Tirez sur le Pianiste (1960)

Uitstekende film. Prachtrol van Aznavour.

Avanie et Framboise sont les mamelles du destin

Na het succes van zijn debuutfilm Les Quatre Cents Coups (wat ik dan eigenlijk zijn slechtste film tot nu toe vind) was Truffaut op zoek naar materiaal om een tweede film te maken, maar dan wel liefst iets waarmee hij zich niet zou herhalen. Opnieuw met kinderen werken was dus uit den boze en via zijn vrouw Madeleine Morgenstern kwam hij terecht bij een boek van David Goodis, genaamd Down There over een aan lager wal geraakte pianist die tegen wil en dank bij een aantal duistere zaakjes betrokken geraakt.

Truffaut veranderde de titel naar Tirez sur le Pianiste en probeerde om Charles Aznavour voor de hoofdrol te strikken, iets wat hij eigenlijk al wou voor Les Quatre Cents Coups. Tirez sur le Pianiste is dus een vroege film in de carrière van Truffaut (zijn debuut kwam maar een jaar eerder uit) en het voelt vooral aan als een atypische Truffaut. Een erg korte speelduur, mijn DVD uit de A-Film boxset klokte af op nog geen 80 minuten, en een film waar op zich weinig coherentie in zit. Is dat erg? Neen, aangezien Truffaut hier een aantal betoverende dingen op het scherm tovert (die climax in de sneeuw is toch wederom weer prachtig, iets wat hij in La Sirène du Mississipi ook al zo fantastisch deed) en bovendien maakt hij er een leuke mix van allerlei elementen van. Zo zijn de gangsters nogal klungelig, maar hebben ze ook de eer om de droogste scène (ik zweer op het hoofd van mijn moeder dat.. en in een flits zien we een oud vrouwtje sterven) in Truffaut's oeuvre op hun te nemen. Oh ja, Bobby Lapointe's "Framboise" is niets minder dan geniaal.

De hoofdrol is dus weggelegd voor Charles Aznavour en die doet het erg goed eigenlijk. De ondertussen 91-jarige (!) chansonnier lijkt in het begin de lakens compleet naar zich toe te trekken als de neerslachtige pianist, maar eenmaal Lena op de proppen komt (een glansrol van Marie Dubois) wordt het netjes verdeeld. Had het niet meteen verwacht dat Aznavour zo overtuigend ging zijn. In de flashback is er nog een flinke portie van het verhaal weggelegd voor Nicole Berger (die monoloog voor ze zelfmoord pleegt!) en ook Michèle Mercier is nog eventjes in al haar glorie te zien. Grappig eigenlijk dat Truffaut al in 1960 met het idee kwam om de vrouwen sterk te maken terwijl het het mannelijke hoofdpersonage de zwakkere van de twee is. Hollywood lijkt dat nog altijd niet even goed te beseffen.

Gangsters die keuvelen over koetjes en kalfjes, Truffaut was zijn tijd al ver vooruit. De keuze om Aznavour de rol van de pianist te geven lijkt voor de hand te liggen, maar Aznavour overtuigt ook gewoon over de gehele lijn. Tel daarbij nog eens de mooie Marie Dubois die een geslaagde chemie heeft met Aznavour en je hebt gewoon één van de beste films van Truffaut. Al kun je dat bijna over de helft van zijn oeuvre zeggen.

Dikke 4*

Erg leuke Truffaut met een prima Charles Aznavour in een vroege hoofdrol. De film heeft opvallend veel humor en grappige dialogen, en de vergelijking met Tarantino gaat dan ook zeker op. Criminelen die slap ouwehoeren, onderonsjes die volledig buiten het verhaal staan -de filmt opent daar zelfs mee- het maakt van Tirez sur le Pianiste een vlotte vertelling die geen moment verveelt. Behalve de laconiek ogende Aznavour schittert de naturel acterende Marie Dubois en ook de mooie Michele Mercier mag niet onvermeld blijven. Grappig hoe Truffaut in de scène met Mercier de preutse cinema van die tijd becommentarieert (alhoewel, het is nauwelijks veranderd wat mainstream Hollywood betreft).

Naast de hoofdlijn rond de perikelen van de pianist en de criminelen zijn er kleine, geslaagde uitstapjes zoals de cafébaas die heimelijk verliefd is op Lena. En de lange flashback naar de gloriedagen van Edward/ Charlie mag er ook zijn.

Elke keer als ik een Truffaut heb gezien denk ik hetzelfde: ik moet snel meer van de man zien.

Heerlijke sfeervolle meanderende vertelling over verlegenheid, vrouwen, misdaad, talent en een pianist.

Prachtig geschoten en een aangenaam vorm experiment dat heerlijk wegkijkt. Fantastische Truffaut.

Dikke 4*

Het lijkt op film noir, met tal van stijlreferenties maar resulteert toch in iets anders. Truffaut weigerde zijn film een ‘parodie’ te noemen maar had het wel over een ‘respectvolle pistache’, wel laten we het daar dan inderdaad op houden. Een pastiche die nooit de intensiteit van de originelen weet te benaderen ondanks het misdaadgegeven. Maar weet te entertainen dankzij de dialogen en de psychologie van de personages. Het is misschien een geluk voor de film dat Truffaut er niet in slaagde om veel budget bijeen te harken, waardoor hij grotendeels op straat werd geschoten.

Latere films van Truffaut sloegen meer bij me aan maar ik zal ongetwijfeld nog weerkeren naar deze hier.

Wat een tuttige, onuitstaanbare beproeving. Een onbegrijpelijke misser van Truffaut. Hij heeft de reputatie naar het einde van zijn carrière verburgerlijkt te zijn - beetje ironisch gelet op zijn tirade tegen de Tradition de la Qualité waar hij zijn eerste faam mee verwierf - en het hoeft dan ook geen betoog dat ik onvoorwaardelijk bewonderaar ben van 80's Truffaut. Maar ook Les 400 Coups vind ik gewoon een prachtige film. La Peau Douce maakte hij in 1963, slechts drie jaar na Tirez sur le Pianiste, en dat is een film van een classicistische schoonheid, die je onderdompelt in wel duizend verschillende atmosferen en die je laat proeven van ontelbare geneugtes. La Peau Douce is zowat het equivalent van een 1000 pagina tellend compendium dat mensen van de toekomst zou moeten leren hoe men in 1963 leefde. Maar Tirez sur le Pianiste? Dit lijkt verdorie net een Godard film! Woord- en beeldgrapjes, het totaal miskennen van de magie van pulpromans, irritant gemijmer over man-vrouw relaties, kauwgomse opmerkingen over de geamerikaniseerde pop cultuur van een Franse 16-jarige wijsneus (Godard dus).

Wat me ook opviel, is hoe lelijk de mensen in Tirez sur le Pianiste zijn. Waar is die sublieme Truffaut touch die net insisteert op menselijke waardigheid? De bewoners van Tirez sur la Pianiste zijn allen afschuwelijke gedrochten, vervormd tot monsters door allerlei rare camerahoeken en belichting. Of hoe het modernisme het laatste greintje van aardse schoonheid zal vernietigen.

Herziening. Voor de gelegenheid heb ik eerst het boek gelezen waarop de film gebaseerd is m.n. Down There van Amerikaans misdaadauteur David Goodis. Het boek kan wat mij betreft niet hard genoeg geprezen worden binnen het noir genre. Het is genieten van de niet aflatende innerlijke monoloog van het hoofdpersonage waar we het in de film logischerwijs vooral moeten doen met beelden en de sporadische voice over van Charles Aznavour. Toch is het een fijne adaptatie wanneer ik het vergelijk met het boek. Truffaut is erin geslaagd de sfeer van het boek te capteren binnen een Franse setting. De verhaallijn wordt daarbij echt wel getrouw gevolg. Met uitzondering van het Fido personage, broertje van Charlie, die verzonnen is voor de film.
Ik denk dat ik nu nog meer heb kunnen genieten van de film na lezing van het boek. Sommige dialogen zijn rechtstreeks overgenomen, andere zijn nieuw gecreëerd, zoals de heerlijke dialoog over de ‘essentie’ van vrouwen. Als ik dan toch een minpuntje moet bedenken dan wil ik het hebben over het gevecht tussen Charlie en Plyne dat echt wel een makke bedoening is vergeleken met de het geweld in het boek waar alle remmen losgaan.
Misschien ook typerend in deze Franse film is de scene waarin Charles uiteindelijk in bed belandt met Marie Dubois. In het boek wordt de relatie nooit geconsumeerd.

Een fijne film blijft het. En het mag een halfje omhoog aangezien ik hem nu blijkbaar beter weet te waarderen dan bij mijn eerste kijkbeurt.