Werk ohne Autor (2018)

Natuurlijk moet Gerhard Richter niets hebben van deze ‘Werke ohne Autor’. Het is bij uitstek Europese cinema met Hollywoodiaanse allures. Denk maar aan het niet van sentiment gevrijwaarde slotakkoord waarmee Florian Henckel von Donnersmarck de cirkel netjes rondmaakt. Of aan de plot in zijn totaliteit, waarin goed en kwaad toevallig met elkaar het diner nuttigen...kleine wereld, niet? Spijtig is alleszins dat de film het grote gebaar niet schuwt. Met veel bombarie dringt het oorlogsgeweld zich op, en vraag is dan of dat nodig was. Het psychologisch discours is hoe dan ook veel subtieler dan het verhalende, of anders gezegd: de zoektocht van een kunstenaar naar zijn eigen stem werkt veel indringender dan nog maar eens een film die probeert de morele ontsporing van een nazi te portretteren.

Wat dat laatste betreft is de rol van Professor Carl Seeband (Sebastian Koch) te dik aangezet. Zowat alles maakt de man antipathiek: zijn lichtgeraaktheid, het belang dat hij aan status hecht, zijn autoriteit, zijn echtelijke hypocrisie, … Toch toont dit personage doeltreffend waar het negeren van ethische grenzen uiteindelijk toe leidt, met name zich ook in de privésfeer alles toe-eigenen. Niets is niet geoorloofd, waardoor niemand hem in feite tot de orde kan roepen. Tot hij oog in oog komt te staan met wat Joseph Beuys zo mooi als de enige ware vrijheid omschrijft: kunst. In en met de kunst ziet hij zichzelf terug zoals hij is: een beest van een mens. (Het realisme van Richter kijkt vernietigender terug dan het eigen spiegelbeeld, omdat je een portret van jezelf niet ontloopt.)

De evolutie van het karakter Kurt Barnert maakt dan weer een aandoenlijke evolutie door, weg van het opgelegde realisme naar een zelfbedongen en -gevonden realisme, een realisme dat het kijken als het ware opnieuw uitvindt, dat uitdaagt en bevraagt, dat de wispelturigheid van een momentum uitdrukt en tegelijk de vluchtigheid van wat we als “waar” beschouwen. Richters beelden zijn haast té waarheidsgetrouw, té echt, zo veel waarheid dat ze moeten bezoedeld worden, als het ware doorstreept, flou gemaakt. Zijn kunst is geen waarheid an sich meer, wel is het de waarheid van het artistieke metier, waarbij Richter vorm geeft aan het streven naar, en niet aan het bereiken van.

Enfin, genoten van en ontroerd door von Donnersmarcks vakwerk dat, ondanks enkele dubieus-sentimentele accenten, heldere ideeën ontsluit over wat kunst tot kunst maakt.

3,75*

Tijdje geleden dat ik nog eens zo'n klassieke, uitgesponnen arthouse film zag, met alles erop en eraan, inclusief klassieke muziek. Het voelt een beetje als een boekverfilming maar dat is het niet. Eigenlijk wel aangenaam door verrast. Werk ohne autor vertelt een krachtig verhaal over kunst versus oppressie. Ik ben het wel helemaal met JJ_D eens dat nazi-arts Seeband tezeer karikaturaal is, had liever wat meer gezien van de echtgenote en hun dynamiek. In het laatste uur tovert Florian Henckel von Donnersmarck een heuse variant van de bekende scene uit Ascenseur pour l'Echafaud uit de hoge hoed, maar dan vanuit de schilderkunst, vond het helemaal niet slecht uitpakken. Ook de tentoonstelling zelf is natuurlijk bevredigend voor de kijker. Dat busmoment had dan weer niet gehoeven, dat is teveel een arthouse-trucje. Maar goeie film en de speelduur vormt uiteindelijk geen enkel probleem.

Tamelijk epische en ambitieuze film. Uiteindelijk is de film wel iets te oppervlakkig om zijn eigen ambities helemaal waar te maken, en ook wel wat melodramatisch en al te sterk soms, maar die lange zit voel je eigenlijk helemaal niet. Als Henckel von Donnersmarck iets goed heeft gedaan dan is het van een groter verhaal over de zin van kunst, artistieke vrijheid en een door de oorlog getraumatiseerd en verdeeld land een heel pakkend persoonlijk verhaal te maken.

Had wel verwacht dat men Seeman gaandeweg de film met wat meer nuance neer zouden zetten, maar niet dus. Desondanks is het wel genieten van Koch zijn spel. De score mag er ook echt zijn. Dat thema is een van de mooiste dat ik heb gehoord de laatste jaren. 3.5*.

In de eerste 3 kwartier gebeurde er zoveel dat ik het gevoel had dat we al naar het eind liepen, maar eigenlijk begint de film dan pas. Het is de basis voor wat erna komt. Een groot deel van het leven van Kurt. Persoonlijk vind ik het dan ook meer twee periodes. Persoonlijk heb ik niets met 'kunst' maar ook een film kan een kunststukje zijn en dat is deze film wel voor mij.

Meeslepend epos verdeeld over drie perioden uit de duitse geschiedenis, over de kunstenaar Kurt Barnert (Tom Schilling), die achtervolgd wordt door de herinneringen uit zijn kindertijd tijdens de nazi-jaren. Indrukwekkend vormgegeven en mooi gespeeld, met een bijzonder nare rol van Sebastian Koch als de gevoelloze schoonvader van Barnert; feitelijk de man waar de hele film om draait. Met ruim drie uur een behoorlijk lange zit, maar de film is dermate boeiend dat de tijd voorbij vliegt.

Fijn zeg. Drie uur vlogen voorbij,

Naar het leven van kunstenaar Gerard Richter, of toch in grote lijnen. Dat is op zich best wel interessant met kunst in Duitsland doorheen de jaren met invloeden van Nazi-Duitsland, de DDR en het vrije westen. Met opvallende familiebanden. Het lijkt allemaal wat veel van het toeval, maar is bij Richter toch wel echt gebeurd.

Overweldigen doet het nooit, het is eerder een interessant gegeven. En op zich is het best wel goed gebracht. Maar de film wil veel ineens vertellen en voor één keer had dit misschien een mini-serie moeten zijn (alhoewel ik voorkeur geef aan films). Of sommige dingen hadden geknipt kunnen worden. Maar het is ook weer niet dat er scènes echt aanvoelden als overbodig.

Interessant drama dat aangenaam is om te zien. Maar op de juiste momenten blijft de climax helaas weg.

Drie politieke regimes gaan op een verschillende manier met kunst om. Nazi-Duitsland bestempelt modernisme als entartete Kunst en wil portretten met trotse, Arische staatsmannen. De DDR verfoeit moderne kunst evenzeer en propageert het historisch materialisme, ter verheffing van de arbeidersklasse. In de DBR daarentegen wordt kunst gezien als individuele expressie. De leraar is een soort goeroe.

Seeband is een opportunist die zowel in Nazi-Duitsland als in de DDR een hoge post weet te bemachtigen. Hij houdt zich bezig met medische experimenten en eugenetica. Dromerige, tekstloze passages doorbreken het ritme. Schildertechnieken zijn mooi in beeld gebracht.

Goede film.

De verhaallijnen komen mooi bij elkaar op het eind van de film.

Andere kijk op kunst gekregen als leek.

Topfilm !

Er zijn al veel mooie recensies geschreven boven mij, daar heb ik eigenlijk niks aan toe te voegen. Mijn stem heb ik naar boven afgerond vanwege de meesterlijke (rol van) Sebastian Koch. *4.0

Prachtig tijdsbeeld, doorleefde hoofdrol van Tom Schilling, een krachttoer! Ook Sebastian Koch is weer in zijn beste doen. De drie uren vlogen zo voorbij en laten toch een diepe indruk na. Voor mij, 1 van de mooiste films ooit. Das Leben der Anderen was ook zo'n topper van dezelfde regisseur. Aanrader!

Gisteren nog een keer herzien.

Wat een topfilm is dit, blijft mooi in mijn top 3 staan.

Goed geacteerd en een geloofwaardig verhaal. Het is een prestatie om dit zo te regisseren. Wat een talent is de Heer von Donnersmarck.

Nu maar wachten op het volgende meesterwerk van zijn hand.

Wat een prachtige film!

Een paar hele mooie verhaallijnen, die zo mooi en ontroerend samenkomen.

Ik zou 'm zo 2x achter elkaar kunnen kijken.

Oh my days, dit is echt zo ontzettend heftig en mooi en gevoelig. Wat een plaatje van een film.

Maar weer eens een filmpje afstrepen van de top250 lijst en daarmee kwam deze Duitse film in beeld die ik via Pathe kon kijken wat wel fijn was, want dat betekende een keer geen YouTube of Dailymotion met al die zeldzame en oude films die ik nog moet doen. En bij aanvang lijkt dit een uitermate interessante film ondanks zijn aanzienlijke speelduur.

Want roerig en interessant is het tijdsbeeld zeker rond de jonge Kurt, de vader die niet lid van de partij wil worden, de doctrinatie die overal subtiel doorsijpelt, ook bij de suppoost in het museum, en nichtje Elizabeth. Fraai is daarop het beeld van de zogenaamde 'Hitler-waan' en tevens beeld van de opgeklopte massahysterie, gestoordheid en 'verklik'-cultuur zoals we dat ook zien in Das Weisse Band of in het boek 'De Gewilligen' van Jonathan Littell, en vangt op sterke wijze de atmosfeer van de eind jaren '30. Tevens zien we daarna een stukje van de aanpak rond het Aktion T4 programma, iets wat natuurlijk nog veel verder ging met rijdende gaswagens, toch slaagt het beeld van dit doelgerichte, ijskoude idee en diens uitvoering behoorlijk. Maar goed, dit is slechts het begin en zijn het niet beste tijden voor een Duitser, omringd met klikspanen en moordenaars, de dreiging uit zowel het westen als het oosten om nog maar te zwijgen van de bommen op Dresden, een vreselijk tijd voor een jong ventje als Kurt die zich er toch wonderwel door heen slaat. Waarna de focus verhuist naar het verdere leven, keuzes en vooral littekens. Fascinerend blijft toch die overduidelijk aanwezige smet op het blazoen, die olifant in de kamer, net als Im Labyrinth des Schweigens, waar simpelweg niet over gesproken wordt. En zelfs na de tranenvolle abortus, met later nog grote gevolgen, blijft men volharden in een stug stilzwijgen over papa. En wat is papa een nare man, een product van een slechte en harde tijd, dwingend en rigide, een toonbeeld van alles wat men nastreefde in de oorlog, iets dat moeilijk van het persoon te scheiden is en daarmee de confrontatie vormt en het contrast tussen het nieuwe en het oude denken. Iets waar het nieuwe denken toch moeite mee lijkt te hebben om door te pakken, te veroordelen, de tering naar de nering te zetten.

Afijn, terug naar de kunstenaar in de dop en daarmee de zwakke punten die de film heeft. Één van de minpunten is toch wel zekere het tijdsbestek waarin alles afspeelt rond de jong ogende Kurt. En het moet gezegd dat Tom Schilling er geen jaar ouder uitziet na Unsere Mutter, Unsere Vater en het in het geval van Werk Ohne Autor is het moeilijk te duiden hoe oud Kurt is en verbaasd het me best wel dat hij opeens al 30 jaar is. Dan het beeld dat ik na de synopsis gekregen had rond de jonge Kurt die zijn weg zoekt als kunstenaar en de gruwelijkheden van de oorlog als uitlaatklep ging gebruiken in zijn kunst, een verwerkingsproces om het zo maar te zeggen. Maar nee dus, want het grootste deel van de film wordt toch opgesommeerd aan de moeizame relatie met schoonvader waar een rekening uit het verleden sluimert waarvan ik dan denk die gaat een sleutelrol spelen, maar dat komt er ook niet echt uit. Sterker nog, de daadwerkelijke ontwikkeling van de kunstenaar vind ik voor het gevoel een beetje onderbelicht en ondergeschoven en gebeurt erg laat. Maar wellicht had de filmmaker dit in gedachten. Wel sterk is het gesprek met het zonderlinge hoofdkunstacademie Antonius van Verten die zelf kunst maakt met bijzondere middelen in de vorm van vilt en vet, en niet alleen een begrijpbare essentie van kunst uitlegt, maar ook dat kunst een essentie van jezelf is, wie jij bent, wat jij hebt meegemaakt, waar jij mee zit, terug naar de basis om het zomaar te zeggen. Het tekent de crisis van Kurt op dat moment en het trauma, en het zegt toch weer genoeg over de erfenis van de gemiddelde Duitsers, want het is niet eenvoudig een Duitser te zijn.

En zo blijkt Werk Ohne Autor toch een aparte film met een periodeschets die niet helemaal aan de verwachtingen voldoet maar opzich wel interessant is. Er is een prima cast, vooral Koch is ijzersterk, een prima soundtrack en tekent het toch de moeilijke periode van de gemiddelde jonge Duitser na de oorlog en weet op sommige momenten best een gevoelige snaar te raken. Een 4 sterren voor nu en wie weet wat een herkijk ooit eens zal doen.