Det Sjunde Inseglet (1957)

Je was Såsom i en Spegel nog vergeten, ook uit de "Zwijgen" trilogie. Is niet zo zwaar als de andere twee uit die trilogie.

de beste film van Bergman zal het niet zijn, maar sterk is hij zeker -
prachtig camerawerk, mooi tijdge/verbruik, in duur en setting - schitterende toneelachtige dialogen

Soms zet ik me in bed, laptopje op de schoot, en weet ik niet welke film ik ga opzetten. Maar soms, zoals nu, weet ik precies wat ik ging aanklikken de volgende keer ik een kleine twee uur vrij heb. Nadat m'n schip bij het begin van m'n ontdekkingstocht doorheen het oeuvre van Ingmar Bergman al vrij snel vast kwam te zitten, kon het zich recentelijk, na het bekijken van Persona, weer vrijmaken en de reis verderzetten. Het was dus weer tijd voor een nieuwe Bergman. Bovendien ontdekte ik recentelijk dat de sample in een van de nummers van m'n favoriete band (voor de geïntereesserden: Agalloch-The Hawthorne Passage) uit deze film kwam, dus was de keuze snel gemaakt.

Om maar meteen met de deur in huis te vallen: The Seventh Seal stelde niet teleur. In vergelijking met Persona wat minder experimenteel, maar ook hier zitten een paar knappe shots en scènes. De scène waarin de processie het optreden onderbreekt zal nog wel een tijdje blijven hangen. Het plot en de bijbehorende vragen zijn best interessant, al had het allemaal nog wel iets subtieler gemogen. Zitten alleen naar mijn mening iets te veel personages in. Er zullen vast mensen goeie argumenten voor het bestaan van elk personage, maar kan me niet van het gevoel ontdoen dat ets minder persononen met iets meer diepgang de film meer goeds had gedaan.

Maar, al bij al best goed. Bergman blijft een boeiend regisseur. 3*

Bijna 3 jaar geleden dat ik de film zag, maar deze 'Det Sjunde Inseglet' spookt nog regelmatig door m'n hoofd. Ik ga 'm denk ik maar weer eens bewonderen binnenkort.

Hier terug te vinden.

Net als bij elke filosfische en religieus getinte film hang het er denk ik sterk vanaf of de kijker een denker is, en/of die veel nadenkt over de grote levensvragen. Durf jij eerlijk naar jezelf in de spiegel te kijken? Realiseer je wie je echt bent? Leef jij hoe jij wilt zonder regels? Of hoe anderen willen hoe jij bent? Is eer een God of kracht van het universum die ons kan bijsturen en/of leiden, of moeten we alleen door dit leven heen? Ik denk na over deze vragen en ben er over de meeste al uit. Daarom sprak mij de film wel aan.

Ik kan me voorstellen dat je van deze film nog altijd stil maar ook treurig kan worden, ook al is ie (voor mij) inmiddels gedateerd. Ik heb begrepen dat de titel uit het boek van de openbaringen komt. De productie is loodzwaar van alle filosofie en symboliek en het verhaal zelf is al een en al somberheid. Het verhaal, in de vorm van een mysterie, over zedenleer, dood, lijden en de relatie van de mens met god werd neergezet in het Zweden van de 14e eeuw. De film is vooral visueel (prachtig zwart-wit) bijzonder sterk: de regisseur werkte bij situaties van verdoemenis vooral met schaduwen en duisternis, terwijl in momenten van vreugde de beelden helder waren.

Saai, langdradig, oubollig, traag waren een paar van de vooroordelen die ik over Bergman had, voor ik aan mijn eerste speelfilm van hem begon (Die Zauberflöte had ik jaren geleden al gezien). Nu wil ik niet zeggen dat deze film nou van het doek spetterde, super vlot of strak was, maar ik was wel aangenaam verrast. Ik moest er wel even inkomen, doorzetten en wennen aan wat toch wel een ouderwetse film is, maar werd gelukkig op den duur wel echt meegevoerd. En het mooiste vind ik toch wel dat ik als ik op de film terugkijk en erover nadenk ik em steeds beter ga vinden. Zeer bijzonder hoe Bergman met o.a symboliek, filosofie, en absurditeit omgaat, en, relatief gezien, een zware thematiek op zo een creatieve, speelse, luchtige manier weet vorm te geven. Overtuigend 4*

Een middeleeuwse ridder worstelt met existentiële vragen over het bestaan van God, de Duivel en het hiernamaals. Dat is een kanjer van een anachronisme. Het zijn twintigste-eeuwse vragen, beïnvloed door het existentialisme van Sartre. In de middeleeuwen zou zo iemand in de ban geslagen zijn wegens ketterij.

Godsdienstwaanzin domineert de tijdsgeest: flagellanten, een boeteprediker, een zinloze kruistocht, een heksverbranding... Deze methodes werden verondersteld te helpen tegen de pest, de Zwarte Dood die door Europa woedde.

De beroemde scène waarin ridder Antonius Block (Max von Sydow) schaakt met de Dood (Bengt Ekerot), is geïnspireerd door een muurschildering van Albertus Pictor, de Zweedse schilder die ook in de film voorkomt (Gunnar Olson). Met de Dood valt blijkbaar te onderhandelen, maar uiteindelijk wint hij altijd (zoals de Duitsers).

De tegenhanger van de ernstige ridder is zijn schildknaap Jöns (Gunnar Björnstrand). Een kolderieke dienaar is een klassieke methode om voor een komische nevenplot te zorgen: Sancho Panza, Lamme Goedzak, Leporello. Jöns is grofgebekt en spot met de grote levensvragen. Dat hij echter een hart van goud heeft, blijkt wanneer hij zich onfermt over het stomme meisje (Gunnel Lindblom). Wanneer de Dood hen op het einde komt halen, spreekt zij toch één zinnetje, alsof haar hele leven bestond uit wachten op de dood en dan te zeggen dat de tijd gekomen is.

De helderziende Jof (Nils Poppe) en zijn vrouw Mia (Bibi Andersson - de archetypische Zweedse blondine) vertegenwoordigen de onschuld van de eenvoudige volksmens. Te midden van de collectieve waanzin leven zij voort en voeden ze hun kindje op. Hun namen lijken verdacht veel op Jozef en Maria, die zelf met hun kindje naar Egypte vluchtten voor de moordtroepen van Herodes. Zo zie je dat christelijke verhalen aanwezig blijven bij Bergman, ook al trekt hij grondbeginselen van de godsdienst in twijfel. De titel is ontleend aan de Apocalyps.

De slotscène met de dodendans zou geïmproviseerd zijn, geïnspireerd door het mooie licht van die dag, met mensen die toevallig op de set aanwezig waren. Dat zie je aan het feit dat er een paar personages ontbreken - Blocks vrouw Karin en het stomme meisje, maar wie maalt daarom?

Tweede Bergman voor mij, al is deze niet te vergelijken met de andere film die ik van hem zag: Fanny och Alexander (1982) . Det Sjunde Inseglet deed me meteen aan Tarkovsky denken, aan Andrey Rublyov (1966) om precies te zijn. Ook hier drukt religie en het filosoferen erover een zware stempel op de film, en ook de stijl is vergelijkbaar, al blijft voor mij Tarkovsky als regisseur wel boven Bergman uitsteken. Deze Bergman is in vergelijking met Rublyov overigens wel licht verteerbaar.

Ondanks mijn waardering voor Tarkovsky vind ik zijn films erg moeilijk te behoordelen, en datzelfde probleem heb ik met deze Bergman, die ik voorlopig 3* toeken. Meeste indruk maakte op mij de scène waarin de gevangen 'heks' voor het eerst in beeld komt, toch een kippevelmoment, zeker als je beseft dat dit ooit realiteit is geweest. Religie en onwetendheid, ook anno 2014 nog steeds een dodelijke combinatie. Deze film maakt me wel nieuwsgierig naar het andere werk van Bergman.

Houd toch op ,dit is de cinematografische dormicum...gaap !

Ik had zeeer hoge verwachtingen van deze film. Scherpzinnige filosofische gesprekken had ik verwacht. Een schaakspel met de dood. Thematiek die mij erg aanstond. Ik kan dan het lelijke zwart wit en vierkant beeld voor lief nemen als hij inhoudelijk goed was.

Maar helaas dit is bagger van de ergste soort. Filmisch natuurlijk zeer en dan ook zeer beroerd maar dat komt ook door de leeftijd van de film natuurlijk. Maar inhoudelijk zowaar nog erger. Saai , langdradig er gebeurt niet en het allerergste, waar zijn de filosofische gesprekken? waar is de diepzinnigheid? Juist totaal en helemaal nergens. Wat overblijft is een oudbollig nietszeggende zwart wit prent.

Intrigerende film van Bergman, die ik alleen ken van zware relatiedrama´s- met wat goede wil zou je dit ook een relatiedrama kunnen noemen, de relatie tussen de ridder Block en de Dood, of liever met God, maar dat is misschien een niet te verdedigen stelling.

De film ziet er mooi uit- stijlvol zwart-wit, met goed gebruik van licht en donkere schaduwen, verrassende shots- en een aantal scenes zijn heel indrukwekkend, mijn favoriete scene was toch wel de processie van flagellanten die langskomt.

Toch was ik niet omver geblazen, en dat heeft met name te maken met het allegorische karakter, dat bv ook een film als Voskhozhdeniye kenmerkt, waardoor de acteurs een idee verbeelden, en geen mensen van vlees en bloed lijken te zijn. Dat schept toch een zekere afstand. Ook hadden een aantal personages weggelaten kunnen worden wat mij betreft- de smid en zn vrouw en de overspelige toneelspeler bijvoorbeeld- en had meer aandacht voor het schaakspel niet misstaan- als je dan toch een allegorische film maakt lijken mij de discussies tussen een twijfelende christen en de onverschillige Dood me nog het meest interessant.

"Faith is a torment. It is like loving someone who is out there in the darkness but never appears, no matter how loudly you call."

Mijn eerste film van Ingmar Bergman. Was langzamerhand toch wel heel erg nieuwsgierig geworden naar Det Sjunde Inseglet, vooral ook omdat de film als inspiratie heeft gediend voor zoveel andere films.

De ridder Antonius Block keert terug van de kruistochten en treft een door pest geplaagd Zweden aan. Hier wacht de dood op hem, die hij uitdaagt voor een schaakspel. Antonius en zijn reisgenoot ontmoeten ondertussen een groep acteurs, een Smit en zijn vrouw en nodigen deze uit om naar zijn burcht te komen.

De eerste keer dat ik Max von Sydow in het Zweeds zie, blijkbaar had hij toen nog niet zo'n laag stemgeluid, maar hij kon al wel goed acteren. Verder was het acteerwerk ook zeker niet slecht. Dacht de stem van sommige acteurs te herkennen, maar dat zijn vast accenten of dialecten die het zelfde zijn.

De film is aan de ene kant erg serieus en duister en aan de ander kant heeft de film een humoristische toon. Zo heeft de dood ook een leuke zwarte humor.

Moest tijdens het kijken heel vaak denken aan Floris. Zowel de toon, de kostuums, als het acteerwerk zijn erg vergelijkbaar. Het zou me verbazen als Paul Verhoeven niet door de film beïnvloed zou zijn. Ook viel het me op dat de Dood hier zwarte lere handschoenen draagt, Dario Argento heeft dus waarschijnlijk ook naar Bergman gekeken. Andrei Tarkovsky was ook door deze film geïnspireerd voor Andrey Rublyov. Op zijn beurt is Bergman weer door Akira Kurosawa geïnspireerd.

Samen met The Elephant Man en Frankenstein vind ik dit de allermooiste film die ik in zwart-wit heb gezien. Bergman maakt op geniale wijze gebruik van de grijstinten en de 4:3 beeldverhouding. De blue-ray versie heeft schitterend scherp beeld. Ik vond ook dat de film veel moderner aanvoelde als de meeste studiofilms van die tijd, ook al waren de overgangen wat gedateerd. Ook de muziek van Erik Nordgren had een geweldige sfeer die fantastisch bij de beelden paste.

Hoewel het anders was als ik verwachte, vond ik het een bijzonder sterke film over de middeleeuwen. Het religieuze thema sprak mij ook erg aan en de film verwijst op geniale manier naar Openbaringen (Apocalyps). De scène met de zelfkastijders en monniken en de heks vond ik ook echt een uitstekende toevoeging.

Een die je gezien moet hebben.

Mijn eerste kennismaking met Bergman. De film weet voldoende te boeien om hem zonder problemen uit te zitten, maar los van de scènes waarin De Dood voorkomt valt het ietwat tegen. De ridder, zijn schildknaap en De Dood zijn de enige echt interessante personages in de film. Het acteerwerk is wat deze personages betreft ook prima. De overige personages en hun verhaallijnen zijn niet al te interessant, hoewel ze uiteindelijk wel hun functie hebben in het verhaal. Gelet op de beperkte speelduur is de film voor een keertje het aanzien wel waard.

Herzien. Ik blijf redelijk bij mijn kritiek van de vorige keer dat het wat afstandelijk is maar buiten dat blijft de film ook een tweede keer wel boeien en vooral intrigeren. De betere stukken die binnen komen zijn vooral als er muziek speelt, of dat blije lied op de kermis of het zware dies irae direct daarna. Maar ook zo'n moment dat ze gewoon aardbeien eten met verse melk is gewoon heel fijn om naar te kijken en het filosofische stoorde me veel minder dan de vorige keer. De sfeer is duister en licht tegelijk wat best goed past steeds. Verhoogd naar 4,0*.

Al lang keek ik uit naar een schaakspel met de dood – in filmvorm dan, liever niet persoonlijk. In de erkende zwart-witklassieker The Seventh Seal (Zweeds: Det Sjunde inseglet, 1957) wordt de getroebleerde kruisridder Antonius Block (Max von Sydow) ten tijde van de Zwarte Dood (1346-1353) geconfronteerd met de grotere vragen van een mensenleven.

Het moet wel gezegd, de thema’s die von Sydows personage parten spelen zijn eerder van een (vroeg)moderne dan van een middeleeuwse aard. Ik noem er een paar: twijfel aan het bestaan van God, moeite met het probleem van het menselijk lijden, worsteling met het idee van een God die zwijgt, sterfelijkheid, en – uitmondend in de som der delen – een existentiële worsteling met het bestaan an sich. Waar het existentialisme in haar moderne context begon bij Soren Kierkegaard en Jean-Paul Sartre, kwamen veel andere vragen en worstelingen uit The Seventh Seal pas op toen het humanisme geleidelijk haar intrede deed in de westerse samenleving. Niet langer was God een gegeven; geleidelijk kon de mens zich vragen permitteren die hem tijdens de middeleeuwen nog op de brandstapel terecht hadden doen komen.

‘We carve an idol out of fear and call it God’, zegt Block tijdens één van zijn filosofische overpeinzingen. Geen andere quote had de essentie van deze film zo goed kunnen vatten. Angst is letterlijk overal in de ruime anderhalf uur cinema die dit middeleeuwse portret biedt. In de schaduwen van cinematografisch contrast. In de denkbeeldige geur van brandende lichamen. In de personages, die stuk voor stuk op reis of op de vlucht zijn. In het handelen van de zogeheten flagellanten, die zichzelf geselen om aan het goddelijk oordeel te ontkomen*.

God lijkt ook voor die flagellanten een ontsnapping, een uitweg uit een wereld waarin enkel leed is. Met als enige verschil dat deze broeders, die in de film maar kort aan bod komen, oprecht geloven in hun ‘uitgekerfde idool’, terwijl de hoofdpersoon aan de lopende band aan (het bestaan en handelen van) God twijfelt. Even ironisch en treffend is het dan dat juist de Dood (of die direct ook de/een duivel representeert, laat ik graag in het midden) zichtbaar aanwezig is. Antonius Block is een soort Faust (naar het boek van Goethe): hij sluit een pact met de Dood, waarbinnen zijn leven verlengd wordt voor de duur van een metafysisch schaakspel (en bij winst ook daar voorbij). De wens nog één goede daad te verrichten staat in contrast met het Faustiaanse verlangen naar kennis en werelds genot, al blijkt de drang naar kennis en antwoorden ook Block te verteren.

Deze middeleeuws-moderne zoektocht is zonder meer ook een indirecte weerspiegeling van de vragen en twijfels die Ingmar Bergman tijdens zijn carrière in hun greep hielden. Kijk bijvoorbeeld eens naar een Tystnaden (1963) of Fanny & Alexander (1982) en bemerk de parallellen. Helaas gebeurde bij die films wat hier tijdens een eerste kijkbeurt wat achterwege bleef: ik werd gegrepen door de film voorbij het concept. In The Seventh Seal gaat veel speeltijd op aan bijfiguren die lang niet zo intrigerend zijn als de verdere materie. De decors en locaties zijn daarnaast wat beperkt in de ruimte, waardoor de film visueel beperkter aanvoelde dan ik vooraf gehoopt had. Een Andrei Roebljov (Andrei Tarchovsky, 1966) beviel me in dat kader een stuk beter. De visuele klasse blijft hier grotendeels beperkt door het sterke camerawerk en een selectie aan iconische beelden (het reisgezelschap op de heuvel, Block en de personificatie van de Dood).

The Seventh Seal is een film die je eigenlijk meerdere keren moet zien – na één keer kijken heb ik het gevoel nog maar een glimp van alle gelaagdheid te hebben opgevangen.

web

In het begin is hij wel ietwat lastig te volgen, vanwege de vele verhaallijnen die door elkaar lopen en vrij harde overgangen (dat had ik trouwens ook met Persona). Maar ik dacht, gewoon blijven kijken en geen zorgen maken, het komt wel bij elkaar, en dat kwam het ook.

Fantastisch gefilmd, erg mooie beelden, fascinerende karakters (Het deed soms denken aan 'O Brother, Where Art Thou?') en het verhaal ook erg boeiend. Hoewel het in het begin langs elkaar heen lijkt te lopen, is het thema altijd hetzelfde, het leven en de dood en alle existentiële vraagstukken die daarmee te maken hebben.

Daarnaast ook gewoon heel grappig. Goed, grappen in de zin van 'vrouwen, je kan niet zonder ze leven en niet met ze leven' zijn natuurlijk zo oud als de pest (no pun intended), maar in de middeleeuwse context passen ze perfect.

Enigszins oud, natuurlijk, maar doorstaat de tand des tijds zeker. Ik zat er ook een stuk meer in dan bij Persona. Toch maar gauw meer Bergman's gaan zien.

Deze film heeft wel een boeiend thema en ik erken zeker haar impact in de filmgeschiedenis. Maar anno 2018 is de film toch wel wat verouderd en voelt het met momenten nogal ruw aan. Echt genieten kan ik toch niet met de film. Sommige scènes vielen best wel mee, maar het geheel is toch niet mijn ding helaas.

Hoezo verouderd?? Het thema is tijdloos en de schitterende zwart wit fotografie is evemin leeftijdsgebonden. Ik snap niet goed wat je hier tegenzat laat staan verouderd aan vond. Ik vind veel films in je 5 sterren selectie terug (a streetcar named desire) die soms zelfs een pak jonger zijn (jaws, from russia) en toch op alle vlak veel meer verouderd aandoen. Als ik dat er even mag bijnemen .

Vanwege de hoge waarderingen en schijnbare 'impact op de filmwereld' toch nieuwsgierig geworden, ondanks dat ik het vaak lastig vind door een tijdsbeeld heen te prikken. En dat gold in dit geval dubbel; een film van 61 jaar oud, gezet in de 14e eeuw.
Het budget is laag en het acteerwerk vaak tenenkrommend, dat zijn dus dingen waar je doorheen moet kijken. Dat lukt, mede omdat sommige dingen gewoon op de lachspieren werken. De goede cinematografische ideeën waren ook zeker te zien. En er kwamen ook oprecht komische scenes langs (een boomomzagende Dood, de 'je billen staan altijd achter je'-opmerking, Jöns' cynisme).
Nee, hetgene wat voor mij de film lastig behapbaar maakte, was het onderwerp. Waar ik in het begin dacht dat het religieuze deel een beetje op de hak genomen zou worden, bleek het een tergend zware rode draad. Ik heb niks met geloof en levensvragen en dan zijn veel scenes en dialogen moeilijk te verteren.
Voor mensen met een geloofsachtergrond en of een interesse daarin, zal dit zeker een aantrekkelijke film zijn. Door de tijd heen kijken is een must. De impact op de filmwereld heb ik niet zo kunnen ontdekken (anders dan bijvoorbeeld jaargenoot 12 Angry Men), maar dat kan natuurlijk ook aan mijn beperkte kennis liggen :-p

Nog nooit een Bergman bekeken, wel zeer nieuwsgierig om het verhaal en de hoes besloten dat dit mijn eerste gaat worden ik ben benieuwd.

Het oogt allemaal behoorlijk saai al begrijp ik de symboliek wel enigsins , maar het weet me allemaal niet echt te boeien , dit is allemaal niet zo aan mij besteed vrees ik .
Wel grappig om Max von Sydow nog zo jong te zien

Met Ingmar Bergman zit ge doorgaans wel goed op het visuele als op het inhoudelijke vlak.
Het eerste ligt zo voor het grijpen : mooie beeldcomposities, expressieve close-up, vindingrijk camerawerk, belichting, contrasten, een scherp zwart-wit....
Het tweede ligt wel even anders en biedt verzekerd voer voor interpretatie van de symboliek, het suggestieve en de betekenissen binnen het verhaal en de nevenlijnen.
"The Seventh Seal" vormt hierop m.i. geen uitzondering. Een heel bijzondere en mooie film die toch wel op één punt overduidelijk is, namelijk dat bij deze, Bergman aan God, geloof, Kerk en zijn dienaars een stevige stamp uitdeelt. Het nutteloze (de kruisvaarten), het waanzinnige (het door priesters ondersteunde bijgeloof en bestraffing), de twijfels (ridder vraagt aan de dood of hij iets meer weet over God) onderlijnen die opzet.
Een krachtige schets over heel belangrijke waarden in het leven en één van die films die nog een tijdje zal blijven hangen.

Dit was wel een erg fijn weerzien na ruim twaalf jaar. Deze roadmovie avant la lettre mag dan geen historisch accurate weergave zijn van de veertiende eeuw, het geeft wel een treffend beeld van de paniek en massahysterie die heerste ten tijde van de Zwarte Dood met allerlei plattelandsvolk dat elkaar opruit. De krappe backlot van Svensk Filmindustri wordt door Bergman omgetoverd tot een overtuigende set die zich uitstekend leent als kapstok voor thema’s als dood, verderf en twijfel over het geloof. Het Zevende Zegel is een feest der herkenning wat betreft acteurs uit Bergmans stal in zowel kleine als grote rollen. De hysterische kleine rol van Anders Ek als monnik die de processie van flagellanten leidt is werkelijk fantastisch maar het is Björnstrand die we eens van een andere kant zien en de show steelt als cynische en verbitterde schildknaap. Bergmans idee om de dood te verbeelden als een witgeschminkte man in een zwart gewaad was destijds een gok omdat het nog maar viel te bezien of het publiek zijn imaginatie zou geloven. Gepaard met de karakteristieke kop van Ekerot is het echter een schot in de roos gebleken. En waar de personages in het leven verdeeld zijn door rangen en statussen is het de danse macabre die we voorgeschoteld krijgen in de eindscène die ze allemaal verenigt.

Herzien, niet alleen vanwege het recente overlijden van Max von Sydow maar ook vanwege de tijd waarin het verhaal zich afspeelde en dan hebben we het hier over de periode 1341-1351 die in het teken stond van de zwarte dood of te wel de pest. Zou men het verhaal verplaatsen naar het nu dan zouden we het natuurlijk niet hebben over de pest maar over het Corona virus die hopelijk niet zo veel doden zal kosten als destijds door de zwarte dood. Tja, en in die Middeleeuwen, het leven ging wel door. Er werden toneelstukjes opgevoerd, er werd gelachen maar ook processies opgevoerd van zichzelf kastijdende bewoners. Men had zondebokken nodig, dus werd er af en toe een "heks" verbrand. De dood was overal. Een positieve bijkomstigheid was natuurlijk wel dat men over het leven ging nadenken. En dat zal nu door die Corona ook wel het geval zijn. Maar goed ook want men dacht dat alles hier wel op rolletjes zou blijven lopen en dat wij in het welvarende Europa van dit soort ellende wel gespaard zouden blijven. Niet dus. Maar het heeft geen zin je daardoor bang te laten maken. Tegen de krachten van de natuur kunnen wij als mensen eigenlijk nauwelijks tegenop en dat is maar goed ook.

4,5

Ja, de film heeft alles wat men hem toeschrijft.
De kracht die van sommige scenes uit gaat is onbeschrijfelijk. Voor mij persoonlijk is de scene waarin Antonius Block gaat biechten het hoogtepunt van de film, aangezien we daar een inkijk krijgen in z'n gedachten. Blijkt dat hij niet wil sterven tot hij enige zekerheid heeft over het bestaan van god. Pas wanneer hij een heks ziet sterven op de brandstapel realiseert hij dat hij zich steeds de verkeerde vraag stelde. Als God bestaat, waarom helpt Hij de mens niet? Waarom laat hij de mens sterven? Zelfs de duivel komt dat arme kind niet helpen! De mens staat er hoe dan ook alleen voor.
Andere sterke scenes: De processie, de eindscène, de heks op de brandstapel.
Alles klopt echt op die momenten. De shots van de gezichten, het spelen met zwart/wit/schaduw en licht, de dialogen, ...

Maar er zijn helaas ook momenten die de vaart uit de film halen. Kon men Jof & Mia geen ander beroep geven? Het hele verhaaltje met de vrouw van de hoefsmid mocht ook best weggelaten worden, want het had geen enkele toegevoegde waarde.

Vandaar dat ik 'maar' op een 3,5 uit kom.