Minority Report (2002)

Soms moet je er ook in kunnen komen, en de eerste keer had ik hem ook niet uitgekeken. Inception is nog zo een voorbeeld van een film waar ik maar niet kan inkomen. Ik heb deze week proberen te beginnen, en ik legde het na 10 minuten af omdat ik toen al zag dat het niet ging, en ik ging het later nog eens proberen, misschien vanavond (want ik was de laatste tijd s'avonds te moe, nu zou dat beter moeten zijn). Ik ga hem ook iets vroeger kijken. Normaal kijk ik pas een film om 9/10u (of nog veel later), maar voor Inception denk ik dat het beter zou zijn als ik al om 7u/8u kijk.)

Aardige thriller van Spielberg. Het is een interessant onderwerp en heeft een fijne eigen look en feel, maar het had allemaal best een half uur korter gemogen. Twijfel tussen de 3,5 en de 4.

Toen ik over de film las dacht ik dat de film een realistisch toekomstscenario schetst waarin de politie/overheid op basis van alle data die over burgers wordt verzameld vantevoren kan voorspellen waar waarschijnlijk een misdaad zal worden gepleegd en dan die misdaad kan voorkomen. De film blijkt echter te zijn gebaseerd op een meer metafysisch idee van de toekomst kunnen voorspellen (het oude orakel) hetgeen een paradox herbergt; het is zelfs een onmogelijke premisse die bv. Popper gebruikte om te betogen dat we nooit de toekomst zullen kunnen voorspellen omdat kennis over de toekomst die toekomst zelf verandert: een simpel voorbeeld is dat als we zouden weten wanneer, waar en hoe we zullen sterven we die dood eenvoudig zullen kunnen voorkomen.

Theologisch is er natuurlijk wel het oude idee dat God de hele toekomst kent (voor God is er geen verleden of toekomst maar ziet alles in het ‘nu’) maar het idee gaat mis als een handelend persoon in de wereld voor wie verleden en toekomst wel bestaan, zoals de mens, die kennis van de toekomst zou hebben. Dit kan worden opgelost doordat er een ‘alternatieve’ werkelijkheid start op het moment dat de voorspelde toekomst wordt voorkomen: in de film wordt het concept gebruikt wanneer één van de drie voorspellende pre-cogs een andere uitkomst ziet, resulterend in een ‘minority report’. Volgens Kant start er op elk moment dat wij in vrijheid handelen een alternatieve causaliteit (vrijheid is een metafysisch beginsel dat ingrijpt in de natuurlijke causaliteit) en ook de film lijkt als boodschap te hebben dat de voorziene moordenaar de keuze behoudt niet te moorden, hetgeen het belang van de minority report onderstreept. Overigens, volgens de filosofie is de menselijke vrijheid niet in strijd met Gods alwetendheid: elke mens is vrij te doen wat hij wil maar omdat God weet elk mens wil c.q. alles in het ‘nu’ ziet, weet God wat jouw vrije wilskeuze zal zijn.

In de film wordt de rol van het goddelijke orakel gespeeld door genetisch gemanipuleerde wezens (de pre-cogs). Hoe zij de toekomst kunnen voorzien – dus hoe zij in contact zijn gekomen met ‘het metafysische weefsel’ – wordt niet uitgelegd in de film en eigenlijk is hun hele rol – in het water als op het droge – tamelijk belachelijk en ongeloofwaardig. Als science fiction heeft de film dan ook weinig te bieden, anders dan bijzaken als de iris-identificatie en de virtual reality die nu al min of meer werkelijkheid zijn (maar die wel die typische en intrigerende toekomstvisie van Philip K. Dick etaleren). Overigens, al zijn de orakelen niet alwetend zoals de huidige multinationals en overheden wel steeds meer zijn en zijn hun voorspellingen niet gebaseerd op de intenties van mensen (de orakelen voorzien alleen de moorden omdat alleen die het metafysisch weefsel verstoren), de overheid in de film maakt vooral gebruik van camera’s met iris-identificatie om een idee te hebben waar iedereen is. ‘Zien’ is m.i. het grote thema van de film en komt in allerlei contexten en op allerlei niveaus terug in de film.

‘Rennen’ is een ander thema van de film en lijkt ook naar Blade Runner te verwijzen, die andere grootse verfilming van een Dick-verhaal. De kracht van deze film is opnieuw de kenmerkende wereld van Dick: de neo-noir van een mistroostige nabije toekomst met veel regen en armoede waarbij burgers vluchten in technologie zoals virtual reality (al is deze film optimistischer van toon dan Blade Runner), een intelligent verhaal en een constante stroom van briljante one-liners en details. De beelden zijn ook fantastisch en deden me zelfs een beetje aan de surrealistische films van David Lynch denken. Ogen en intellect komen welhaast te kort om alles wat voorbij komt op te nemen.

De film is dan ook eigenlijk niet zozeer science fiction maar bovenal een spannende neo- noir/misdaadfilm. De science fiction levert vooral een leuke context en ziet er ook geweldig uit. En uiteindelijk dient ook de filosofische paradox dat je de toekomst niet kunt kennen alleen om het misdaadverhaal complexer en interessanter te maken. Maar het werkt wel: dankzij de science fiction-omgeving en de filosofische paradox is de film een buitengewoon mooie, knappe en spannende film geworden die de volle 145 minuten vermaakt en intrigeert. Het is wellicht zelfs een meesterwerk dat zich kan meten met Blade Runner en The Matrix.

Het falen van de misdaadloze toekomst in Minority Report heeft niets te maken met een haperende technologie of met een of andere "filosofische paradox", maar feitelijk met corruptie van de macht.

Ik heb het niet over het falen van de misdaadloze toekomst gehad; ik zeg uberhaupt niets over het plot van de film. Wel wordt ook in de film gezegd dat het systeem zelf - dus juist het slagen ervan - een paradox is: de pre-cogs voorzien een moord in de toekomst maar daardoor kan die moord worden voorkomen zodat de moord niet plaatsvindt en de pre-cogs dus in feite niet de toekomst hebben voorzien (de door hen voorziene moord vindt niet meer plaats). Wat zij zien is wat er zou zijn gebeurd als er niet was ingegrepen; tenminste dat moet je dan maar aannemen want er is geen bewijs dat de moord zou zijn gepleegd als er niet was ingegrepen. Het enige bewijs is dat de pre-cogs altijd gelijk zouden hebben...

Nee, maar ik had het wél over dat falen. En volgens mij ontstaat er helemaal geen "paradox" en is er al helemaal geen sprake van een "onmogelijke premisse." In Minority Report wordt de toekomst voorZIEN vanuit het perspectief van de pre-cogs: er is dan nog net geen misdaad gepleegd, maar staat op 't punt te gebeuren. Nergens worden slachtoffers (doden) zichtbaar. Maw de toekomst wordt niet veranderd, het verleden wordt niet veranderd, maar in het heden wordt gebruik gemaakt van VOORkennis.

Toppertje van Spielberg, geen minuut verveelt, dikke 4*