Southern Comfort (1981)

Ongetwijfeld één van Walter Hill’s sterkste films, deze parabel over een compagnie reservisten van de Nationale Garde die het in de moerassen van Louisiana aan de stok krijgen met humorloze Cajuns. Deze beginnen, na een uit de hand gelopen grap van één van de soldaten, een guerrilla-strijd tegen de onervaren weekend-soldaten, te beginnen met het doden van hun bevelvoerend officier Poole (Peter Coyote). Terwijl de mannen zoeken naar een uitweg uit de moerassen, realiseren zij zich al snel dat zij te maken hebben met een dodelijke tegenstander, die ook nog eens in het voordeel is door grondige kennis van het terrein. Onderlinge conflicten, de incompetentie van opvolgend officier Casper (Les Lannom) en de voortdurende aanvallen van de Cajuns, zorgen er uiteindelijk voor dat de compagnie langzaam uiteen valt. De uitputtingsslag die de mannen wacht, zal maar door twee van hen worden overleefd.

Southern Comfort wordt gekenmerkt door sterke acteerprestaties van de gehele cast, in het bijzonder Keith Carradine, Powers Boothe en Brion James (in een kleine rol, maar toch), uitmuntend camerawerk van Andrew Laszlo en een magnifieke score van Ry Cooder. Met deze rolprent continueert Hill zijn reeks kwaliteitsfilms, begonnen met Hard Times (1975), The Driver (1978), de inmiddels moderne klassieker The Warriors (1979), gevolgd door de western The Long Riders (1980) op overtuigende wijze.

Velen hier maken de vergelijking met John Boorman’s Deliverance (1972), begrijpelijk gezien de ogenschijnlijke plot-overeenkomsten: een groep mannen komt in een hen vreemde omgeving tegenover een onbekende vijand te staan, waarna alle fysieke en mentale middelen moeten worden aangesproken om te overleven. Maar waar Boorman zich in zijn film richtte op noties rondom mannelijkheid, weerbaarheid, milieu en klasse – zoals ook James Dickey deed in zijn gelijknamige roman waarop de film gebaseerd is, en net zoals een film als Jaws (1975) in feite ook al deed – daar is het Hill in Southern Comfort vooral te doen om de politieke implicaties van het verhaal. De onontwikkelde parttime soldaten van de Nationale Garde, hun incompetente commandant, het schofferende gedrag van het merendeel van de manschappen – zowel tegenover hun nieuwe omgeving als haar bewoners – vormen een nauwelijks verholen commentaar op de manier waarop Amerikaanse troepen zich gedroegen tijdens de Vietnam-oorlog: als respectloze, brute indringers en bezetters, slechts gericht op het beschermen van de eigen belangen. Tijdens hun overlevingstocht door de moerassen openen de soldaten het vuur op nietsvermoedende Cajuns (al is het dan in eerste instantie niet met scherpe munitie), ze vernielen visnetten, stelen kano’s, mishandelen een Cajun-stroper (Brion James) en blazen zijn hut op. Als dan een van hen tegen zijn onzichtbare beulen vertwijfeld uitroept: “I didn’t do anything wrong – I’m not supposed to be here...”, geeft hij daarmee uiting aan de wanhoop van duizenden GI’s die Vietnam nooit meer levend zouden verlaten. Tegelijkertijd zijn we ook getuige geweest van de wreedheden ten aanzien van de Cajuns, en voelen dus ook dat hun gewelddadige optreden grotendeels gerechtvaardigd is.

Southern Comfort is dus, naast een actiefilm, tevens een politieke metafoor voor de Vietnam-oorlog. Een lezing die wordt versterkt door de tekst aan het begin van de film: Louisiana 1973 - dus terwijl het militaire in conflict in Vietnam gaande was (1955-1975), en twee jaar voordat de val van Saigon in 1975 de definitieve nederlaag van de VS inluidde. In dat opzicht is Southern Comfort vergelijkbaar met Robert Aldrich’s zeer sterke Ulzana’s Raid (1972), die een soortgelijke plot transponeert naar de Verenigde Staten aan het einde van de 19e eeuw, waar Amerikaanse cavaleristen jacht maken op een groep Apachen die, aangevoerd door hun flegmatische leider Ulzana (Joaquín Martínez), uit hun reservaat zijn ontsnapt om aanvallen uit te voeren op in de omgeving wonende blanken. Hoewel wreed vechten de Indianen slechts voor hun vrijheid en waardigheid, en zijn in dat opzicht zeker te vergelijken met de Vietcong. Burt Lancaster en Bruce Davison spelen in deze film de rollen van respectievelijk harde, ervaren verkenner McIntosh en naïeve luitenant DeBuin, voor wie dit zijn eerste missie is. Wanneer na een aanval van de Apachen sommige cavaleristen wraak nemen door een aantal gedode Indianen te verminken, reageert DeBuin ontzet en woedend. McIntosh zegt hierover: “What bothers you, Lieutenant, is you don't like to think of white men behaving like Indians. It kind of confuses the issue, don't it?” Waarmee de hypocrisie en het onterechte superioriteitsgevoel van de Amerikanen ten opzichte van hun vijand overtuigend wordt onderstreept.

Veel van Walter Hill’s films richten zich op mannen, hun gedrag en hun onderlinge verhoudingen, een inhoudelijke rode draad die hij deelt met collega-regisseurs zoals John Ford, Howard Hawks, Michael Mann, Sam Peckinpah, Sergio Leone en Jean-Pierre Melville. Ook in hun films ligt het accent veelal op aspecten zoals professionalisme, individualisme versus collectivisme, moed en lafheid en het naleven van een erecode, ongeacht aan welke zijde van de wet men zich bevindt. Goed en kwaad zijn in de films van deze regisseurs niet zozeer externe morele entiteiten (zoals bijvoorbeeld maatschappelijke wetten, regels en voorschriften), maar interne, door ieder individu persoonlijk te beoordelen waarden.

In Southern Comfort komt dat het meest tot uiting in de personages van soldaten Spencer (Keith Carradine) en Hardin (Powers Boothe). Zij zijn duidelijk een stuk intelligenter dan de rest van de manschappen, en zelfs hun officieren. Toch zijn zij slechts soldaten binnen de compagnie, voornamelijk vanwege hun anti-autoritaire houding (nooit verstandig binnen een hiërarchische instelling als het leger) en hun openlijke kritiek op hun bevelvoerders. Al wordt later in de film Spencer wel de onofficiële leider van de manschappen, een positie waarvoor Hardin bedankt. Leiderschap wordt hier dus bepaald door geschiktheid, kwaliteiten en talent, niet door strepen op het uniform. En hoewel zij wel degelijk deel uitmaken van de groep die de wreedheden jegens de Cajuns begaan, staan Spencer en Hardin hier ook kritisch tegenover – voornamelijk omdat zij inzien dat het tegen zich in het harnas jagen van de Cajuns contraproductief werkt: het verkleint de kansen van de soldaten om het ontstane conflict te overleven.

Het zijn dan ook Spencer en Hardin die uiteindelijk de bewoonde wereld halen, al moeten ze daarvoor nog wel een hachelijk avontuur doorstaan. Zij worden door een Cajun met zijn auto opgepikt, en hij belooft hen naar een plek met een telefoon te brengen. In plaats daarvan brengt hij ze naar een Cajun-nederzetting waar de voorbereidingen voor een feest in volle gang zijn, en waar communicatiemiddelen ontbreken. Spencer en Hardin hebben dus geen gelegenheid om hun commandanten te kunnen bereiken om alarm te kunnen slaan. Als het feest begint, en de werkelijke motieven van de Cajuns onduidelijk zijn, komen hun belagers bij het kamp aan voor een laatste treffen met de twee overgebleven manschappen. Ook hier dringt zich weer een vergelijking met Vietnam op: de Vietcong rekruteerde namelijk, naast guerrilla-soldaten, soms ook dorpelingen om hen te helpen. Medeplichtigheid van de ‘goede’ Cajuns wordt dan wel niet bewezen, maar wel geïmpliceerd.

Zoals gezegd overleven Spencer en Hardin uiteindelijk de confrontatie, maar het lijkt een Pyrrusoverwinning. De film heeft namelijk overduidelijk aangetoond dat, hoe oppermachtig het leger en de Nationale Garde ook mogen lijken, er tenminste één plaats is die zich aan hun autoriteit onttrekt en waar de wetten, normen en waarden van de gereguleerde samenleving niet gelden. Zoals de Cajun-stroper die aan hun mishandeling en gevangenschap ontsnapt Spencer en Hardin laat weten: “It real simple... we live back in here... dis is our home, and nobody don't fuck with us (…) You not supposed to say nuttin'... soldier.” Het aangehouden eindshot van de Amerikaanse leger-ster werkt dan ook ambivalent: enerzijds duidt het op de redders die Spencer en Hardin uit hun hachelijke situatie bevrijden, anderzijds kan het ook worden uitgelegd als een beschadigd blazoen van Amerika’s gebroken militaire almacht.

Overrated incapabele 80's meuk die aardig begint (in de bootjes) en aardig eindigt (die hele scene in het dorp), maar tussenin zit meer dan een uur aan tergende onzin.

De personages zijn stomzinnig en er wordt vrij zwak en over the top geacteerd. Het constante geruzie tussen de leden van het team voelde veel te geforceerd aan. Onlogische keuze na onlogische keuze volgen zich op. De scenes met de Cajun zijn wel oke maar vaak ook niet al te best in beeld gebracht.

Tergend lange zit, en dat terwijl er best veel potentie in zat. Maar deze uitvoering laat veel te veel steken vallen.

De eerste keer dat ik deze film zag was ik eigenlijk een beetje teleurgesteld vanwege de voorspelbaarheid, maar in de loop der jaren ben ik hem steeds meer gaan waarderen vanwege de setting, de vertolkingen en de onderlinge spanningen. Keith Carradine en wijlen Powers Boothe zijn sindsdien wel redelijk favoriete acteurs geworden, en de rest van de cast vult de enigszins stereotiepe rollen naar behoren in. Enige minpuntje vind ik het feit dat de dialogen allemaal nèt wat te opgefokt zijn en daardoor soms wat te theatraal overkomen – zelfs Spencer en Hardin, die elkaar toch herkennen als de twee meest evenwichtige karakters, vliegen elkaar regelmatig in de haren.

        De muziek van Ry Cooder voor deze film wordt vaak geprezen. Hoewel ik niet aan Cooders integriteit twijfel vind ik zijn score enigszins overgewaardeerd: het klinkt meer als een middagje fröbelen dan als een serieuze ondersteuning van de beelden, alsof hij meende dat het improviseren van wat lekkere loopjes op slidegitaar met veel echo en reverb om ambiance te suggereren al voldoende zou zijn om een paranoïde sfeer te op te roepen. En voor sommige kijkers ís dat misschien ook wel zo, maar ík hoor er alleen maar veredelde huisvlijt in.

1.terugspoelmoment : de scene waarin de groep de vallende bomen die door ontploffingen tot stand komen, moeten ontwijken. Het geluid van de ontploffingen en vallende bomen zijn een bedreiging op zich en dan zie je het groepje in paniek en richtingloos wegrennen. Het is bijna een surreële scene waarin het niet echt gaat om actie maar om het algemene gevoel : chaos heerst. Het is een constante doorheen de film en het is een reflectie van de makers over het imperialisme van de Amerikanen. Wat een ijzersterke scene.

2. visuele klasse. Fotografie en locatie geven een authenticiteit aan de film (in tegenstelling tot het plot) met daarbij de score van Ry Cooder. Isolatie van de groep soldaten is een belangrijk plotelement, een soort twilight zone waar de natuurwetten (locale bevolking) de institutionele wetten (het leger) overheersen. De arrogantie en macho gedrag, dat zijn de feitelijke tegenstanders van onze groep soldaten die door de moerassen ploeteren en zelfs hun eigen mensen vermoorde. Ze worden opgeslokt door moeras, lopen in de valkuilen van een wildernis ,


3. Het einde puzzelt mij en is voor mij onduidelijk en zelfs contradictorisch. Het begint eerst met een fabuleuze sequentie waarin Powers en Carradine naar een dorpje van de Cajun gemeenschap worden gebracht. Er is een feest aan de gang en ze worden uitgenodigd om mee te vieren. Maar hun paranoia en argwaan slaat toe. Shots van mensen die praten (samenzwering of sociaal ?), mensen die weggaan en weer terugkomen - iemand verwittigd ?), enz. Net als de soldaten zitten we met een ambigue gevoel. Begrijpen we hun rituelen van feest niet of zijn ze een complot aan het smeden ? Als dan blijkt dat er wel degelijk een dreiging is nl de achtervolgers komen in het dorp en mogen ongehinderd de soldaten aanvallen dan vind ik dit een gemiste kans. Als de makers er echt een statement hadden willen brengen dan was het volgens mij beter geweest dat de soldaten vuur openden op de bevolking in de waan dat ze werden aangevallen maar niet beseften dat het allemaal een traditioneel feest was dat gepaard gaat met sociale codes. En wanneer Powers en Carradine kunnen vluchten en de jeeps van de USA legerleiding zien waarom dan eindigen met een freeze frame ? Waarom op dat moment een ambigue houding aannemen (maw zijn ze gered of niet ) ? Door die laatste sequentie krijg ik geen volle verklaring of conclusie van hun thema. Het brengt mij uit evenwicht en daardoor smaakt de film ietwat zuur. Zonde.

We blijven positief : two out of three ain't bad, nietwaar ?

Wat is dit toch een fantastische survival film. De locatie is echt geweldig net de grauwe kleuren en het totale gevoel van desoriëntatie die het oproep.

Het mooie is dat de groep van de National guard wel drie vijanden heeft waarmee het moet gaan afrekenen. Elkaar, de natuur en de vrijwel onzichtbare locals. Zo ontstaat een mooie paranoia thriller die een geweldig hoogtepunt kent tijdens de feestelijke bbq. Een film die ergens de blauwdruk was voor Predator en ook Deliverance is nooit ver weg. Toch vind ik deze echt een stuk beter. De spanning blijft tot aan het eind en de locatie en fotografie spreken mij meer tot de verbeelding.

Een van Walter Hills beste films. Geweldige cast ook en de blu ray van Second Sight is top. Al zou ik bij een 4k uitgave onmiddellijk toehappen.

4,5

Helemaal mee eens! heb ook de Second Sight blu gezien, topfilm dit!

Alleen Deliverance moet ik een keer opnieuw kijken op blu-ray (vond ik vroeger beter).

Van 3 naar 4,5*