The Spiral Staircase (1946)

Hitchcockiaanse film.

Ik heb van deze film het laatste half uur gekeken op BBC. Ik had er gelijk spijt van gekregen dat ik deze film niet helemaal had gekeken, omdat de engelse ondertiteling makkelijk te begrijpen was.

Elke periode in de filmgeschiedenis heeft zo zijn opvallende eigenschappen. Bijv. begin jaren 30 de combinatie drank en gangsters, begin 90 de combi geweld en humor, in het midden van de jaren 70 politiek en spanning. De oorzaken hiervan liggen altijd in de tijdsgeest waarvan de films een reflectie zijn.
Tussen met name 1945 en 1950 draaien veel films om de 'dark side'. De donkere kant van de samenleving (met name 'film noir') en de donkere kant van een individu. Bij dit laatste is er sprake van een opvallende rol voor Freuds psycho-analyse, die in deze periode eindelijk gemeengoed was geworden (wellicht omdat men de onwaarschijnlijke/onvoorstelbare zaken in die tijd wilde verklaren. Hoe was het in godsnaam mogelijk dat een gestoord iemand de hele wereld in een oorlog kon storten?).
In deze en andere films wordt getracht antwoorden te geven op de individuele acties, daarbij is veel aandacht voor gepsychologiseer en 'traumdeutung'. De meest aansprekende film hiervan is Spellbound van Hitchcock, waarbij Freud de eigenlijke hoofdpersoon is en een werkelijke prachtig gefilmde (en door Dali bedachte en vormgegeven) droomsequentie het hoogtepunt van de film is.
In The Spiral Staircase kan Dorothy McGuire niet praten sinds ze haar ouders in een brand zag omkomen (film begint dat ze zit te kijken naar een stomme film!). Haar geliefde is een dokter (bijna psycholoog) die de blokkade probeert te doorbreken. En dan loopt er ook nog een moordenaar rond die mensen afmaakt omdat ze imperfect zijn, niet vanwege geld, afgunst, een erfenis, om maar wat op te noemen.
De eerste minuten van de Spiral Staircase zijn werkelijk prachtig, zeg maar Hitchcock op zijn best. Er wordt schitterend gewerkt met licht en schaduwen. Met name de wurgscenes zijn subliem in beeld gebracht (met een prachtige choreografie van de handen). Er wordt iets te aangezet geacteerd (daardoor wat gedateerd), waardoor de film noir in dezelfde periode met zijn moraalloze eigentijdse toon vaak beter te pruimen is. Desalniettemin er valt afgezien daarvan nog genoeg heel goed te pruimen.

Wat een prachtfilm! Hitchcock sfeertje op z'n best!

Verhaaltje is een beetje corny en de film is erg voorspelbaar. The Spiral Staircase moet het dan ook helemaal van de visuals en de atmosfeer hebben. Schitterende vormgeving. 3,5*

Ik vond het verhaal juist één van de pluspunten. Een interessant donker 19e eeuws sfeertje (hoewel het niet toen afspeelde) met mooie visuele effecten (je kan van elke seconde wel een mooie still maken)

Erg spannende en sfeervolle thriller.
Naast Fritz Lang, was Robert Siodmak van grote invloed op de hele Noir stijl van de jaren '40. En dat is in The Spiral Staircase goed te zien. Hij gebruikt hier de schaduwen op efficiënte wijze en weet zo een sfeer te creëren die je naar de keel grijpt. Ook de setting werkt uitermate goed.

4*

Fijn filmpje. Veel sfeer in en rondom het grote huis en een verhaal dat (uiteindelijk, want het zakt zo halverwege wat in) goed te doen is. McGuire zet een prima rol neer met een mooie opbouw. Een paar scenes springen er echt uit(O.a. wanneer Helen voor de spiegel staat en bespiedt wordt, wanneer zij fantaseert over een huwelijk en het 'ja-woord' niet kan geven, wanneer ze uiteindelijk toch begint te praten om hulp in te roepen), maar over het geheel ziet alles er ook goed uit, wordt er prima geacteerd met als hoogtepunt toch McGuire: Het leek af en toe een beetje een geval van 'over-acting', toch wist ze de nodige sympathie op te wekken. Moeilijke rol om te spelen, lijkt me zo.

Dikke 3,5*.

Ik sluit me aan bij de mening van Meneer Bungel aangaande de sfeer en de genoemde scènes. Toch valt mijn beoordeling net iets lager uit, omdat ik het allemaal wat lauw vond eindigen; typisch een film die je bijblijft als aardig om te zien maar waarbij je na een poosje geen idee meer hebt hoe het verhaal nou ook weer ging.

The Spiral Staircase betreft een verrassend donkere film. Dat had ik eerlijk gezegd niet verwacht, en het is opvallend dat de film de gehele speelduur nogal donker blijft, zowel qua setting als verhaal. Mijn complimenten gaan dan ook uit naar de regisseur, die het aandurft een dergelijke film te maken. De film heeft mij in ieder geval de hele speelduur weten te boeien, waarbij het einde zelfs bijzonder sterk en menselijk overkomt.

Het sterkste punt van de film is de setting. Een oud landhuis, ingesloten in het onweer en de constante regen. Het landhuis is bevolkt door verschillende karakters met elk een eigen achtergrond. Wat mij betreft zijn de karakters wel iets teveel karikaturen, maar dat zie je wel vaker bij films uit deze periode.

Een film die het grotendeels van de sfeer moet hebben en hier ook op een goede manier gebruik van maakt.
De locatie op zich is al genoeg om een horror scenario in te bedenken, nu het plot nog een beetje aankleden en vooral veel met schaduwen en onweer werken en je hebt een geslaagde thriller die zo van Hitchcock himself had kunnen zijn.
Het midden gedeelte is weliswaar een beetje trager maar daar hebben meer films van deze tijdsperiode last van, de speelduur van 1 uur en 20 minuten was daarom ook lang genoeg.

The Spiral Staircase is niet een hele bijzondere film maar ik hou wel van oude thrillers en horror films die in een eng groot huis zijn gefilmd.
Sfeer verkies ik nog altijd boven de special effects waar veel films het vandaag de dag van moeten hebben.
3,5*

Bijzonder griezelige thriller, die de kijker anno eind 2013 nog steeds angst kan inboezemen . Wat betreft de sfeer zit het echt top met deze film. Het speelt zich af in een donker klassiek landhuis en de hele tijd regent, dondert en bliksemt het. Beetje cliché maar het is nog steeds effectief, ook al is het acteerwerk van de cast aan de theatrale kant.

Het hele huishouden in dat landhuis is in rep en roer door een seriemoordenaar die het de laatste tijd gemunt heeft op gehandicapten. De jonge Helen kan niet praten en iedereen is bang dat zij het volgende slachtoffer wordt. De rest laat zich wel min of meer raden, maar dat deert niet. Het is hoe dan ook een erg geslaagde film noir.

Bijzonder sfeervolle film die een aantal dreigende scenes bevat. Qua verhaal deed de film me af en toe denken aan Wait Until Dark.

De plot is verder niet zo heel spectaculair maar de film voelt door een aantal innovatieve scenes niet verouderd aan. Qua acteerwerk viel vooral Ethal Barrymore positief op.

Kleine klassieker die de tand des tijds goed heeft doorstaan.

Goed.

Gedateerde who dunnit, teleurstelling nadat ik Siodmak's Cris Cross, The Killers & Nachts Wenn der teufel kamm zag. Op de aankleding na bijna soapachtig oninteressant. Niet uitgekeken, comment niet om te trollen, maar uit oprechte teleurstelling. Alles wat ik eerder zag van Siodmak +****

Onsympathieke hoofdpersoon die het zwaar te verduren krijgt. Kabbelt rustig voort, wordt nergens interessant.

Vrij eenvoudig verhaal met een interessante back story van het weinig spraakzame hoofdpersonage. Ja, soms wel voorspelbaar al was ik toch wel benieuwd wie de moordenaar was en diens drijfveer. Hoet voelde ook een beetje aan als een vroege voorloper van Hitchcock's Psycho. Setting was prima. Dat werken met schaduwen, belichting, huis met veel trappen het draagt allemaal op een positieve manier bij tot de sfeer. Niet dat het mij doet huiveren maar dat zwart/wit aspect werkt voor mij veel beter om een spooky atmosfeer te creëren dan een kleurenfilm.

De sfeer in deze film klopt helemaal. Heerlijk, dat oude enorme huis met het uitbundige gotische meubilair en de angstaanjagende tuin (en een hoeraatje voor de ook hier weer geweldige Elsa Lanchester!). Het aanhoudende noodweer en het slimme gebruik van licht en schaduw zetten de toon. Het begin is een vondst: publiek dat zit te kijken naar een stomme film en de enige toeschouwer bij wie we heftige emoties zien blijkt even later zelf niet te kunnen spreken. Haar meest emotionele momenten verderop doen trouwens beslist denken aan de hoogtijdagen van de stomme film..!
Maar dat ik me tijdens het kijken voortdurend dingen zat af te vragen, dat is geen goed teken.
1. Als ik niet zou kunnen spreken, zou ik ervoor zorgen te allen tijde schriftelijk te kunnen reageren, met een leitje om mijn nek, in plaats van maar domweg tegen me aan te laten lullen. Dat ze niet van zich af lijkt te bijten maakt Helen niet toegankelijker...
2. Wanneer Helen erop uit wordt gestuurd om Blanche te zoeken, kijkt ze eerst in dier kamer om direct daarna - en zonder een zweem van angst! - doelbewust af te dalen in die nare kelder, terwijl ze intussen geen enkele reden heeft om aan te nemen dat Blanche daar nog zou zijn: die ging er een hele tijd eerder alleen naar toe om een koffer te halen...
3. De scène waarin Helen wanhopig probeert de aandacht te trekken van de politieman die net aan de deur was, is weliswaar een dramatisch hoogtepuntje, maar niet logisch. Waarom ging de politieman in vredesnaam door dat ellendige noodweer, alleen maar om te melden dat dokter Parry had afgezegd. Ik zou hebben opgebeld...
4. Als Helen dan eindelijk besluit te schrijven wat ze te zeggen heeft, begint ze in het schrijfblok links onderaan op de bladzijde. Een curieuze vorm van motorische debiliteit waarvoor we verder in de film geen enkele bevestiging vinden...
Wat ik dan wel weer slim gedaan vind is dat de blonde kop en lichte kleding van Steve Warren zo tegen de rest en de sfeer afsteken dat ze niet lijken te passen en je vanzelf een wantrouwen jegens hem voelt...

Al met al en niettemin toch een mooie 7 voor deze onderhoudende productie. (Dat ik bij mijn eerste confrontatie met de dader ook meteen het onbestemde gevoel had dat hij 'het gedaan' had maakt me minder uit. Ik wist toen immers nog niet dat ik gelijk zou krijgen.)

Een geïsoleerd herenhuis terwijl er buiten een storm woedt en op de achtergrond speelt er spookachtige muziek. Het zijn de ingrediënten voor Sinistere Gothic-films. Voor mij werkt dat vaak sfeer-verhogend en is het gegarandeerd genieten. Zo ook deze! Actrice Dorothy McGuire verhoogd als de sympathieke zwijgende heldin de pret nog meer. Zij is de enige persoon (de onschuld zelve) die geen achterdocht heeft wanneer blijkt dat er een seriemoordenaar rondwaart die het heeft voorzien op jongedames met een handicap. Overigens is dit een film en killer die duidelijk de latere Italiaanse Giallo en menige andere film heeft geïnspireerd. Indruk maakte ook de fantastische fotografie van de Italiaanse Nicholas Musuraca. Hij was ook verantwoordelijk voor sfeervolle cinematografie van een vijftal Val Lewton-films zoals Cat People (1942) en The Seventh Victim (1943) De vele kleurrijke (bij)personages en de plagerijtjes onderling maken deze film af! Tja, hier kan ik dus van genieten!

Visuele parel in de rijkelijk bezette kroon van regisseur Robert Siodmak. Van begin tot eind voelde ik me bevoorrecht om toeschouwer te zijn van dit gothic schouwspel dat moeilijk in één categorie te duwen valt. De film bevat het iconische beeld van Dorothy McGuire op de wenteltrap, zowat terug te vinden in elk film noir boek, maar de film wordt ook beschouwd als één van de beginpunten van de slasher, waar ook in te komen valt. Maar uiteindelijk zijn dat soort overwegingen niet zo héél belangrijk. Wat telt is de kijkervaring, en die is superbe. Topcinema. Voor deze film heeft Robert Siodmak samengewerkt met cameraman Nicholas Musuraca, bekend van zijn betrokkenheid in Val Lewton RKO-producties, en die ook hier zijn creatieve naam eer aan doet. Low key belichting en lage camerahoeken maken de dienst uit in een oud landhuis vol hoeken en kanten, dat geteisterd wordt door aanhoudend onweer en stortregen. Inventieve shots vanuit het standpunt van de moordenaar, die daaropvolgende generaties filmmakers zouden gaan inspireren.
En daarnaast is er natuurlijk ook nog een script dat zich ontplooit in de vorm van een suspensevolle whodunit met een flinke snuif Freud (aangaande het verleden van Mcguire). In haar stomme rol moet Dorothy Mcguire het hebben van een meer expressionistische acteerstijl, waarnaar ook letterlijk gerefereerd wordt met de silent movie vertoning in de openingsscene. Overtuigende rollen van de rest van het pak - George Brent, Ethel Barrymore, Kent Smith en Gordon Oliver als de narcistische stiefbroer) - waarbij de performance van Rhonda Fleming toch net een extraatje star quality aan de film geeft. 
Verder ook nog een eervolle vermelding voor de muziekscore van Roy Webb. Let op het gebruik van de theremin bij het moordenaarsmotief, waarmee Webb op de kar sprong van Miklos Rozsa. Die had als pionier eerder dit bijzondere instrument gearrangeerd in zijn scores voor Spellbound en The Lost Weekend. De theremin geeft een wacky sound die perfect past bij het idee van de moordenaar.  

Slotbedenking. Misschien heb ik deze film vooral bekeken vanuit bewondering voor de visuele hoogstandjes, eerder dan vanuit een empathie voor de lotgevallen van Dorothy Mcguire. Maar dat houdt me niet tegen om deze film hoog te waarderen.

Dorothy McGuire blijkt zeer goed in pantomime, want ze moet alles met haar lichaamstaal en haar gezichtsexpressie doen. Helens mutisme is het gevolg van een jeugdtrauma. De oorzaak is dus psychologisch, niet lichamelijk. Nog een vrouw met een lichamelijke beperking is de bedlegerige Mrs. Warren (Ethel Barrymore). Ook zij blijkt echter tot meer in staat in geval van hoge nood. Een meer komische rol is er voor Elsa Lanchester als huishoudster en dievegge van een fles brandy.

Het landhuis in Vermont is een Hollywoodset met een gotisch karakter. In 1906 is het nog aannemelijk dat er alleen kaarslicht was. De belichting zorgt voor een griezelige sfeer, met donkere kamers, lichtcontrasten, silhouetten en de schaduw van trapstijlen. Het huis kan symbolistisch geïnterpreteerd worden als een persoon, met Mrs. Warren als het geweten op de bovenste verdieping, en de kelder als het onderbewustzijn met verdrongen angsten.

De wenteltrap bood gelegenheid voor spannende scènes waarin iemand met een kandelaar naar boven of beneden stapt, en voor een afwisseling tussen vogel- en kikvorsperspectief. De waarneming van de moordenaar wordt soms weergegeven. Het oog en de hand in de close-ups zijn die van regisseur Robert Siodmak. Helen is te zien als reflectie in een spiegel en in het kwade oog. Eén keer zit er een vlek op de plaats van haar mond. Ze heeft ook een dagdroom die overgaat in een nachtmerrie.

Geluidseffecten van onweer en dichtslaande deuren dragen bij aan de angstige sfeer. Roy Webb schreef symfonische achtergrondmuziek. Voor de scènes waarin de moordenaar toeslaat, gebruikte hij een theremin, een vroeg elektronisch instrument met een spookachtige klank. Het is een sfeervol, zorgvuldig opgebouwd misdaadverhaal over een kwetsbare vrouw met wie je gemakkelijk mee kunt leven.