Vivre Sa Vie: Film en Douze Tableaux (1962)

John Milton Gewoon proberen. De films van Godard lopen sowieso erg uiteen vind ik. Ik heb er ook een paar gezien, die ik weinig bijzonder vind. Hij probeert wel vaak wat uit, maar het levert niet altijd boeiende cinema op.

Ben wel benieuwd wat je hiervan gaat vinden.

Nou, het liet niet lang op zich wachten. De traditionele zondagochtend film kwam door tijdnood in het gedrang, waarop de vraag gesteld werd of ik niet 'iets korts' had. En dat had ik wel degelijk, aangezien ik net een lijst met kortere films in elkaar had geflanst. Vivre Sa Vie dus.

En ik moet zeggen: ik ben allesbehalve teleurgesteld, het was mijn beste Godard ervaring tot nu toe. Filmtaal technisch verrassend, intellectueel prikkelend en een prachtige Anna Karina. Het is wel zo dat de ik de eerste helft wel als duidelijk toegankelijker ervoer, en dat de filosofische verhandelingen en implicaties van de laatste hoofdstukken voor wat Godard ons nu eigenlijk probeert te zeggen, een pittige uitdaging vormden voor mijn gemankeerde zondagmorgenbrein. Absoluut een film om over te reflecteren, en verder over te lezen. En te herzien een keer.

Wat het lezen betreft: de Amerikaanse criticus Susan Sontag heeft een mooie, (enigszins) beknopte analyse van de film geschreven.

Mooi om te horen.

Heb niet altijd een goede match met Godard, maar dit was er weer één van grote klasse. Met grote dank aan Karina, maar ook Godard maakt indruk met enkele mooie vondsten en beeldcomposities. Wat ik altijd wel jammer vind is dat veel van zijn vertel- en maaktechnieken zo bedacht over komen, wat natuurlijk niet zo gek is daar hij doelmatig en bewust op een metaniveau zijn films maakt, maar ik vind dat het vaak ten koste gaat van een (emotionele) betrokkenheid en het verhaal. Ook hier staat het in dienst van zijn opvatting over filmmaken, doch wel op bijzondere wijze

Beste film die ik zag van Godard ("A bout de souffle", "Alphaville,..." en "Pierrot le Fou" waren voor mij, tegen de stroom in, niet zo best genietbare werken), al is het ook nu aanvankelijk wennen aan de speciale filmstijl van Godard en het camerawerk dat je aanvankelijk verbergt van wat ge eigenlijk direct wilt zien maar je daarmee precies in de ban houdt. Misschien moet ik "A bout de souffle" enz... nog eens bekijken.

Anna Karina is de hoofdbrok in deze film waarin naast het geschetste beeld van het leven en vooral het lot van de prostituee, toch veel aandacht gaat naar de dialogen en daarbij vind ik de scène met de filosoof effenaf schitterend (Anna kijkt dan secondenlang vlak in de camera en is dan mooier dan ooit).

Nouvelle-vague dus, met originele en geslaagde opdeling van het verhaal.

In het begin vermeldt de film het gezegde "Men mag zich lenen aan anderen, zich geven aan zich zelf".....

Mijn 4e Goddard en weer kan het me niet echt boeien of raken. Het zal best dat de man credits verdient voor het moderniseren van de filmkunst, maar dat is inmiddels gedateerd en inhoudelijk spreken zijn werken die ik tot nog toe heb gezien, niet erg aan.

3

Woorden zijn voor Godard duidelijk als lucht in relatie tot de ideeën en ervaringen die zich alleen in beelden laten vangen. Woorden bedriegen ons en verdraaien de waarheden van de onbemiddelde expressie. We moeten zien om Nana’s woorden te geloven en te begrijpen hoe zij haar leven op geheel eigen wijze richting geeft. Zoals het een eerlijk verhaal betaamt blijft ieder moreel oordeel daarbij achterwege.

Met zijn uitgesproken visuele benadering geeft de Franse cineast uitdrukking aan een streven naar filmisch realisme. Op momenten filmt de cineast zijn actrice als een geëngageerde documentairemaker, vastbesloten haar perspectief zo authentiek mogelijk te tonen. De laatste twee tableaux tonen hoe Nana’s grotendeels onuitgesproken escapisme finaal botst met Godards belofte de realiteit trouw te zijn. Misschien dat het ontroerende gesprek met de levenswijze vreemdeling daarom zo lang duurt: eindelijk mag Nana hier dromen, denken, spreken en hopen. Tot het noodlot toeslaat.

Volledige recensie

De film is niet makkelijk maar wel intrigerend: hij is meteen vanaf het begin apart – anders dan alles wat je eerder hebt gezien – en erg filosofisch waardoor de film behalve esthetisch ook intellectueel prikkelt. Het is eigenlijk zo’n nieuwe ervaring dat de film nogal overdondert en je niet goed weet waar je naar zit te kijken. In ieder geval kijk je naar een stukje Parijs van zo’n 60 jaar geleden toen mensen er blijkbaar de ene diepzinnige gedachte na de andere uitten zoals ze ook de ene sigaret na de andere opstaken. Het gaat over het meisje Nana dat in geldnood zit en daarom besluit de prostitutie in te gaan: in dat opzicht doet de film erg feministisch aan want deze jonge vrouw weet wat ze wil en besluit haar eigen boontjes te doppen – waarnaar ook de titel ‘Vivre sa vie’ lijkt te verwijzen waarbij ze ook nog eens de Sartre-achtige filosofie uitspreekt dat elk mens volledig vrij en verantwoordelijk is voor alles wat hij doet – maar uiteindelijk blijkt ze toch maar gewoon een handelsobject voor haar pooier. Filosofisch lijkt de film geïntrigeerd door de ‘Duitse’ filosofie dat leven/ervaren een tegenstelling met spreken/denken vormt zodat spreken inherent iets leugenachtigs heeft (waarmee ook de kunst waaronder de film wordt geproblematiseerd). Nana lijkt te worstelen tussen deze twee zijnswijzen: ze benadrukt bv. aldoor dat ze moeite heeft zich juist uit te drukken. Haar denken/spreken lijkt haar leven in de weg te zitten - denken/reflecteren kan zelfs tot de dood leiden zoals de filosoof Dumas’ Porthos verhaalt - en in dat opzicht lijkt de keuze voor prostitutie de meest radicale keuze voor het leven denkbaar (in de Nederlandse en Franse taal zeggen we wel dat prostituees “in het leven” zitten). Leven betekent echter ook dat je fouten maakt, experimenteert en sterft. De prostituee, die zichzelf uitleent om zichzelf te vinden (naar het motto van Montaigne) is de hedendaagse Jeanne d’Arc: martelaarschap is haar overwinning, dood haar verlossing. Een vergelijkbare seculiere versie van het zielbegrip lijkt te worden gegeven door het 8-jarig meisje dat in haar opstel schrijft: als je de buitenkant van een kip weghaalt zie je de binnenkant van de kip en als je de binnenkant weghaalt zie je de ziel van de kip. Nana is het mooie meisje dat zich identificeert met haar buitenkant: als prostituee toont ze ook haar lichaam aan alle mannen (voor een extra vergoeding). Ook haar leven is oppervlakkig consumentisme. Haar innerlijk leven – de psychologie – blijft een mysterie voor ons (de film geeft ons bv. geen aanknopingspunt waarom ze besluit als prostituee te gaan werken). Maar de camera registreert niet maar observeert haar (en andere mensen) en met de camera observeren wij haar en kunnen wij op basis van haar gedrag wellicht haar ziel zien.

Maar ik heb het gevoel dat ik de film een tweede keer zou moeten zien om ‘m beter te kunnen doorgronden. En de film zit duidelijk zo goed in elkaar – alle aspecten, dus elke scene, elk beeld en elke uitgesproken zin lijken ingenieus met elkaar in verbinding te staan en uiteindelijk een eenheid te vormen – dat de film ook zeker een tweede kijkbeurt waard is. Ik vermoed zelfs dat de film geniaal is.

Ik heb inmiddels het artikel van Sontag gelezen. Wat ze geloof ik zegt is dat film als beeldende kunst niet moet analyseren maar bewijzen, omdat je eindeloos kunt blijven analyseren maar een film als kunstwerk moet worden afgerond. Ik denk dat je dat bewijzen moet zien als tonen: een kunstwerk toont iets in plaats van iets te beredeneren. Godard toont in deze film van alles maar geeft geen analyse zoals causale verbanden waardoor de film bewust fragmentarisch is, van het opknippen van het verhaal in 12 episodes tot de dissociatie tussen geluid en beeld alsmede beeld en woord. De camera mediteert op wat er gebeurt in een poging de waarheid te zien. We zijn genoodzaakt te proberen de waarheid in woorden uit te drukken - en ook de film is daarom een verhalende film vol teksten – maar woorden hebben de neiging ons alleen maar van de waarheid af te leiden (Nana: “hoe meer je praat, hoe minder betekenis je woorden krijgen”). Het vereist een ascetische kunst om de waarheid in woorden uit te drukken, hetgeen aan Plato doet denken die overigens volgens de filosoof liet zien hoe je je goed kunt uitdrukken. Nana bevestigt haar vrijheid – haar ziel – door als prostituee haar buiten- en binnenkant weg te doen: de 12 episodes van haar leven is de seculiere versie van de 12 staties van Jezus’ kruisweg. Volgens Sontag is de film perfect met uitzondering van de laatste episode waar Godard zijn relatie met Anna Karina onthuld: Nana sterft op het moment dat de film ten einde is zoals in het verhaal van Poe de vrouw van de kunstschilder sterft op het moment dat hij haar volmaakt op het doek heeft gekregen (de reflectie doodt het leven zoals bij Dumas’ Porthos).

Wat mij denk ik zo heeft weggeblazen bij deze film verwoordt Sontag als haar slotoverweging: er zijn meer regisseurs die filosofische ideeën in hun films hebben gestopt maar Godard is de enige die werkelijk filosofische films maakt, d.w.z. een nieuw soort film heeft ontwikkeld die filosofische ideeën als film uitdrukt. Ik denk dat Malick in die zin de ware opvolger van Godard is, al komt deze film van Godard me filosofisch rijker en complexer voor dan wat Malick ons weet voor te schotelen.

Malick is op z'n best pseudo-filosofie, dat je die aan Godard linkt haalt je verder interessante bericht nogal omlaag, helaas.

Dat spijt me, eRCee. ☹

Voor de liefhebber is dit nog een tekst over de film die voortbouwt op Sontags essay:

Synoptique - (Post) Modern Godard: VIVRE SA VIE :

Het punt dat Chao wil maken is dat de film zelfs al postmodern is. D.w.z. de film is modern in de zin dat het – gelijk bv. het kubisme in de moderne kunst – de werkelijkheid wil tonen die vooraf gaat aan onze gladgestreken waarneming en talige conceptualisatie: modernisme poogt de ‘echte’ (metafysische) werkelijkheid te reconstrueren en toont die werkelijkheid aldus nog gefragmenteerd. Qua film houdt dat in dat Godard de traditionele filmkunst van gladstrijken/elegantie, waarbij de kijker wordt ondergedompeld in een schijnwerkelijkheid, afwijst ten gunste van een vervreemdende en onderzoekende stijl die ook de kijker dwingt afstand te houden en te reflecteren.

Maar het modernisme reconstrueert die diepere werkelijkheid tot een eenheid; het toont het ontoonbare door de fragmenten te reorganiseren. Vivre sa Vie is echter postmodern doordat het de ontoonbaarheid van het ontoonbare toont en dus de fragmenten als fragmenten toont. Dit maakt de film open en contradictoir in plaats van gesloten/rond: de fragmenten botsen en er is geen interpretatie mogelijk door de fragmenten te verbinden tot een eenheid.

Hoewel de waardering niet direct blijkt uit de gegeven sterren, begin ik langzaam een ware Godard-liefhebber te worden. Dit was ook weer een zeer prettige kijkervaring. Dat begon al met de eerste scène, waarin een dialoog aan de bar van achter wordt gefilmd. Via de spiegel is het soms mogelijk een gezicht te zien, maar je zit toch vooral tegen achterhoofden aan te kijken. Godard switcht schijnbaar lukraak van het ene naar het andere hoofd, die twee shots wisselen elkaar telkens af. Het werkt op miraculeuze wijze voor de perceptie: als zij in beeld is beleef je het gesprek totaal anders dan wanneer hij in beeld is.

Godard propt de film vol met dergelijke experimenten. Plotselinge absolute stiltes, scènes die gevoelsmatig te vroeg worden afgekapt of juist te lang doorgaan, een actrice die recht in de camera kijkt in plaats van naar haar gesprekspartner tegenover haar. Het werkt allemaal, op een manier die ik maar moeilijk na kan vertellen, en het legt vooral bloot hoe ontzettend saai en voorspelbaar het reguliere filmhuisprogramma is. Ik ben blij dat ik nog maar weinig films gezien heb en dat er in Amsterdam, waar ik woon, een aardig aanbod van klassiekers in de bioscopen draait, anders had ik mijn Cineville-abonnement na twee jaar waarschijnlijk alweer opgezegd.

Je kan Godard van veel betichten, maar niet van saai bandwerk.

Ook in “Vivre Sa Vie” lapt hij weer een heleboel filmregeltjes aan zijn laars. Vooral de onconventionele camerastandpunten springen in het oog. Het ene moment kijken we minutenlang naar de rug van een personage, het andere moment verschijnt een personage maar half in beeld … En tussendoor zien we vooral heel veel close-ups van Nana’s gezicht.

Het 4:3-formaat komt hier volledig tot zijn recht. Nu ik erover nadenk, Vivre Sa Vie moet een van de weinige films zijn waarbij de smalle beeldverhouding effectief een artistieke – en geen louter praktische – keuze is.

Andere experimenten van Godard pakken helaas minder goed uit. Het plots inlassen van volledige stiltes bijvoorbeeld… Er zal wel een bedoeling achter gezeten hebben, ik weet alleen niet welke. Vandaag komt het in ieder geval amateuristisch over. Ook spijtig dat Godard het weer niet kon laten om ons te “verblijden” met enkele filosofielessen. Zucht.

Voorts is er niet echt een noemenswaardig verhaal, maar dat geeft niet. Vivre Sa Vie moet het vooral hebben van enkele droogkomische dialogen en van een erg charismatische Anna Karina. Het levert een sympathiek filmpje op dat ook 60 jaar na de release nog steeds erg fris aanvoelt. De rariteiten moet je er wel bijnemen natuurlijk. 3*

Wat een interessante kijkervaring. Het tableaux-idee is al innoverend genoeg, maar ook de dialogen en de soms ronduit verwarrende camerastandpunten doen de rest. Mijn meest toegankelijke Godard.

Als er ooit nog 50 stemmen bij komen, hebben we er wellicht een nieuwe top 250-film bij.

In Vivre sa vie bij hebben de personages weinig te doen. Ze hangen meestal rond in cafés of op straat, bezoeken een cinema of een museum en voor het overige discussiëren met bij voorkeur een sigaret in de hand. Is er niks te beleven ? Dat is slechts de oppervlakte. We krijgen namelijk quotes over ons heen (filosofen, schrijvers, ..) en dat heeft zeker verband met wat we te zien krijgen. Godard wil iets zeggen. Maar wat ? De film begint met een quote van Montaigne en inderdaad, via prostitutie leent Nana haar uit om zichzelf te vinden. We volgen we Nana die in feite met haar denken en handelen een uitbeelding is van de vele quotes. Maar echt interessant voor een film vind ik dit allemaal niet. Meermaals denk ik 'so what' bij de invulling van al die wijsheden. Godard speelt graag met de conventies van film en creëert zo een experimentele filmtaal (vb het filmen van personages en hun gesprek op hun rug, geluid dat weg valt en we krijgen ondertiteling, etc). Inventief en creatief. Bedoeling is blijkbaar om de kijker bewust te maken van het medium film. Een afstandelijkheid creëren die ook nog eens benadrukt wordt door met 12 fragmenten te werken die worden voorafgegaan door de tekst die reeds de scene(s) samenvat. Je kan juichen voor die radicaal nieuwe aanpak maar ik voel inderdaad afstand dus komt er weer een 'so what' bij me op. Deze filosofische benadering van filmmaken (manipulaties van film duidelijk maken) én van een onderwerp (meisje gaat in prostitutie om vrijheid van handelen te benadrukken) maakt van deze film een uniek werkstukje maar is niet aan mij besteed. Te abstrakt, te vaag. Ideeën genoeg maar ze verdrinken in een poel van academisch, intellectualistisch en literair gezwam.

Erg fijne film. Afgezien van de schoonheid doet het verhaal dat in 12 schilderingen wordt verteld realistisch aan. Nana is een echte persoon. Ik vond dit veel beter dan de debuutfilm van Godard.

De films van Godard zijn voor mooie hipsterfilms, maar dan wel heerlijk om naar te kijken. De opening is al geniaal waarbij we een dialoog volgen met enkel de rug van beide personages in beeld. En Godard weet maar al te goed hoe hij iets in beeld brengt en wat hij wel of niet in beeld laat zien. Het verhaal is op zich wel duidelijk, maar de opdeling in 12 blokjes zorgt voor de nodige variatie en houdt de kijker alert. Het komt weinig voor, maar alles in de film - elk woord, elk beeld, elke blik van Anna Karina - komt als relevant over. Ik denk dat je wat moet groeien in de films van Godard, maar ze bevallen me telkens meer en meer. Zeer boeiende regisseur.

Het overlijden van Godard eergisteren deed me de energiecrisis en de negativiteit daarrond vergeten... Tijd om nog eens te kijken waar hij alweer voor stond... Eerlijk gezegd vind ik zijn werken wat overrated maar een vernieuwer was hij zeker in de jaren '60, en ontwikkelde verder het arthouse genre.

Vivre sa Vie is mooi verdeeld in 12 hoofdstukjes maar dat vind ik eigenlijk maar flauw. Waarom in hoofdstukken aangeven wat je de volgende minuten in de film zal zien? Dacht Godard misschien dat het publiek niet zou snappen waar het over zal gaan? Door zijn vaak intellectualistische bedenkingen over kunst en literatuur lijkt hij toch altijd uit de hoogte te willen doen. Om het cru te zeggen : ik zie geen laaggeschoolde arbeider naar zijn films kijken. Maar toch chapeau dat hij het hele productieproces op zich nam.

Gelukkig is deze bijna-documentaire nog best te doen. Het is niet zo hard en ontoegankelijk als Resnais en Rohmer, al vind je alle kenmerken van de kleine intieme cinema terug. Het kijken in de camera, het dicht op de huid zitten van een ordinair personage... Het inzoomen op een brief die wordt geschreven, of een filosofische dialoog, en de luchtige muzikale intermezzo's zorgen ervoor dat de film in beweging blijft en een neutrale kijk biedt op een jonge vrouw die stilaan afglijdt naar de prostitutie... Leuk om eens gezien te hebben.

Geweldig. Zijn meest gevoelige film misschien wel. Moet JLG misschien weer terug zetten in mijn regisseurs top 10.

Ach ja Godard. Soms mooi, vaak op zijn minst wel bijzonder, maar ook kil en afstandelijk waar ideeën belangrijker lijken dan de beleving. Ook deze film lijdt daaraan, vooral de laatste twee hoofdstukken waarin de camera statisch staat en iemand dan allerlei filosofische dingen mag zeggen die niet boeien door inhoud noch door vorm.

Karina blijft wel een reden om te kijken, zij heeft een bepaalde uitstraling waardoor je als kijker geboeid blijft. Visueel ook genoeg leuke dingen, redelijk sfeertje en die 80 minuten gaan ook snel voorbij, maar al met al voelt deze hele film als tussendoortje, als samenvatting. 3,0*.

Intrigerend. Narratief en filmisch lijkt er weinig bijzonders aan de hand...tot je oplet. Er zitten wat heel bijzondere camerastandpunten- en bewegingen in... Ok, een film waarin Godard wat met kadrering experimenteert, speelt? Volgens mij is het meer dan spelen...

En dan de muziek; die eindigt lang plots, alsof er een vraag onbeantwoord blijft, iets niet af is, niet duidelijk. Pas vanaf het gesprek met de filosoof, en Nana een lampje gaat branden, krijgt de muziek een andere rol; hij speelt door, terwijl dialogen onhoorbaar zijn maar zich wel afspelen... En dan denken mensen dat de film wel heel abrupt eindigt maar die muziek gaat tijdens de blackout nog een tijdje door, dáár is het einde pas.

Godard zegt hier meer met meer stijlmiddelen dan oppervlakkig lijkt, er zit veel meer diepgang in dan vermoed. Intrigerend, boeiend, als film an sich niet heel vermakelijk (al zitten er memorabele scènes in en Anna Karina is weer ontstellend goed en prachtig) maar qua filmtaal....uniek, wilde ik zeggen, maar in hoeverre heeft dit niet een mal en inspiratie geboden voor latere arthouse? Baanbrekend dan...?

Edit; en die stille Joan d'Arc scène die het einde al aankondigt...de voorgelezen lofzang tegen het einde, duidelijk over Nana maar...door Godard aan Anna? Is dit stiekem ook een ode van hem aan haar? Verklaart de closeups in het begin...met de muziek die vroegtijdig eindigt...net als het leven...? maar die muziek gaat daarna door....net als de liefde?

Oh jee, deze film laat me moeilijk los...dít is dus Godard?! Wow, just wow.