Mies Vailla Menneisyyttä (2002)

Klinkt een beetje als een Roy Andersson?

njeh, toch wel anders hoor, al heb ik pas een Andersson gezien...

Ik wist niet goed wat te verwachten bij mijn eerste kennismaking met Aki Kaurismäki. The man without a past is een droogkomisch drama waarbij ik moeilijk de vinger aan de pols kan houden. Hier en daar uitstekende scènes, maar qua plot bleef ik wat op mijn honger zitten ondanks het veelbelovende uitgangspunt. Een film met veel stilistische beelden, zeer sober ook. Het ziet er allemaal wat mistroostig uit, maar dat wordt weggegomd met het nodige optimisme of humoristische insteek.

De humor die aan bod komt is absurd, maar is niet zozeer kolderiek, eerder tragisch. Zo wordt hij doodverklaard, maar staat hij plots als een halve mummie recht en zet hij zijn scheve neus op de juiste plaats en weg is hij. Ook de dialogen zijn droog wanneer hij na enkele dagen opeens begint te praten. "Zo, dus je kunt wel praten" wordt hem gezegd, waarop hij antwoordt: "Ja, ik had hiervoor alleen nog niets te zeggen."

Niet slecht, maar misschien net niet in de juiste stemming geweest om dit soort film te zien. Misschien moet ik hem later herzien en herevalueren al vond ik het zeker niet slecht.

"What do I owe you?" "If you ever find me face down in the gutter, turn me around to my back."

The man man without a past. Mijn eerste Finse film en ik ben om! Wat een rare film, heerlijk verfrissend! Heel realistisch zonder enige opsmuk. Sober, naargeestig, vol droge humor, mysterieuze quotes en vreemde personages. Op naar de volgende Finse film of naar de volgende Aki Kaurismäki!

De man zonder verleden is onderweg. Waarheen? Hij weet het niet. Bij een overval wordt hij in elkaar geslagen en raakt alles kwijt. Ook zijn geheugen is hij kwijt. Hij komt terecht op een groot braakliggend terrein vol schroot en containerwoningen waar ontheemde mensen zich hebben gevestigd en waar hij met zorg wordt opgevangen. Als de wonden zijn geheeld beseft hij dat hij op zijn plek is. Hij huurt een container in dit stuk niemandsland dat zich midden in de beschaafde wereld bevindt en er tegelijk helemaal los van staat.

De personages in deze film van Aki Kaurismäki vertoeven niet in schitterende landschappen die uitnodigen om geëxploreerd en gecultiveerd te worden. De personages bevinden zich niet in de opwekkende opbouw- en productiefase van een samenleving in beweging maar moeten zich tevreden stellen met het afval daarvan. Ze nemen niet deel aan de welvaart maar vegeteren in de afbraak en hopen op een instapmogelijkheid naar de bovenwereld.

Kaurismäki laat zijn karakters niet veel spreken. Ze doen. Ze handelen op praktische wijze. Gewoon omdat de dingen lopen zoals ze lopen. Omdat het dus niet anders kan. Ondanks de praktische logica ogen de activiteiten van de personages tamelijk excentriek. De manier van doen maakt van de personages tragische figuren, Tegelijkertijd is het allemaal zo absurd dat het ook weer erg grappig is. En als ze wel praten, dan worden geen filosofische stellingen blootgelegd maar gaat het over gewone dingen. De manier waarop de woorden worden uitgesproken, impliceert echter heel veel diepgang en dat is grappig.

De film ageert tegen een maatschappij die zijn kracht haalt uit misleiding, schijn, uiterlijkheden en illusies en deze presenteert als verheven principes. Nee, The Man Without a Past is niet bepaald een Hollywoodfilm gebouwd op een valse moraal. De moraal van de film is praktischer van aard en komt voort uit de normen en waarden die de mensen aan de onderkant praktiseren. De mensen van wie het gros van de samenleving niet wil weten dat ze bestaan.

Volgens Kaurismäki is de zin van het leven het ontwikkelen van een persoonlijke morele code die de natuur en de mensen respecteert. Ieder mens moet de stelregels voor zijn handelen uit eigen ervaring en uit liefde voor de mens en de natuur halen. Geen maniërisme. Geen valse pretenties. Geen kitsch. Geen hypocrisie. Geen heldenverering. The Man without a Past is zeker geen mainstream, maar is absurd realisme van de heerljkste soort. Ik heb genoten!

Beetje een Finse van Warmerdam dit.

Droogkomische film uit Finland, bevolkt door maffe maar tegelijkertijd sympathieke personages die het hart op de juiste plaats hebben. De licht surrealistische toon van het geheel en de onderkoelde humor zullen niet aan iedereen besteed zijn (ik moest er ook wel even inkomen), maar gaandeweg vond ik het allemaal toch best grappig. Herhaaldelijk moest ik wel wat denken aan het werk van regisseur Alex van Warmerdam, ook al zo'n droogkloot.

Niet echt m'n ding.

Het verhaal en de acteurs zijn prima, en de kurkdroge humor zorgde af en toe voor een brede grijns.

De emotieloze en vooral heel statische personages daarentegen zorgen voor een koude mist tussen het scherm en mij; een barrière die me tegenhoudt om in het verhaal op te gaan.

Het zit er in; het kwam er (voor mij) niet uit.