Nattvardsgästerna (1963)

Waar ik bij deze film steeds aan moest denken, was Ordet. Deze prachtige film van Carl Theodor Dreyer heeft een vergelijkbaar verhaal dat gaat over een groep mensen dat twijfelt aan het geloof. In Winter Light is het de pastoor zelf die twijfelt en meer en meer aan het twijfelen wordt gebracht.

Dit verhaal kon mij stukken minder bekoren dan Ordet en er werden weinig vragen beantwoord. Vooral veel weegeklaag en natte zakdoeken, maar weinig heb ik gezien dat mij echt aan het denken zetten. In groot contrast met Ordet, een magische film.

Zeer mooi geschoten, zoals zoveel van Bergmans films, de constante close-ups en het prachtige winterse tafereel dat Zweden altijd biedt. Verder niet zo heel veel aan de hand in deze film.

eRCee, wat heb ik jou toch graag!

Precies zo heb ook ik de film geïnterpreteerd. De titel 'Avondmaalgasten' kan evenzeer in bovenstaande interpretatie worden ondergebracht: geen van de personages heeft iets van het leven of het geloof begrepen, maar met wat Martha uiteindelijk zegt lijkt het besef te komen en ook de dominee hervindt zijn geloof.

Het tegendeel is moeilijk te ontkrachten, maar areligieus kwam de film op mij niet over. Het schitterende ridiculiseren van de dienst in het begin van de film is iets wat Thomas bewerkstelligt heeft, en is volgens mij geen logisch gevolg van het belijden van de katholieke godsdienst op zich.

Precies wat je zegt, maar voor mij is dit daarom Bergmans beste (tot nu toe). Geen ballast, maar alleen essenties. Van A tot Z pure cinema, qua esthetiek weergaloos en inwendig bijzonder rijk. Niet de bewuste "meerlagigheid" van bijvoorbeeld 'Persona' (wat op zich uiteraard ook waardevol is), maar zonder veel poespas een film die de meest interessante vragen durft stellen die er zijn.

Verbaast me niks. Weergaloos.

Leuk om te lezen JJ_D. Ik ben de film inmiddels ook meer gaan waarderen dan in mijn eerst bericht. Het wordt misschien zelfs tijd voor een derde kijkbeurt.

Een bikkelharde en treurige film weer van Bergman, maar die toch wel wat minder was dan andere die ik van hem gezien heb. Maar nu ik hier berichten lees over inhoud en lichtgebruik begin ik 'm meteen al meer te waarderen, dus nog een kijkbeurt is zeker niet uitgesloten.

eRCee's en JJ_D's theorie vind ik ook erg mooi, maar zo vatte ik het niet op. De manier van preken was juist zeer kil, wat voor mij niet echt getuigd van geloof. De scène over Jezus' lijden (en eigenlijk Thomas' lijden, wat een prachtscène ) hakt er behoorlijk in bij Thomas, maar of hij daardoor zijn geloof weer vindt? Wat voor mij vooral schrijnend was dat God altijd de situatie op aarde weerspiegelt voor de hoofdpersonen: met de dood van Thomas' vrouw lijkt ook zijn geloof verdwenen. Nu heb ik even geen zin om verder te schrijven, misschien heb ik binnekort wat meer inspiratie, of bij een herziening. Voor nu; een erg sterke (toneelachtige) film.

O, wat ik was vergeten (wat een beetje vreemd is, want tijdens de film zat ik er de hele tijd mee) is het gesprek met Johan. Hoe kan Tomas dat nou maken, om zo tegen hem te spreken? Hij heeft een gezin! Vreemd dat hier nauwelijks op wordt gereageerd, want wat heeft dat nou weer te betekenen?

Heerlijke film, die uitblinkt in zijn "gevulde kaalheid". De intro op de film - de misviering - is schitterend, quasi meteen gevolgd door de mooie scène waarin Martha's brief die dominee Thomas leest simultaan door Martha zelf aan de kijker verteld wordt. Het eerste deel van de film wist mij het meest te imponeren en te charmeren, op het eerste gevoel.

Maar tegelijk blinkt het tweede deel uit in zijn bitterheid en twijfel, met een erg mooie slotsom in de lege kerk aan het einde van de film.

Alles is goed: prima acteerwerk, erg mooie beelden, een sterke sfeerschepping en een even sterke inhoud (of althans de materie die behandeld wordt, via het erg interessante personage van een twijfelende dominee). Eén van de meest overtuigende films van Bergman tot nu toe, ik hoop dat er binnenkort nog enkele zullen volgen. Stevige 4*.

4*

Het was alweer een tijd geleden dat ik een Bergman had gezien en gisteravond had ik er wel weer zin in.

Zin moet je er ook wel voor hebben vind ik, omdat het soms best zware films zijn en daar moet je altijd het goede moment voor uitkiezen. Dit is ook een behoorlijk zware en vooral ook treurige film. Het thema is best zwaar en ondanks dat ik het na het eerste kwartier nog niet bepaald zag zitten, slaagt Bergman er uiteindelijk toch in om er een boeiende film van te maken.

De film moet het hebben van de dialogen en de manier waarom de personen in deze film met het geloof en hun manier van geloven omgaan. Op een gegeven moment vond ik het allemaal steeds boeiender worden. Vooral de pastoor is een erg interessant personage, mede ook omdat hij behoorlijk worstelt met het geloof. Hoewel de film zich grotendeels binnen afspeelt, zijn er ook momenten buiten. Daar wordt ook op een mooie manier gelijk gebruik gemaakt van het fraaie winterse landschap, wat altijd een extra dimensie aan een film geeft vind ik.

Al met al een goede film.

3,5*

Predikantenzoon Bergman krijgt zijn dominee waar hij hem hebben wil.

Van de drie op zichzelf teruggeworpen weduwnaren die ik tot nu toe bij Bergman - Borg in Wilde Aardbeien, David in Als in een donkere spiegel en Tomas in De Avondmaalsgasten - heb zien langskomen (misschien kan Block in Het Zevende Zegel als 'onbestorven weduwnaar' hier nog aan toegevoegd worden), wordt de dominee toch wel het meest het vuur na aan de schenen gelegd. De morele ontluistering, het falen als mens, is hier compleet.

De Avondmaalsgasten toont in eerste instantie genadeloos een dominee die van zijn geloof afvalt, maar die desondanks 'van nut' denkt te zijn door zijn 'beroep' te blijven uitoefenen. Dat is pijnlijk om te zien, zoals het schouwspel van een mens die niet meer gelooft in wat hij doet, altijd pijnlijk is.

Tomas lijkt model te staan voor de verzanding van een in wezen toch passievolle (Märta gebruikt termen als 'neurotisch', 'wreed' en 'emotioneel' om het te omschrijven) religie in een routineuze, geeuwopwekkende gods-dienst, waarin de 'woorden van verlossing' hol klinken, en het ene oor in, en het andere uitgaan. De kerk kan niet meer bieden waar de mensen op hopen: Tomas is voornamelijk met zichzelf bezig, en dat tot schade van Märta, en vooral Jonas.

Maar Bergman doet hier ook nog wat anders. In het verhaal van de koster wordt het lot van de zich godverlaten voelende personages (het in wanhoop vertrokken gelaat van Jonas spreekt boekdelen) gespiegeld aan dat van de - naar het lijdensverhaal - door alles en iedereen verlaten 'Verlosser'.

Daarmee biedt de film een dubbel beeld van het Avondmaal, dat merkwaardige ritueel waarbij de deelnemers het lichaam van hun God symbolisch verorberen; te beschouwen kennelijk als een éénworden met, of in ieder geval een deelhebben aan het wezen van de lijdende God. De God 'die liefde is'.

Aan het einde van Als in een donkere spiegel heeft David het 'God is liefde/liefde is God'-gesprek met zijn zoon Minus. Een gedeelte van dat gesprek komt letterlijk terug in deze film, op smalende toon uitgesproken door de organist, die die woorden jarenlang telkens weer hoorde in de preken van Tomas, totdat ze tot op de draad versleten waren. Maar met het verhaal van de koster lijken ze voor Tomas - die het dus juist op dat vlak nogal heeft laten liggen - weer nieuw leven ingeblazen te worden.

De Avondmaalsgasten is in verhaal en beeld kaal, sober en zonder tierenlantijnen, als een protestantse kerkdienst, maar ook intens en op het scherp van de snede. Zo geconcentreerd en to-the-point had ik Bergman nog niet gezien.

Ingmar Bergman heeft prachtig werk afgeleverd in zijn carrière, maar deze 'Avondmaalgasten' is me niet goed bevallen en dat vind ik erg jammer. Na het hemeltergend saaie 1e half uur hoopte ik op verbetering, nadat de film zich eindelijk uit de kerk had verplaatst. Qua mooie plaatjes en sfeer gebeurde dat ook. Echter kon ik ook tijdens het vervolg van deze prent helemaal niks met de oninteressante personages en de matig uitgediepte thema's. Ik hoop dat dit een zeldzame misser van Bergman is voor mij.

Weer een echte Bergman die barst van de ideeën, maar ik vind film daarvoor niet het beste medium. Boeiend en het tempo is prima, maar ook een volstrekt kille film doordat men nergens het idee geeft te acteren maar vooral ideeën spuit. Dan kunnen sfeer, contrastrijke zwart-witfotografie en een behoorlijke Björnstrand nog zo goed zijn, echt meegaan met de film lukt niet. Een beetje hetzelfde euvel als met Tarkovsky, maar Bergman geeft op de oppervlakte in ieder geval nog een goed te volgen verhaal mee en daardoor verveelt de film ook niet. 3,5*.

Prachtige film over existentiële twijfel van mensen die even geïsoleerd staan als de gebouwen in hun landschap, en waar een poging tot een handreiking al gauw verkeerd afloopt. Ingrid Thulin maakt veel indruk als Märta, uiterlijk een grijze muis (waar de eigenlijk wonderschone actrice nog een hoop moeite voor moet doen) maar met een turbulent innerlijk leven, en Max von Sydow (die al bijna dood lijkt te zijn wanneer hij de dominee komt opzoeken) is brozer en breekbaarder dan ooit, maar voor mij is dit verder helemaal Gunnar Björnstrands film (hoewel hij op het einde nog even in de schaduw komt te staan van dat kleine maar indrukwekkende rolletje van Allan Edwall als de bescheiden koster). Dominee Ericsson is een beklagenswaardige figuur, en hoewel we er getuige van zijn hoe een nieuwgevonden luciditeit zich aan hem openbaart krijgt de kijker daardoor nog niet automatisch meer sympathie voor hem – daarvoor blijft hij (nog) teveel gepantserd in zijn eenzaamheid en zijn egocentrisme (maar wie weet wat de toekomst brengt?).
        Goed verwoord door IMDb : hoewel Björnstrand minder bekend was dan andere vaste Bergman-acteurs als Von Sydow en Liv Ullmann was hij misschien wel de meest kameleontische van allemaal – bijna niet voor te stellen dat dit dezelfde man is als de potige schildknaap met wie je geen ruzie wilt zoeken in Het zevende zegel.
        Af en toe leer je ook nog eens wat nieuws. Bij het googlen van reviews van deze film kwam ik een site tegen waarop te lezen valt: "Het thema van de kerkelijke vader, maar ook de hypocrisie van het geestelijk leven speelt waarschijnlijk [vanwege Bergmans tirannieke vader] als een rode draad door Bergmans leven. In de film De avondmaalsgasten bijvoorbeeld speelt een aan pornografie verslaafde dominee." Zó, denk ik dan, díé was er al vroeg bij!

Wederom geen eenvoudige, doch sterke Bergman. We volgen de dominee Tomas die een geloofscrisis ondergaat ten aanzien van God en zichzelf. Wat moet je vervolgens doen als schaap wanneer de herder zelf het pad is verloren? Sommigen houden krampachtig vast aan het geloof omdat het zo is en nooit anders is geweest. Het maakt kern uit van hun ziel en bestaan. Anderen vertwijfelen en storten zichzelf in hun ongeluk, hopeloos ontredderd en verloren ...

De avondmaalgasten is een sober aangeklede film. Kil en afstandelijk ook. Alles berust op de uitstekende dialogen en sterk acteerwerk. Naarmate de film vordert komt het personage van de dominee beter en beter tot zijn recht. Begin je ook het hoe en waarom beter te plaatsen. Ook de slotscène na de uiteenzetting van de koster over geloof en lijden lift de film naar een hogere dimensie.