Madadayo (1993)

Aha! Dan wordt het me al wat duidelijker. Wordt tijd voor een herziening voordat ik er wat zinnings over kan zeggen.

Na jaren van al dan niet bewust oponthoud komt Japans meest bekende cineast, Akira Kurosawa, de revue eindelijk passeren (lang vervlogen kijkbeurten van ‘Kagemusha’ en ‘Ran’ niet meegerekend). En dat in de vorm van diens laatste prent ‘Madadayo’ die, gezien de meditatieve thematiek omtrent waardig en respectvol ouder worden, een ironische bijklank krijgt. Hoe dan ook, ‘Madadayo’ is te wisselvallig in enerzijds zijn burleske en anderzijds zijn intieme toon, én bovendien onevenwichtig in zijn tijdsbesteding. Zodoende ondervindt de kijker moeite om werkelijk indruk te krijgen van het respect en de waardering jegens de professor. Het veelvuldige gebruik van de telelens getuigt ten slotte van een opvallende oppervlakkigheid inzake beeldtaal en weerhoudt Kurosawa ervan om zijn kenmerkende oog voor visuele diepte, staging en mise-en-scène tentoon te spreiden.

2.5*

Madadayo zou ik geen televisiefilm willen noemen, daarvoor wordt er in het verhaal over een oude leraar te veel gespeeld met tegenstrijdige elementen, die echter met elkaar een heerlijk harmonieus geheel vormen. De elementen, zoals bijvoorbeeld oud worden en kind blijven, sluiten elkaar juist niet uit in deze film van Kurosawa. In films voor televisie wordt deze harmonieuze nuanceringen meestal vermeden als de pest. Dubbelzinnigheid op televisie wordt ervaren als een vervelende sta in de weg voor directe, voorgekauwde emoties, die noodzakelijk zijn om hoge kijkcijfers te scoren.

De film van de Kurosawa uit 1993 begint in een schoolklas met een ietwat disciplinair aangezet tafereeltje. Al snel na binnenkomst van de onderwijzer begint mildheid door een discipline verstorende rookwolk heen te breken als de zachte stralen van de maan. Geen harde, meer direct effectieve, stralen van de zon, dat zou televisie zijn. In het vervolg van de film wordt deze mildheid in de relatie tussen de oude ex-onderwijzer en zijn leerlingen verder uitgewerkt. Maar uiteindelijk, na veel ge-nog-niet, slaat de dood, met een milde meedogenloosheid, toch onontkoombaar toe.

Madadayo is geen lekkere vlotte film om te bekijken. Dat wordt veroorzaakt doordat de film grotendeels blijft steken in erg toneelmatig overkomende scènetjes. Voor iemand, die nauwelijks bekend is met historische Japanse zeden en gewoonten, lijkt er maar weinig te gebeuren in deze film. Intrigerende onderhuidse spanningsvelden, zoals die bijvoorbeeld te ontdekken zijn in de subtiele lichaamstaal van de acteurs in de films van Ozu, vielen mij niet op in het verhaal over een bejaarde leraar en zijn adorerende oud-leerlingen.

Toch is Madadayo wel een echte Kurosawa-film, doordat ook in deze film het leven, met zijn goede en slechte tijden, met veel mededogen wordt beschreven. Iets wat in zijn andere films ook altijd op de voor- of achtergrond gebeurt. Wat apart is aan deze film, is de wat minder professionele indruk die hij maakt door de kaalheid van het verhaal met weinig uitgewerkte karakters en statisch camerawerk.

De bejaarde Kurosawa, hij was 83 jaar toen de film uitkwam, lijkt een zondagsfilmer geworden te zijn. Deze term voor een cineast kwam bij mij op, toen de oude leraar in de film aan twee leerlingen vertelde dat hij van oude liedjes houdt. Deze hebben iets weg van de schilderijen van Rousseau: zo onschuldig en eerlijk. Henri Rousseau is een bekende naïeve schilder oftewel een zondagsschilder. De film Madadayo is dus geen televisiefilm, maar een zondagsfilm.

Madadayo ontbreekt het wat mij betreft aan flair. Want het verhaal van deze ouder wordende gerespecteerd professor is an sich mooi. Zijn haast kinderlijke onschuld en fantasie zijn in sommige scènes mooi geportretteerd. Een erg innemend personage. Humor is vaak van gezapig niveau, waar ik wel in mee ga, alhoewel ik het idee had dat veel woordgrappen door de taalbarrière niet overkwamen.
Kurosawa legt dit alles echter nogal saai vast - en dat terwijl ik normaliter een enorm zwak heb voor dit soort kabbelende en rustgevende cinema. Veel scènes rekken te lang door (vooral die op de feesten) en missen visueel genot. Jammer eigenlijk, geloof dat er veel mee te doen is, ook qua periode (het einde van de oorlog en de jaren hierna) vond ik dit erg interessant.

Wat een vreemde film. In elk geval geen film die je zomaar effe opzet als ontspanning lijkt me. Ik vond het begin van de film sterk, maar vanaf het moment dat die kat verdwijnt zakt de film in.
Bij de meeste films vind ik een lange speelduur geen probleem, maar hier duurde het toch allemaal wat te lang. Dit terwijl de film niet eens echt lang duurde.
De personages zijn allemaal leuke gezellige mannen.
Waar vanwaar komt die extreme bewondering voor hun voormalige leraar uit voort?

Het einde begrijp ik niet helemaal goed vrees ik. Is hij nu gestorven in zijn slaap? Of heb ik het mis?
Ik geef een heel kleine voldoende voor deze film. Ik heb betere Kurosasa's gezien, maar ben zeker blij dat ik deze heb kunnen bekijken.

Een film met zoveel flair, dat ik er geen plezier meer aan beleef. 4.0

Tijd voor Fletch