Chinatown (1974)

“Forget it, Jake. It's Chinatown.”

Heerlijke film. Chinatown is een sfeervolle film noir met één van de beste scripts ooit. De film zit zo ongelooflijk goed in elkaar en ondanks de lange speelduur van de film, zit er geen één overbodige scene in. Los Angeles wordt prachtig in beeld gebracht en de hitte is constant voelbaar. Je zit gelijk goed in de film en de onderhuidse spanning is constant voelbaar.

Nicholson zet met J.J. Gittes weer een fantastisch personage neer waar je, ondanks al zijn gebreken, toch met plezier naar zit te kijken en waarvan je hoopt dat hij de zaak oplost. Deze zaak lijkt ingewikkeld in elkaar te zitten, maar was goed te volgen en zit ingenieus in elkaar. Dunaway en Huston waren ook voortreffelijk en Dunaway en Nicholson hebben een sterke chemie. De donkere ondertoon van de film komt aan het einde tot een gruwelijke conclusie en ik werd werkelijk omvergeblazen. Een schitterende klassieker van Roman Polanski.

Ongelofelijk dat ik deze nog niet had gezien.
En wat een parel. Werkelijk sublieme beelden en een muziekscore die gewoon ouderwets…mooi is.
Schitterende pakken, maar het zijn natuurlijk vooral de dialogen die werkelijk subliem zijn. Zeker als die uit de mond van Nicholson rollen, nog lang voor hij zijn grijns gepatenteerd had.
En het wrange einde maakt het helemaal af. Meesterwerk.

Chinatown, stond al lang eens op mijn watchlist maar het is er nu pas van gekomen. Meestal is (neo)-noir wel erg mijn ding, toch kon Chinatown mij niet voldoende boeien. Het verhaal wordt traag verteld en op bepaalde momenten is dit misschien gepast om het verhaal beter te begrijpen maar soms wordt het te langdradig en ging ik me vervelen. Om eerlijk te zijn vond ik het verhaal ook gewoon niet zo interessant. De sfeer was gelukkig vrij sterk, want anders was hier helemaal geen doorkomen aan. Ik begin steeds meer en meer te denken dat de jaren '70 mij op filmgebied niet liggen, ik blijf het echter proberen.

Na al die jaren nog steeds erg sterk. Dat zou je niet denken als je halverwege nog zit te kijken. Okay het is geen snelle film. Uiterst traag ja, maar alles erom heen de muziek de sfeer en Faye Dunaway zijn een lust om naar te kijken. Er zit een soort onderhuidse spanning in deze film die misschien nooit echt loskomt maar dat hoeft ook niet. Het eind is zeker sterk, misschien enigszins voorspelbaar, maar ja dat het is lot soms van dit soort films. De naam Chinatown is een beetje misplaats overigens, want het heeft helemaal niets te maken met deze wijk. Fay is inmiddels 76 en good old Jack alweer 80 jaartjes oud. En dan die titel. Misschien wel juist vanwege het verleden en heden. hij verloor een vrouw in Chinatown door zijn toedoen en stapte uit het korps en verloor ook ditmaal een vrouw in Chinatown waar hij warme gevoelens voor had

'Chinatown' is Roman Polanski's ode aan de film noir, ook al baadt Los Angeles in deze rolprent in kleur en zonneschijn. Het verhaal is complex maar zo kundig verteld dat je het spoor geen moment bijster raakt. De plotlijn volgt hoofdrolspeler Jack Nicholson op de voet dus als kijker weet je net zo veel als hij en als hij buiten bewustzijn raakt gaat ook het beeld op zwart. Het eindspel gaat een beetje snel en lijkt in vergelijking met het tempo van de rest van de film enigszins afgeraffeld. Misschien omdat Polanski hier zijn enige eigen inbreng permitteerde in het veelgeprezen scenario van Robert Towne.

In tegenstelling tot wat de titel doet vermoeden, spelen enkel de laatste zeven minuten zich af in de Chinese wijk van Los Angeles. Chinatown staat vooral voor het innerlijke litteken dat Jake Gittes met zich meedraagt. Dit is meteen ook z'n drijfveer bij z'n nieuwe opdracht. Als privédetective steekt hij z'n neus in andermans zaken, met als gevolg dat dit edele reukorgaan verwond wordt door een opdondertje, gespeeld door Roman Polanski zelf. Alles wordt getoond vanuit het standpunt van Gittes, die in elke scène aanwezig is. Soms is de cameravoering subjectief. De kijker ontdekt de aanwijzingen samen met de detective, die echt speurwerk verricht, onder meer wanneer hij een horloge onder een autoband legt om te weten hoe laat die vertrok.

Het centrale thema is de strijd om water. De vraag is of de voorziening in zo'n primaire levensbehoefte een zaak is voor de overheid of dat die in privéhanden mag vallen. Noah Cross is een door hebzucht gedreven witteboordencrimineel die het systeem weet te manipuleren. Helemaal pervers wordt hij wanneer hij ook de dader van incest blijkt. Een leuk bijrolletje is er voor John Hillerman (Higgins in Magnum, P.I.) als de droge, bureaucratische handlanger. De cynische blik van Jack Nicholson, de kwetsbaarheid van Faye Dunaway en de rauwe energie van John Huston doen de rest.

Het is een van de eerste voorbeelden van neo-noir. De schaduw van Venetiaanse jaloezieën, reflecties, sigarettenrook en een ruit met letters in spiegelschrift zijn ontleend aan de oude stijl. Het speelt zich af in en rond Los Angeles in de late jaren '30. Gittis rijdt met een Packard, hij draagt Florsheimschoenen en de telefoons zijn van bakeliet. Evelyn heeft dunne, getekende wenkbrauwen in de stijl van Jean Harlow. Herkenbare personages zijn de harde detective die ingehuurd wordt onder een drogreden; de mysterieuze, al dan niet fatale vrouw; de onbekwame rechercheur; het slachtoffer dat te veel wist en de getuige die een cruciale aanwijzing geeft zonder het zelf te beseffen: "bad for the glass!"

Het oog is een terugkerend motief: het hoofdpersonage is een private eye, de bifocale bril is een plotelement, een vergrootglas en een fototoestel komen erin voor en Evelyns oog wordt doorboord door een kogel. Het taalgebruik is cynisch, kortaf en vrij grof ("quicker than the wind from a duck's ass"). Een Okie is een boer uit Oklahoma die naar Californië geëmigreerd is ten tijde van de Dust Bowl. Er zitten memorabele citaten in, zoals "How do you like them apples?" De muziek helpt mee om de sfeer van de periode op te roepen. In een nachtclub wordt The Way You Look Tonight gespeeld, een melodietje dat Gittes nog naneuriet in het archief. Jerry Goldsmith gebruikte de metaalachtige laagste tonen van een hamerende piano, harpglissando's en een nevelige trompetsolo. De sterkste punten zijn de complexe intrige, de schimmige sfeer en de verweving van oud en nieuw.

Chinatown is een sterke neo-noir waarbij de sfeer allesbepalend is. Er is steeds een onderhuidse spanning aanwezig die telkens kan ontploffen. Ook de muziek draagt bij tot die mysterieuze sfeer die Chinatown rijk is. De film is best traag en op vele momenten gebeurt er erg weinig om me 100% in de film te voelen. Gelukkig maken de dialogen veel goed. Ook de acteerprestaties van Nicholson en Dunaway zijn top. Technisch is het sowieso een sterke film zoals bvb de reflectie in de verrekijker van Jake Gittes.

Jack Nicholson speelt een uitstekende slinkse en opportunistische detective. Hij brengt de film naar een hoger niveau en ook Faye Dunaway doet het uitstekend als femme fatale. Puur als plot vond ik het wat minder, wat saai zelfs bij momenten, maar gelukkig tilden andere criteria de film naar een hoger niveau.

Prima sfeertje, prima acteerprestaties, maar verder toch een vrij suf filmpje. In de Donald Duck heb of had je zo'n rubriek die iets van 'Mickey Mouse lost het op' heette. Dan zat er bijvoorbeeld lippenstift op een koffiekopje en dan waren er drie verdachten die misschien het kopje leeg hadden gedronken waarvan er eentje lippenstift droeg en dan moest de lezer bedenken wie de dader was. Vet makkelijk. Daar deed Chinatown mij een beetje aan denken. Detectiveje spelen voor beginners. Elk detail werd met een dikke stift omcirkeld en dan kon je meedenken: misschien is dit een hint! Misschien dat dat ene woord dat die assistent boven het geluid van het verkeer uit hoorde wel heel belangrijk is!

Verder vond ik het maar lastig te accepteren dat Jake überhaupt met die moord aan de slag ging en het niet gewoon aan de politie overliet. En waarom hij niet uit de weg werd geruimd toen bleek dat hij te veel wist, dat snap ik ook niet.

Op het eerste zicht verwachtte ik een klassieke politiefilm, niet meer dan een whodunnit waarin een privé detective onderzoek doet naar een moord. Maar er zit hier een adder onder het gras die je niet zo snel ziet aankomen. Chinatown wordt niet voor niks aanzien als één van de beste screenplays ooit.
Dat Jack Nicholson een geweldig karakteracteur is hoeft niet meer gezegd te worden... zijn cynische personage is echt solide. De acties die hij onderneemt en de woorden die hij uitspreekt kloppen met het personage. Er zijn echter nog andere elementen die deze film op een hoger niveau tillen: het grotere plaatje rond de strategische controle over de watervoorraden in L.A. en de verwarde weduwe van de vermoorde man, die duidelijk één en ander achterhoudt. Er hangt genoeg geheimzinnigheid in dit complexe plot om de kijker aan de stoel te kluisteren. En ook de titel van de film is een vaag mysterie waar ik even op moest doorkauwen. Het einde is erg somber en dat atypische maakt het voor mij sowieso een geslaagde film. Echter geef ik hem geen 4* wegens een spanning die wat aan de lage kant blijft... Voor mij mocht het nog een tikkeltje intenser.