Ansiktet (1958)

Heette in Nederland 'Het Gezicht' (= Ansiktet).

Niet de beste Bergman ever, maar gewoon best de moeite waard.

Inderdaad niet ongelooflijk overtuigend. Grappig is trouwens dat deze film een beetje een kruising lijkt te zijn tussen de twee vorige Bergmanfilms die ik gezien heb: Seventh Seal en Glimlach van een zomernacht . Doet deze ook geen goed want die zijn allebei beter. Ik wist ook niet goed wat nu eigenlijk het punt was dat Bergman hiermee wilde maken, de film leek me een beetje doel- en stuurloos. Maar wel goed gemaakt, geacteerd en gefilmd, dus 3 sterretjes mag ie wel hebben voorlopig. Zeker geen film die iedereen gezien zou moeten hebben, maar een echte afrader is het ook niet. Gewoon een film, eigenlijk .

Als ik heel eerlijk ben: ik begrijp nauwelijks wat van deze film en ik zit me nog steeds af te vragen waar ik nou eigenlijk naar heb zitten kijken.

Het enige punt dat ik er wel uithaal is, dat mensen te graag hun eigen vooroordelen bevestigd willen zien en graag geloven wat ze willen geloven.

Maar verder? Geen idee. Misschien helpt herziening, maar daar heb ik nu even niet zo veel zin in. Een andere keer maar weer... Voorlopig 3,0*

Tja, Bergmaniaans groots, wat haalt hij hier weer tevoorschijn.

Het zit natuurlijk weer in verschillende lagen die wel dik op elkaar liggen.

Allereerst, de samenleving, hoe die reageert als er een groepje "Tovenaars" naar de stad komt. Die zijn eigenlijk gewoon van plan om dat zooitje uit te roeien, geef eerlijk toe. Maar dan gebeuren er een hoop dingen. Heel veel dingen waar die tovenaars gebruik van kunnen maken, en lees hierbij voor wat betreft Tovenaars: Anders denkende mensen die de maatschappij niet snapt, en eigenlijk uberhaupt niet wil snappen.

Hier gaat Bergman ook ergens de fout mee in. Ergens verliest ie ook een focus, ergens in de vergelijking met de toneelspelers. En vergeet ie de tovenaars, die zo eng zijn.

Vooruit, toch nog een voorzichtige 4.5*

Dat Bergman nauw verbonden was aan theater is aan deze film op veelerlei manieren te merken. Maar vooral de Shakespeariaanse technieken ('apparates') en motieven is voor mij opvallend. Ik heb zo het vermoeden dat Bergman deze toneelschrijver (en anderen) van haver tot gort kende. Centraal staat hier
de maskéring en omtmaskering van de personages.
Wat voor effect heeft een vermomming op de geest van mens. Beeldvorming bepaalt gevoelens en handelen van mensen. De tovenaar en zijn vrouw en de rest van het 'magnetisch' gezelschap kennen hun klassieke pappenheimers.

Maar in confontatie met de 'verlichte' moderne wetenschap, die alles wil ontmaskeren, moet de spil van het gezelschap, de 'Magische Magnetiseur' gebruik maken van een lijk om zijn toverkunst te redden. Typerend genoeg blijkt het lijk een acteur.

Bergman legt met deze film een duidelijk verband tussen magische medische kunsten, theater en opkomende moderne wetenschap. De psychosomatische kwalen: hoe onze geest (lichamelijke) gevoelens kunnen bepalen...

Toen Freud zijn ideeën begon te ontwikkelen waren de magnetiseurs nog actief. Freud zelf maakte zelf gebruik van één van hun technieken: hypnose.

Beeldvorming en hypnose....wat doen verwachtingen met mensen? Wat is het verband met 'houden van'. Hoe het publiek, groot of klein, te manipuleren. Tegenwoordig heet dat public relations, reclame...communicatie!

Het is opvallend dat De Tovenaar van een stille onzichtbare vermommingstechniek gebruik maakt: HET ZWIJGEN. Laat de mensen denken. Vermoedens worden al gauw een feit! Voor-oordelen en dus....beeldvorming.

De film begint fantatisch als de beste BBC Shakespeare uitvoering of als 'Stagecoach' van John Ford....maar dan in de prachtige Zweedse omgeving....betoverende cinema.

De personages zijn van allerlei pluimages en fascineren.
Toch is het verhaal, door de filosofische bedoeling, te gekunsteld en Bergman is nog teveel met theater bezig om een geloofwaardige filmverhaal te maken. Hij wil teveel vertellen. Film verliest veel aan dynamiek door de starre theatrale setting en de dialogen zijn soms wat te nadrukkelijk filosofisch.

Maar inhoudelijk is de film voor mij intrigerend....Bergmans psychologische potentie is hier al duidelijk aanwezig....

4*.....maar ik zal hem vaker bekijken...er zitten veel ideeën in!

Mooie scenes, prachtig geacteerde scenes, maar ook een aantal scenes die wat kluchterig aandoen.

Al met al een redelijke Bergman-film. Niet een van zijn meesterwerken, maar wel een film die redelijk vlot van tempo is en nog steeds de moeite waard is.

Ik heb het idee dat deze film al snel verkeerd wordt begrepen, wat wel grappig is aangezien dat volgens mij precies is waar de film nou over gaat: de originele titel Ansiktet laat zich het best vertalen als Aangezicht. Schijn en illusie vs. werkelijkheid dus, voor de oplettende kijker. En hoe werk je die tegenstelling beter uit dan door een magiër te nemen als hoofdpersonage. Wat Bergmans bedoeling ook was, de film werkt op verschillende lagen.

Allereerst is er de meest voor de hand liggende, religieuze laag. Vervang de magiër door Jezus Christus en je komt uit op dezelfde thema's van twijfel, scepsis en geloofscrisis die hij later in bijvoorbeeld Tystnaden nog eens onder handen zou nemen.

Vervolgens kun je de film ook zien als metafoor op het kunstenaarschap. Bergman wil zeggen dat magie en kunst veel overeenkomsten hebben. Net zoals bij magie is kunst vaak niet wat het op het eerste (aan)gezicht lijkt. Prachtig is de afsluitende scène waarin de magiër, die de hele door een toonbeeld van waardigheid en zelfbeheersing is geweest, ineens gaat bedelen om een paar kronen. Dit toont aan dat de magiër (/artiest), nu hij voor een charlatan wordt uitgemaakt, zelf ook twijfelt of zijn magie (/kunst) echt is of doorgestoken kaart. Zijn innerlijke conflict is inherent aan het kunstenaarschap.

En, last but not least, is er nog de oppervlakkige laag, die het op zichzelf al de moeite waard maakt om de film te zien. Uitstekend acteerwerk, vermakelijke dialogen en grappen, mooie cinematografie (vooral in het begin met de koets!) waarin heel mooi met schaduw wordt gewerkt (ik moest meteen aan Welles denken), en zeer fraaie kostuums en decors.

Na vandaag ook al het schitterende Scener ur ett Äktenskap te hebben gezien, ben ik erg benieuwd wat voor moois er nog meer te vinden in het wat minder bekende deel van het oeuvre van deze meester.

ps. De dvd-cover van Criterion is geweldig. Eén van de fraaiste die ik ken.

Leuke film van Bergman, waarin meerdere lagen aangebracht zijn en waarin vooral ook de nodige humor verwerkt zit.

Vooral de manier waarop Bergman de kijker af en toe op het verkeerde been probeert te zetten, wat bij mij ook lukte. De dialogen zijn speels al kan Bergman het niet laten om ook hier het religieuze thema aan te snijden. Ergens is het een soort van voorloper van Nolans “The Prestige”, maar dan vooral qua thema. De uitwerking is echter totaal anders.

Niet alles is even goed aan Ansiktet, maar ik moet zeggen dat ik me er goed mee vermaakt heb. Niet al te zwaar, goede dialogen, aardig acteerwerk en vooral een prima laatste half uur. Het behoort niet tot Bergmans beste werk, maar is zeker de moeite waard om eens te bekijken.

3,5*

Een minder bekende Bergman, maar wel interessant. Wanneer hij het thema aansnijdt van een scepticus die een charlatan wil ontmaskeren, kun je vermoeden dat daar meer achter zit. Het gaat over de vraag of bovennatuurlijke fenomenen bestaan, dus ook of God bestaat. Het zou te gemakkelijk zijn om de scepticus zomaar te laten winnen, dus bedenkt de magiër een briljant plan om de scepticus om de tuin te leiden. Dit gegeven wordt doorweven met een paar komisch-romantische nevenlijntjes. Ik vermoed dat Woody Allen hieruit inspiratie gehaald heeft voor Magic in the Moonlight (2014).

Het is leuk om de rollen van deze acteurs te vergelijken met hun andere Bergmanrollen. Op het eerste aangezicht zijn ze compleet verschillend - Von Sydow en Ekerot zijn zelfs moeilijk te herkennen - maar er zijn ook gelijkenissen.

Dievegge dat vermoed ik ook - Allen heeft deze Bergman ooit één van zijn favorieten genoemd en raadde 'em aan als een van de Bergmans die je kunt kijken als je nog niet al te veel van de man hebt gezien.

Façade is een wat onevenwichtige Bergman. Fischers cinematografie ziet er in ieder geval verbluffend uit: deze is erg contrastrijk waardoor er veel schaduwen ontstaan. In de talrijke close-ups zijn de personages dan ook vaak voor de helft bedekt door schaduw, wat het mysterie van de film versterkt. Dat mysterie wordt heviger gemaakt door de spaarzaam gebruikte maar dik aangezette luitmuziek. Verder weet Bergman een erg sfeervol 1846 te schetsen want de locaties en kostuums zijn top. Bergman heeft hier zo’n beetje zijn gehele Malmö-ensemble bij elkaar gebracht maar er is echter nogal wat in geknipt en dat komt de toon niet ten goede. De komedie die Bergman voor ogen had is het daarom nooit geworden, waardoor de eerste drie kwartier het sterkste zijn.