Amarcord (1973)

Werkelijk fantastisch, hoe hier met de verbeelding van herinneringen, anekdotes, fantasieën en kletsverhalen een vervlogen jeugd en een vervlogen tijdperk tot leven worden gebracht.

Fellini weet tussen het kluchtige en het ontroerende zodanig het evenwicht te bewaren, dat je door het naieve en irreële perspectief van de jongeling heen het waarachtige van deze herinneringen ziet, waarmee een sfeer wordt geschapen van authenticiteit.

Je gelóóft deze film, juist door de combinatie van enerzijds (soms bizarre) details en gebeurtenissen die waarschijnlijk letterlijk waar zijn, en anderzijds de overduidelijke verzinsels. Waarbij de verzinsels, de fantasieën, als fantasieën óók weer waarachtig overkomen, passend bij de dromen en frustraties van een opgroeiend kind, die de voorhanden werkelijkheid als vanzelfsprekend neemt zoals die zich aan hem voordoet, en er geen enkel probleem mee heeft om die werkelijkheid (al is die toevallig getekend door het opkomende fascisme) in te spinnen in het web van zijn dromen. Wahrheit und Dichting bevinden zich in de herinnering op hetzelfde vlak, en zijn na verloop van tijd niet meer te scheiden.

Hoewel de figuren in deze film met regelmaat geschetst worden in al hun ijdelheid, potsierlijkheid en naïeve bekrompenheid, valt mij toch vooral de milde en liefdevolle kijk van Fellini op. Dit is duidelijk geen 'afrekening', geen afstand nemen van, het eigen verleden, zoals in onze contreien na de oorlog bij de spraakmakende goegemeente bon ton was; nee, dit is een liefdesverklaring, waaruit tegelijkertijd deernis en respect, en inderdaad ook nostalgie, spreekt.

Speciale vermelding wat mij betreft voor Pupella Maggio en Armando Brancia als de temperamentvolle, doorlopend ruziënde ouders van Titta, die de essentie van hun verhouding laten zien na de mishandeling van de vader door de fascisten, en bovenal in de ontroerende scène in het ziekenhuis.

Tot slot, voor degenen die vergeefs naar een 'plot' zoeken in deze hartverwarmende en bij tijd en wijle ook onbedaarlijk grappige film, het volgende advies:

Je moet zuigen, niet blazen!

Zijn die tieten soms nog niet groot genoeg?

De eerste vijftien minuten waren lastig, maar eens je door hebt dat deze film eigenlijk jeugdherinneringen zijn (en daarom niet de exacte waarheid), en je beseft dat je zelf eigenlijk ook wel van die flarden herinneringen hebt, dan is deze film best aangenaam om naar te kijken, zeker bij een tweede kijkbeurt. Mooie muziek ook.

Een kunstwerk. Vooral de scènes in de mist vind ik mooi.

Op en top Fellini film : massa personages, massa scènes, schetsen van karakters en gedragingen, los door elkaar, de realiteit niet ontziend, maar ook poëtisch en doorheen alles : humor, ironie, satire doorgaans de kleinzierigheden en kortzichtigheid van de mens blootleggend. Een kloek verhaal moet ge ook nu niet bij Fellini zoeken maar de aaneenschakeling van fragmenten en scetches blijft boeien.

We krijgen onmiddellijk een aanwijzing waar Amarcord over gaat, de titel: “Ik herinner me”. Een herinnering betekent iets wat in het verleden ligt. In het geval van deze film is dat het verleden in de zin van een historisch Italië, en het verleden als een terugkijken op de pubertijd van een Italiaanse jongen.

Fellini creëert met Amarcord iets wat je zelden ziet in een film: een kleurrijke, vitale gemeenschap. Wij krijgen hier een jaar in het leven van een dorp voorgeschoteld, waar bij de kijker geen twijfel kan heersen dat na het ‘rollen van de credits’ er gewoon voorgeleefd zal worden. Hij bewerkstelligd dit effect door een groot aantal personages te volgen tijdens een aantal periodieke, publieke gebeurtenissen zoals de eerste sneeuw, een bezoek van het staatshoofd, een bruiloft, een begrafenis; enfin, iedereen herkent het. Deze personages zijn allemaal karikatuur, of komisch, in ieder geval zeer herkenbaar. Toch blijft er altijd een gevoel van echtheid hangen. Misschien is een vergelijking met het satirische realisme van bijvoorbeeld Jane Austin, Balzac, Gogol of Dickens op zijn plaats. Fellini is duidelijk wel wat minder bijtend, of minder moralistisch dan dat soort auteurs, maar op de achtergrond draait toch altijd een zeker, langzaam draaiend, historisch rad van aankomende ellende.

Om Titta, de hoofdpersoon, en om zijn dorp hangt een zekere sensatie van verhoogde seksualiteit, in veel gevallen onvervuld of onbevredigend. Dit wordt met name verpersoonlijkt in de dorpsschoonheid Gradisca. Die er in haar rode, uitdagende jurk ‘ er om lijkt te vragen’, maar toch onbereikbaar is. We zijn er niet zeker van of zij op zoek is naar een prins/autocoureur, of een tederheid die de lokale hormoonhoofden haar niet kunnen geven. Aan het einde van de film vertrekt ze. Op het eerste gezicht lijkt ze haar droomprins te hebben gevonden: hij heeft zelfs een chique, wit uniform aan, maar de rest van het dorp ziet haar niet graag gaan en wij al helemaal niet. Zijn bruiloften altijd zo tragisch?

Ondertussen blijven Titta en zijn vrienden wanhopig snakken naar vrouwelijk contact. Ze gluren door heggen naar sjansende ooms, ze kijken grond stampend naar recente Hollywood westerns en ze turen met dromende ogen naar vrouwelijke leeftijdsgenoten op balkons; die hun verder geen blik waardig gunnen. De mannelijke familieleden van Titta gaat het niet veel beter af. Zijn vader is in een constante furie, zijn opa geeft weinig subtiel op van een ver verleden van beestachtig vrijen en zijn oom is in alle ellende maar in een boom gaan roepen om een vrouw.

De katholieke kerk, de stijve leraren en het fascistische, macho militarisme lijken hier allemaal debet aan, maar meer dan dat vragen wij ons af of de perikels van dit slaperige dorp niet universeel zijn. Fellini wil ons denk ik niet zozeer confronteren of op de feiten drukken, eerder een glimlach oproepen; een herkenning; een warm, vergevingsgezind gevoel, voor een misschien niet perfecte, maar doch memorabele tijd.

De jeugdherinneringen van Felini

Ik ben best wel een liefhebber van de Italiaanse film en dan kun je eigenlijk niet om Federico Felini heen. De man heeft een groot oeuvre bij elkaar gefilmd en heeft bovendien een hele resem gewaardeerde films op zijn naam staan. Het probleem is: ik kan er tot nu toe nog niet zo veel mee. Nu viel het me op dat ik me praktisch de gehele tijd op zijn jaren '60 werk heb gefocust (puur toevallig, niet met een specifieke reden) waardoor ik eens iets van zijn later werk wou proberen.

En dat werd dus Amarcord. Totaal geen idee waarover de film eigenlijk ging gaan, maar tijdens de inleiding in Cinema Zuid werd duidelijk gemaakt dat dit een film over de jeugd van Felini ging zijn. Tof dacht ik, maar niet snel daarna volgde het zinnetje: verwacht dus ook geen lineaire structuur. En dat is nu net hetgeen waar ik altijd mijn tanden op stuk bijt bij deze Italiaan, namelijk het gebrek aan die samenhang. Hij levert altijd wel interessant werk af, maar het wordt zodanig lang uitgewerkt dat ik het na een tijd wel heb gehad. Vandaar waarschijnlijk dan dat ik twee van de omnibus films waar hij aan meewerkte (Histoires Extraordinaires en Boccaccio '70) het beste van hem vind. Amarcord zit ook weer vol met goede bedoelingen, interessante personages en een leuke sfeer, maar na anderhalf uur was mijn interesse wel serieus gezakt. Zonde eigenlijk, maar ik ben nu eenmaal iemand die liefst toch enige vorm van structuur heeft in zijn films.

Felini heeft altijd ontkent dat dit een autobiografische film is, maar hij gaf wel toe dat hij bepaalde elementen uit zijn jeugd heeft gerecycleerd. Vraag me af hoeveel hij eigenlijk heeft hergebruikt, want dit voelt toch allemaal vrij herkenbaar, weliswaar uitvergroot, en authentiek aan. In Amarcord laat de regisseur een verscheidenheid aan kleurrijke personages opdraven en gebruikt een jongeman, Titta, als centraal figuur. Die wordt vertolkt door Bruno Zanin en die doet dat goed. Vond echter Armando Brancia als de vader van Titta, Aurelio, nog leuker. Het roepen, de onmacht, ... Zeker het stuk waar hij zijn broer gaat oppikken voor een picknick waarna die in een boom kruipt en uit alle macht om een vrouw roept is erg leuk. Voor de rest weer de typische Felini figuren zoals de nymfomane Volpina.

Er zit veel goeds in Amarcord, maar het blijft niet boeien. Het is een euvel dat me al vaker is opgevallen bij Felini, maar zijn films zouden me veel meer bevallen mochten ze wat compacter zijn geweest. Meer als 2 uur is ook hier te lang en halverwege begint de film te zakken om uiteindelijk nooit meer boven te komen.

3*

Na vele jaren weer eens herzien, deze misschien wel meest Felliniaanse film van de oude meester die ik tot nu toe heb gezien- grotesk, uitbundig, melodramatisch en vaak ook behoorlijk grappig. De dorpelingen die Amarcord bevolken worden gekenschetst met grove penseelstreken - de dorpsschoonheid, de dronkelap, de praatgrage advocaat, de nieuwsgierige priester, de hitsige pubers, de strenge hoofdmeester- maar (meestal) zonder over te gaan in karikaturen. Want ondanks de waanzin en geringe screentijd blijven het mensen van vlees en bloed, ongetwijfeld gebaseerd op mensen die Fellini gekend heeft. Want het mag geen autobiografie zijn, het kan toch haast niet anders dat Fellini geput heeft uit zijn herinneringen, zoals de titel al aangeeft.

Het zijn losse anecdotes met enkele rode draden, die een jaar verbeelden in het fascistische Italië van voor de Tweede Wereldoorlog, met als protagonist Titta. De kijker is getuige van de grote en kleine belevenissen in het dorp die soms historisch zijn, meestal onbeduidend, maar altijd met oog voor detail en kleurrijk in beeld gebracht. Scenes die erbovenuit steken zijn wat mij betreft de introductie van de leraren op school, Oom Teo die in een boom gaat zitten, de sneeuwscene en de scene bij de tabakverkoopster, vooral die laatste moet indruk gemaakt hebben want dat was een van de weinige scenes die ik me nog kon herinneren.

Vooralsnog blijft I Vitelloni mijn favoriete Fellini-film maar deze scoort zeker hoog.

Spoiler alert!

Een fragment uit de film die waarschijnlijk bijna iedereen die Amarcord net gezien heeft, zal doen laten nagenieten.

Veel kijkplezier

Het leven zoals het is in Italië tijdens Fellini's jeugd. Ik moet nog altijd wennen aan Fellini, voor mij niet bepaald de toegankelijke regisseur. Deze film moet het vooral hebben van een filmische collage met de nodige humor. Visueel is het mij soms te druk en zie ik er niet altijd de mooie scènes in. Het mag wel gezegd worden dat de regisseur de stijl wel heel de film vol houdt en niet vervalt in saai opvulsel. Ik begrijp wel de waardering, maar kan er (voorlopig) weinig mee.

Soms lees je hier mensen die een film na 15 minuten uitzetten en dan 1 ster geven, hoe onrechtvaardig kan men zijn.
De eerste 15 minuten van de film zijn niet gemakkelijk, maar dan openbaart zich een grandioos kunstwerk, die kleuren! Die fotografie! Die koppen en personages! Een absoluut meesterwerk van de filmkunst.
Ik moest zelf soms aan Breughel en Bosh denken.

De 'Italiaanse' sfeer uit de jaren 30 wordt door verschillende personages subliem te kijk gebracht. De verhaallijnen worden niet uitgewerkt, maar blijven wonderlijk boeien en fascineren. Vooral de rol van de kaalhoofdige Armando Brancia is geweldig en doet mij zelfs even denken aan de Italiaanse Louis De Funes...

Aparte film, maar een must to see

Ik wil niemand tegen het hoofd stoten, maar: wat kunnen ze toch schreeuwen, die Italianen.

Part of the deal JM.

Soms ook méér dan dat, de grunt:
VOGLIO UNA DONNAAAAAA...

Oh mijn god, die score!

Sorry man. Ik heb me echt zitten ergeren. 'Hou GDVRDMM je kop nou eens'...

als ik dat te vaak denk tijdens een film (en dat was hier zeker zo) dan kan ik me daar op een gegeven moment niet meer overheen zetten. Ging gisteren tijdens Nostalghia nét goed gelukkig, maar daar vreesde ik ook even toen een Italiaan zich weer iets teveel liet meeslepen in zijn eigen enthousiasme.

Dat is echt iets waar ik niet tegen kan. Mijn ultieme nachtmerrie is een film die 2 uur lang zo gaat.

Nooit gemerkt dat er veel geschreeuwd wordt in Amarcord. Onlangs toevallig ook Nostalghia gezien en ook totaal niks meegekregen van druk geschreeuw? Misschien is je tolerantiegrens voor Zuid-Europees temperament gewoon schrikbarend laag

Federico Fellini's 'Amarcord' van einde 1973 is het perfecte medicijn tegen het dagelijkse chagrijn. Middels de gebeurtenissen gedurende een jaar in een klein stadje in de buurt van Rimini schetst de regisseur zijn jeugdherinneringen en geeft daarbij tevens een beeld van de Italiaanse samenleving, verdeeld als het kan en verenigd als het moet. De gebeurtenissen zijn zo herkenbaar en de karakters zo innemend dat je bijna bereid bent de Italianen zelfs hun adoratie voor Mussolini te vergeven. Dat blijkt n