At Eternity's Gate (2018)

Mooie biografie van de laatste maanden van Vincent van Gogh. In plaats van dat we met onze blik naar hem kijken, probeert deze film de wereld door de – geniale – ogen van Van Gogh te kijken en doet dan niet onverdienstelijk, daarbij geholpen door kleurenfilters (“ik schilder licht”) en onrustige cameravoering om de geestelijke onrust (“ik begin mijn verstand te verliezen”) uit te drukken. Normaal hou ik niet van biografieën omdat het vervangen van echt, bekend persoon door een acteur de hele film nep doet aanvoelen, maar Defoe slaagt erin Van Gogh overtuigend te spelen, zelfs terwijl hij Engels praat.

Hmm, geen verwachtingen, maar viel toch een beetje tegen. De film duurde toch een beetje te lang en er gebeurde wat te weinig. De cast deed het wel prima. 'k heb hem uitgekeken, maar hoef deze niet meer terug te zien.

Ja, At Eternity's Gate is een film met gebreken. Vooral de keuze voor het Engels als voertaal valt te betreuren. Ik vond de gesprekken ook niet zo interessant, eigenlijk is deze film op z’n best wanneer er gezwegen wordt. De mooie landschappen en de warme fotografie spreken in ieder geval meer tot de verbeelding dan de dialogen.

Voor de rest acteert Willem Dafoe wel zeer charismatisch. Dat is dan weer het voordeel van een film in het Engels natuurlijk, de vijver met topacteurs is iets voller.

3*

Film die al langer mijn interesse trok, dus de kans die Canvas bood uiteraard gegrepen. En het moet meteen gezegd dat de film welzeker boeiend is maar ook behoorlijk zwaar kost. Het is welhaast een must ingelezen te zijn over het karakter Vincent van Gogh, of anders liefhebber of volger te zijn. Zo zat ik eerst ook lichtelijk bevreemdend naar de film te kijken tot ik me snel een beetje inlas over de beste man waarom het meteen een stuk boeiender en herkenbaar werd.

Van Gogh, de man, in zijn laatste jaren. Met verbazing las ik eigenlijk dat de man commercieel geen succes was en pas algemeen geaccepteerd werd na zijn dood. Tevens verbaasde mij zijn geestelijke gesteldheid. Ik wist van het oor, en dat de man zo zijn buien had, maar dat de man als gestoord werd ervaren en zelfs opgesloten zat, en geweerd werd uit bepaalde streken, was nieuw voor mij. Van Gogh is met recht een getormenteerd man, een dromer, onbegrepen en naarstig op zoek naar houvast. Houvast die hij lijkt te vinden in het ronddwalen in de natuur en het vastleggen van taferelen soms op psychopatische wijze. En verdorie wat wordt dat allemaal mooi gebracht in prachtig maar soms hysterisch ogend camerawerk, uiteraard passend bij het gemoed van Vincent, een overdaad aan kleur, lichtval en natuurschoon, en de bijna dwangmatige handelingen het op die wijze vast te leggen. De soundtrack is daarop een aanvulling die enerzijds dromerig is, anderzijds bepaalde dissonanten in zich heeft die het gevoel overbrengt dat er iets kwaads op de loer ligt. Opvallend zijn enkele grote namen met kleine rollen zoals Arestrup, kort maar beklijvend, Mads Mikkelsen en Amalric.

Knettergek? Labiel? Wat er precies in Vincent van Gogh leefde zullen we nooit weten en dit zwaarmoedige drama is heel wat net als het mysterieuze einde. Toch is de vluchtigheid van een dergelijke fragiele en visueel hoog ontwikkelde geest erg goed gevangen en een bizarre ervaring. Net als de angst en vlucht voor zijn kwalen. Nu wordt er ook het nodige afgeraffeld, maar ik denk niet dat de regisseur naar dergelijke details op zoek was en de focus op andere dingen wilde leggen. De prestatie van Dafoe mag ook benoemd worden waarvan te zeggen is dat het uiteraard jammer is dat er geen Nederlands gesproken wordt maar ach...dat is iets waar ik mee kan leven door de fantastische stijl. Fraai, erg fraai.

Degelijk.

Willem Dafoe schittert als getroebleerde kunstenaar. Het is een onemanshow. Het kan zijn dat dat onoverkomelijk was, maar dat neemt geen pluimen op Dafoe's huid weg. Enige minpuntje is dat ik bij het kijken de hele tijd dacht 'tiens, was Van Gogh niet een stuk jonger?'. Ik beschouw mezelf absoluut niet als kunstkenner, dus maar eens opgezocht na afloop en inderdaad, deze film is toch een jaartje of 20 te laat gemaakt.

Niet dat het verder echt veel uitmaakt. Een meesterwerk heb ik er geen moment in gezien; daarvoor ligt het camerawerk me niet. Die losse camera, die kort op de huid hoort te zitten, is me te nerveus. Daar gaat steeds zo weinig subtiliteit van uit, alsof het steeds maar wil beklemtonen dat Van Gogh een misbegrepen genie was, inclusief alle mentale leed van een misbegrepen genie. Less is more, ook in de verpakking.

3

Geen biografie.

Wel een portret.

Een portret dat het meest wezenlijke over Vincent Van Gogh probeert te capteren – met name: een zoeken.

Zijn leven lang herhaalde de kunstenaar geen geconstrueerde visie op de werkelijkheid, wel bleef zijn kunst een streven naar een afbeelding van het transcendente voorbij de alledaagse verschijning der dingen.

- zonnestralen op doek, verf slechts een Ersatz -

Een poging, anders gezegd, om het goddelijke via het schone af te beelden. Een portret van de eeuwigheid, de vergankelijkheid van de materie voorbij, de vergankelijkheid van stijlen en smaken en tendensen voorbij. De tijd voorbij.

De toekomst mocht oogsten wat Van Gogh aan pracht heeft gezaaid. Want ja, ook vandaag oogt ’s mans oeuvre modern. Over tijdloze kunst gesproken…

Is ‘At Eternity’s Gate’ een perfect portret? Nee, portretten zijn interpretaties en een interpretatie hoeft in principe niet absoluut te zijn. Schnabels keuze voor weinig informatie en nauwelijks handeling is verdedigbaar. Net de schaarse dialogen lichten Van Goghs ziel op, zijn schuwheid, zijn onvermogen zich te conformeren aan zijn tijdgenoten, en de indruk van waanzin die daaruit voortsproot. Wat dat betreft gaat het scenario even kernachtig te werk als Van Goghs penseel – wars van ballast.

Cinematografisch valt Julian Schnabel op den duur helaas in herhaling. Zijn de handheld camerabeelden een geslaagde vertaling van Van Goghs koortsige driftmatigheid? En vormen de kleurenfilters een waarachtige transpositie van de overgeleverde werken? Daarover valt een duchtig woordje te discussiëren, al moet gezegd dat alleen al de artistieke moed om Van Goghs taal in bewegend beeld om te zetten, lof verdient. Ook voor de muziek van Tatiana Lisovskaya geldt wat mij betreft dat het eigengereide karakter passend aandoet, maar op den duur lijkt het een beetje eenheidsworst te gaan worden…

Lang verhaal kort: een verdienstelijke film, maar tegelijk een gemiste kans om de toeschouwer nog intenser te beroeren?

3,25*