leunt dicht aan bij de experimentele filmstijl, me dunkt en ook daar zie ik een algemeenheid in beelden en verhaalstructuur. De score heeft die mystieke klank dat nadrukkelijk reflectie uitschreeuwt maar ook de beelden van National Geographics hebben dit. Trouwens, bepaalde sequenties in TOL deden mij sterk denken aan National Geographics. Maar ook ruimte laten voor reflectie heeft voor mij een grens. Op een bepaald moment is alles interpretatie gericht zodat iedereen een andere film voelt. Ik hou daar niet van omdat de visie van een auteur volledig weg valt en er geen onderscheid kan gemaakt worden of dit beeld een gedachte in zich heeft of lukkraak gekozen is. Het kan dus niet meer beoordeeld worden want alles is interpretatie.

Desalniettemin heb ik proberen mee te gaan met TOL, met mijn indruk dat Malick mens als metafoor voor de natuur neemt. In den beginne goed maar langzaam keert het tegen zichzelf (vader tegen zoon). Een ode aan het leven waarin de moderne wereld botst met het plattelands leven. Niet alleen de volwassen zoon (Sean Penn) leeft in die wereld maar ook het gezin Pitt/ Chastain leefde in een modern huis op het moment van het tragisch nieuws. Met een flashback alsof Malick wil onderzoeken hoe het zo ver is gekomen, hoe dit leven abrupt een einde nam, gaat hij naar het prille begin waarin een soort scheppingsverhaal wordt gecreëerd en in één ruk door met het scheppingsverhaal van het gezin Pitt. Tot zo ver mijn indruk. De film nodigt uit tot verschillende visies en dat is een meerwaarde maar voorlopig de enige meerwaarde die ik kan vinden.

Nog een leuk weetje gelezen op IMDB : blijkbaar had een cinema in Italië de eerste twee 'reels' (filmspoelen) verwisseld maar niemand van het publiek dat dit merkte. Meer nog ; de film werd vol lof onthaald door vooral de aparte editing ... Het sluit aan bij mijn opmerkingen maar ik moet ook denken aan een bekend citaat in de filmwereld dat zei : een film heeft een begin, een midden en een eind. Alleen niet noodzakelijk in die volgorde. Ach, misschien heeft alles dan toch een reden.