Mr. Smith Goes to Washington (1939)

Herpakkende held.

Frank Capra's filmklassieker bulkt van het patriottisme in prachtig zwart-wit. Het is een van de 6 films die deel uitmaken van de Columbia Classics Collection die een 4K restauratie onderging. Niet onterecht gezien zijn status, maar persoonlijk had ik liever diens andere samenwerking met James Stewart in de box gezien; de kerstkraker It's a Wonderful Life. Qua thematiek van de 'zichzelf herpakkende held' past Mr. Smith Goes to Washington echter goed tussen de andere titels. Stewart is aardig als de verdwaalde senator, maar de controversiële smaak die men destijds na het bioscoopbezoek moet hebben geproefd is volledig weggespoeld heden ten dage in Trumpland. Corruptie was nog nooit zo inzichtelijk en schrijnend.

Met name Claude Rains weet hier de show stiekem te stelen als de getergde opponent en ook is er een prima rol weggelegd voor Jean Arthur als Stewarts late love interest. Naïviteit contra slinksheid bezorgen de held een lastig parket maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat de film dus hard is gebeten door de tand des tijds. Hoe hard de wereld ook is veranderd, je voelt gelukkig nog steeds de warmte die de film uitstraalt. Een van de vele kwaliteiten van de ingenieuze Frank Capra. Destijds werd de film echter door het grote publiek verguisd, enkel de filmcritici waren lyrisch. Zelfs de vader van John F. Kennedy liet duidelijk merken dat hij de film verafschuwde. De film is echter hard gebeten door de tand des tijds.

Als je een film uit 1939 bekijkt weet je dat je terug in te tijd gaat, iets wat het bekijken van de zwart-witte klassiekers vaak zo aantrekkelijk maakt. Je kunt de makers moeilijk verwijten dat hun film na 80 jaar gedateerd overkomt, het zou gek zijn als dit niet het geval was. Toch kun je moeilijk ontkennen dat zelfs als je met een rooskleurige bril op de wereld om je heen kunt vergeten, de humor van deze politieke satire slecht meekomt heden ten dage. Al moet gezegd dat Stewarts grimassen nog steeds doen grinniken en humor een behoorlijk persoonlijke zaak is. Wat sowieso blijft staan is het vakmanschap van Capra; een scène met handen en een hoed is bijvoorbeeld geniaal.

De waarschuwing die de filmmaker probeert te geven mocht dan destijds in het verkeerde keelgat zijn geschoten van menig politicus, we weten inmiddels wel beter. Capra had een heldere blik. Dat de sullige plattelandsjongen als een jonge Lincoln in opstand komt tegen het systeem ligt er dik bovenop, maar in de juiste tijdsgeest gezien was dit minder braaf. In die tijd liepen filmmakers de nodige risico's. Voor wie dit alles niet in het achterhoofd wil opslaan en gewoon een avondje wil genieten van de film, blijft er nipt voldoende over. Stewart schmiert er lustig op los, maar zelfs nu weet de spanning in het slotstuk nog te werken. Nog steeds interessant en relevant, ondanks de ferme tandafdrukken.

**½

Met dank aan Columbia Pictures voor het recensie-exemplaar.

In de Columbia reeks was dit helaas de enige film die niet Nederlands is ondertiteld en dat is juist bij deze film een groot gemis. Kon het her en der wel wat volgen maar waar het nou precies over ging helaas niet. Daarbij zien we bijna 2 uur lang een soort van rechtbank strijd die best misschien kan boeien maar mij helaas niet. Eenmalige kijkbeurt of hij moet ooit nog een keer in het Nederlands komen maar ook dan vrees ik geen hoog punt.

Film 2,5

Beeld (4K) 3,5

Geluid 3,5

Erg goed hoor. Politieke satire waarin een naieve slungel tot senator wordt benoemd en voor de leeuwen wordt gegooid. Hij komt in het centrum te staan van een schandaal die hem persoonlijk viseert wanneer hij corruptie probeert aan te klagen. Stewart en Arthur vormen een super duo, maar ook de dialogen zijn leuk om te volgen. De angst en onhandigheid van Smith zijn het mikpunt van spot in een instelling die gedomineerd wordt door arrogante senatoren die zich bezighouden met machtsspelletjes. Misschien lijkt de film in veel opzichten gedateerd, maar de boodschap dat een goede en sterke democratie meer nood heeft aan mensen die bereid zijn om ervoor te vechten klinkt me als muziek in de oren. Jammer dat deze film toen slechts één award heeft kunnen verzilveren. Verdiende beter.

Frank Capra wilde eigenlijk van het korte verhaal “A Gentleman from Montana” van Lewis R. Foster een vervolgfilm maken op zijn eerdere film Mr. Deeds Goes to Town (1936). Omdat Gary Cooper die daarin de hoofdrol had, niet beschikbaar was, ging de rol naar James Stewart en werd de naam Deeds veranderd in Smith. De overeenkomsten tussen beide films zijn echter overduidelijk. Behalve in de titel zijn de overeenkomsten ook zichtbaar in het verhaal. Beide personages zijn afkomstig van het platteland met zijn traditionele normen en waarden en vertrekken naar de grote stad alwaar zij worden geconfronteerd met het snelle en gecorrumpeerde leven dat men daar leidt. Een leven dat met gerechtigheid en vrijheid voor het individu weinig van doen heeft.

In Mr. Smith Goes to Washington wordt de grondrechtelijke hang naar gerechtigheid en vrijheid in een aantal scènes gedemonstreerd waarin Mr. Smith vol bewondering symbolen van Amerikaanse verworvenheden als het Lincoln Memorial en het Capitool bezoekt. Smith is een naïeve idealist die de strijd aanbindt met de corrupte Washingtonse wereld van hebzucht, jaloezie en machtsmisbruik. Hij doet dat in een feel good film bij uitstek.

De film heeft een optimistische en hoopvolle toon, maar verzuimt niet om de bittere en cynische realiteit weer te geven. Dat Capra daarmee een gevoelige snaar trof werd snel na de première duidelijk toen politici en journalisten die in de film niet bepaald flatteus worden afgeschilderd, zich onaangenaam geraakt voelden. Dat zegt wel iets over hun mate van kleingeestigheid, denk ik dan maar.

Het optimisme en de hoop zijn vertegenwoordigd in James Stewart. De oprechte en moedige Amerikaan,. De goedheid in persoon. Het voorbeeld van deugdzaamheid. De man die niet opgeeft en ‘onvermoeibaar’ blijft strijden voor zijn eerzame idealen. Het optimisme en het goede gevoel beginnen bij hem maar stoppen daar niet. In zijn kielzog zien we lichtelijk geïrriteerde personages veranderen in geamuseerde observanten en zelfs in meelevende sympathisanten. Capra schuwt de feelgood niet.

Mr. Smith Goes to Washinton vertelt een serieus verhaal, maar bevat op de juiste momenten voldoende luchtigheid om de zinnen even te verzetten. Mr. Smith Goes to Washington is een heerlijk feel good drama met fantastisch acteerwerk. Maar eigenlijk is de film wel iets meer dan dat. Het is ook een controversiële film die nauw bij Capra’s eigen idealen aansluit. Een film die gestalte geeft aan zijn patriottische gevoelens. Een film waarin hij laat zien dat het individu binnen de grenzen van de democratie de woekerende politieke corruptie tegenstand kan bieden.

Dat klinkt misschien wat zwaar, maar valt bij het kijken erg mee. Ik zag vooral amusante feel good met drama en milde komedie. Het was heerlijk.