Fahrenheit 451 (1966)

Mooie en goeie film, die zoals veel dystopie-verhalen meer vertelt over de tijd waarin hij gemaakt werd (al is het allemaal nog steeds relevant) dan over de toekomst die beschreven wordt. Het is een vreemde film, met een raar tempo, onwerkelijke personages, dialogen en sets, een soundtrack die het midden houdt tussen een hysterische opera en repetitieve avant garde,... De hele film lijkt eerder een droom dan een realistisch beeld van de toekomst - althans tot Montag aan het einde weet te ontsnappen uit zijn vorige leven. Naar mijn mening een heel geslaagde manier om dit verhaal te vertellen, en tegelijk amusant en ongemakkelijk bevreemdend. Een beetje zoals in Playtime wordt een maatschappij getoond waar elke spontaniteit en vreugde lijkt te zijn verdwenen. De straten zijn hier echter nog leger, er zijn geen winkels, en hoewel de film veel meer kleur bevat, is het design haast even koel en onwerkelijk.

Het verhaal is een mooie symbolische vertelling, maar weet niet (meer) altijd te overtuigen - dat maakt de film echter niet minder goed. Ik was uiteindelijk zelfs meer onder de indruk van het hele pillengebeuren (en de vergeetachtigheid die dat opleverde) dan van de afwezigheid van boeken.

Zeker interessant om eens gezien te hebben, en als je er het geduld voor opbrengt en je niet laat afleiden door het camp-gehalte van sommige elementen, zeker een knappe film.

De kapitein: “You see, it's... it's no good, Montag. We've all got to be alike. The only way to be happy is for everyone to be made equal.”

De kapitein: ”The books have nothing to say.”

Met Fahrenheit 451, een film gebaseerd op Ray Bradbury's gelijknamige boek, waagde François Truffaut zich aan zijn eerste film in kleur en enige film in de Engelse taal. Het was een dusdanig moeilijk en langdurig proces waarin Truffaut zich niet alleen het voor hem onbekende terrein van de SF betrad maar ook zijn tot dan toe goede relatie met Oscar Werner (die Guy Montag speelt) voorgoed beschadigde.

In Fahrenheit 451 (451 staat voor de temperatuur in fahrenheit waarop papier gaat branden) volgen we de belevenissen van Guy Montag die van beroep een ‘Fireman’ is, iemand die tot taak heeft boeken op te sporen en te verbranden. Boeken worden verbrandt omdat ze volgens de officiële doctrine mensen ongelukkig en anti-sociaal maken. Hij doet dit met verve en staat zelfs op het punt om promotie te maken totdat hij zijn buurvrouw Clarisse (een dubbelrol van Julie Christie) ontmoet waardoor hij aan het twijfelen slaat en de ernstige keerzijde van zijn beroep en de leegheid van het leven dat hij met zijn echtgenote (ook een rol van Julie Christie) leidt, begint in te zien. Montags twijfelen, verandering en opstand worden in enkele cruciale scene’s door Truffaut uitstekend naar voren gebracht, vooral de voorleesscene is hiervan het beste voorbeeld en naar mijn mening tevens de beste en tegelijkertijd ontroerende scene uit de film.

In Fahrenheit 451 toont Truffaut ons een maatschappij waarin de angst voor oncontroleerbare volwassen menselijke gevoelens zo groot is dat alle creativiteit en de boeken die daar de bron van zijn moeten worden onderdrukt. Niet alleen leidt dit tot regelrechte repressie van mensen die wel boeken lezen, maar tevens tot het tot kinderen reduceren van volwassenen zoals duidelijk te zien is in de wijze waarop Cousin Claudette de kijkers toespreekt. Het overheersende rood in de film spreekt boekdelen over de eenvormig- en eentonigheid van deze maatschappij.

Fahrenheit 451 is een film die gemaakt werd in een periode waarin de Tweede Wereldoorlog nog vers in het geheugen lag (de uniformen van de firemen zijn duidelijk gebaseerd op die van de SS en het verbranden van boeken is eveneens een verwijzing naar Nazi-Duitsland plus het feit dat Montag door iemand met een Duits accent wordt gespeeld) en heeft dus ook duidelijk een sterk anti-autoritaire inslag, iets wat veel films uit deze periode hebben.

De muziek is een prachtprestatie van Bernard Hermann en varieert van lichtromantisch (bij de scenes tussen Clarisse en Montag) tot zwaarder en drukkender bij de spannende scenes. Dat Bernard Hermann aan deze film heeft meegewerkt mag geen verbazing wekken aangezien Truffaut een volgeling was Alfred Hitchcock waarmee Hermann lang mee heeft samengewerkt.

Ga deze film niet kijken met de verwachting een sf-film te zien met veel special effects en vlotte actie. Sommige van de special effects zijn sterk verouderd (én ronduit slecht in één scene) en een aantal zaken is het gevolg van het conflict tussen Truffaut en Werner, maar als u hier de nadruk op legt mist u dat wat Truffaut werkelijk wilde zeggen. Ook als u het boek van Ray Bradbury reeds hebt gelezen zult u merken dat enkele elementen daaruit zijn weggelaten, maar daarvoor in de plaats krijgt u de prachtige visie van François Truffaut over een wereld die het resultaat is van het onderdrukken van menselijke gevoelens en het vergeten van herinneringen gecombineerd met de prachtige muziek van Bernard Hermann.

Deze film is een aanrader voor iedereen die van sciencefiction films houdt die bij de kijker tot het stellen van serieuze vragen over de maatschappij, de politiek of menselijke relaties leiden.

Dit was mijn allereerste recentie op deze interessante website. Ik hoop dat u deze recentie interessant en lezenswaardig vond.

Truffaut herpakt zich met deze prent na het wat mindere 'Julet et Jim'. Daarvoor was het fantastisch wat ik van de man zag, met als grote uitschieter 'Les Quatre Cents Coups'. Klein meesterwerk is dat.

Grote namen die verder aan de film meewerkten. Hermann met de score en Roeg die achter de camera stond. Leuke openingscredits. Heb me prima vermaakt met deze film. Fantastisch is het niet, maar de aparte personages, de vreemde settings en het bijzondere verhaaltje zorgen toch voor een leuk resultaat.

De vreselijk lelijke effecten (de vliegende politieagenten op het einde) neem ik dan voor lief. Sowieso een film om niet té serieus te nemen. En een machtige scene wanneer Montag z'n baas in de hens zet.

“The only way to be happy is for everyone to be made equal.”

In de toekomst zijn, voor een autoritaire macht, boeken staatsgevaarlijk: lezen leidt tot onrust en twijfel - onwelkom voor een regime dat streeft naar gelijkgeschakelde onderdanen. Vandaar dat de paramilitaire brandweer de laatste subversieve lezers opspoort en hun bezit verbrandt (451 graden Fahrenheit is de temperatuur waarop papier vlam vat) De gedreven brandweerman Guy Montag (Werner) kwijt zich van zijn taak, maar als hij een fervente lezeres (een dubbelrol van de blonde Julie Christie, ze speelt ook zijn vrouw) ontmoet die liever de doodstraf trotseert dan het lezen op te geven, begint hij te twijfelen.

Voor deze beetje rare film hebben regisseur Truffaut en Jean-Louis Richard zich gebaseerd op een dystopisch sciencefictionboek van Ray Bradbury uit 1951 met dezelfde naam. Het boek handelt over censuur en onderdrukking van gedachten en ideeën (McCarthyisme), het verbranden van boeken in nazi-Duitsland en soortgelijke vernietiging van boeken in communistisch Rusland en angst voor de populariteit van televisie die non-stop hersenloze programma's vertonen. De onderwerpen zijn natuurlijk universeel en met enige veranderingen sluit het ook aan bij generatie van de jaren '60 of van nu. Bv. te horen in dit liedje uit 1992 television the drug of the nation of de remake van deze film Fahrenheit 451 (2018).

De film is gemaakt met klein budget (al schijnt het groter geweest te zijn dan de Franse films van de regisseur) want de meer futuristische beelden wisselen zich vaak af met beelden die domweg uit het straatbeeld van de jaren '60 of nog ouder afkomstig zijn. Hiermee is de film tamelijk ongelijk. Alsof je kijk naar Science fiction film zonder dat deze futuristisch wil zijn? Nu was dit ook de eerste kleurenfilm van de regisseur, en dat is dan ook goed te zien aan het zeer bewuste gebruik van de kleur rood voor alle uitingen van de totalitaire staat.Dit verbeelde juist goed de toekomst. Omdat het verhaal over verboden boeken gaat, is in de film letterlijk geen letter te zien: de aftiteling is gesproken en alle dossiers, kentekens of titels zijn gecodeerd in cijfers, logo’s of klanken. Het maakt van de film-beleving een vreemde curiositeit. Het utopische einde is bedacht door de filmmakers en laat aan de interpretatie van de kijker over of het een happy einde was!

Lang geleden (begin jaren 70 schat ik) eens gezien en toen beviel hij me wel. Nu viel hij me wat tegen: ik vond het een vrij afstandelijke en vlakke vertoning (ook qua acteren).
Ik verwacht bij een centrale figuur als Montag ook een ontwikkeling van trouwe wetsdienaar naar "verrader" te zien, ook om je sterker met hem te kunnen identificeren. Hier begint hij gewoon van de ene op de andere dag een boek te lezen (hij had het blijkbaar nog geleerd) en maakt er binnen de eigen kring vreemd genoeg niet echt een geheim van.
Gelukkig geen "over the top" SF-elementen: de (gretig gebruikte) monorail, de brandweerauto en de flatscreen waren voldoende. Aardige film, maar om nou te zeggen "tjongejonge wat een eh... dystopische toestanden".... nee.

Dit was het niet echt.

Grootste probleem is dat eigenlijk op geen enkele moment kon achterhalen wat Truffaut nu net bedoelde met deze film. Het boekverbranden is een nogal geladen thema, een hoop conversaties lijken dan ook eerder serieus te zijn. Maar de film zelf is dat alles behalve.

Vreselijk acteerwerk, een ridicule toekomstvisie, een soundtrack zo weggelopen uit een comedy en een plotje dat te belachelijk voor woorden is. Het voelt bij momenten zelfs erg kinderachtig aan, komt misschien omdat alles ook zo fake en toneelmatig oogt.

Het hielp ook niet dat ik me af en toe meer kon aansluiten bij de slechterikken (het monoloogje over de filosofieboeken bijvoorbeeld, iets wat mij ook niet helemaal de bedoeling leek. Soit, lange film die belachelijk overkomt en zowel als comedy én als serieuze film compleet faalt..

1.0*

To learn how to find, one must first learn how to hide

De combinatie van François Truffaut en science-fiction schrijver Ray Bradbury leek me in eerste instantie een erg vreemde zet te zijn. Truffaut is weliswaar één van mijn favoriete regisseurs, maar in die 12 films die tot nu toe had gezien, zag ik geen enkele reden waarom hij een science-fiction verhaal wou gaan verfilmen. Ik had echter Fahrenheit 451 van Bradbury niet gelezen - ik heb enkel de verhalenbundel The Golden Apples of the Sun gelezen in de kast staan - dus buiten dit argwanend gevoel redelijk blind aan de film begonnen.

Het argwaan verdween als sneeuw voor zon, want eigenlijk is dit gewoon een kolfje naar de hand van Truffaut. Wie een volbloed science-fiction film verwacht komt bedrogen uit (de sporadische momentjes zoals die vliegende politieagenten zien er bovendien dan ook nog eens erg amateuristisch uit) maar de Franse cineast levert in zijn enige Engelstalige film gewoon een heerlijk pleidooi voor literatuur af. Het grauwe toekomstbeeld komt mooi tot zijn recht en dat is vooral dankzij de aankleding eigenlijk. Alles oogt enorm afgelijnd, strak en fel qua kleur en voelt daardoor geforceerd vrolijk aan. Zeker in contrast met de bij vlagen kapotgelezen boeken die her en der worden gevonden en hoewel sommige toekomstideeën wat knullig ogen (die telefoons bijvoorbeeld, was het anno 1966 nog zo ondenkbaar dat die dingen ooit draadloos gingen worden?), zijn er genoeg voorbeelden te ontdekken waarin het boek ondertussen door de werkelijkheid is ingehaald. Ook genoeg knipogen met onder andere het verbranden van een issue uit Cahiers du Cinema (waar Truffaut ooit zelf nog voor schreef) en zowaar een Spaans kruiswoordpuzzelboekje.

De film had de nodige castingproblemen waardoor de hoofdrol van Montag uiteindelijk bij Oskar Werner is terecht gekomen. Geen onbekende voor Truffaut aangezien hij hem reeds in het onvolprezen Jules et Jim regisseerde, maar de twee zouden na het filmen (en ook al tijdens het filmen) geen vrienden meer zijn. Montag saboteerde bewust de continuïteit door opeens zijn haar te laten knippen naar het einde van de film, Truffaut besloot dan weer om in de scène waar Werner voor de vliegende agenten schuilt de meest door nicotine vergeelde hand die hij kon vinden als double te gebruiken en ga zo nog maar eventjes door. Sowieso is het een vreemde keuze om Werner te kiezen vanwege dat vette accent en toch.. het werkt op een manier wel. Ook de keuze om Julie Christie zowel de rol van Clarisse alsook die van Linda te geven is een goede zet gebleken. Wat dan wel weer erg vreemd was, was om Anton Diffring (brandweerman Fabian) ook nog even te zien inspringen als (vrouwelijke!) leerkracht tijdens het bezoek van Montag en Clarisse aan de school.

Het lijkt wel alsof Truffaut daar eventjes de sfeer wou verlichten en dat mislukt eerlijk gezegd toch. Fahrenheit 451 zal niet mijn favoriete film van de regisseur worden en toch zit hier veel interessants in. Het is iets compleet anders dan ik van hem gewend ben en ik vraag me af wat een herziening zou brengen, het is alleszins een film die al een tijdje door mijn hoofd speelt. Ik zou graag is wat meer jaren '70 spul van Truffaut zien, maar dat is precies niet zo makkelijk te vinden.

Nipte 4*