Ningen no Jôken (1959)

Deel 2 was door de hoge verwachtingen toch een teleurstelling. Kaji is ondertussen opgeroepen voor militaire dienst. In het trainingskamp slaat zijn moraal-o-meter weer in het rood en krijgt hij het aan de stok met zowel de leiders als de veteranen. De ontwikkeling van Kaji komt mooi uit de verf, hij is bitterder en vastberadener. Kobayashi legt de zwakheden van het Japanse militaire apparaat bloot aan de hand van een aantal kenmerkende scènes. De intolerantie tegenover menselijke zwakte, het blinde en onrealistische vertrouwen in de overwinning, verdorven trainingsmethoden, etc.

Na 2,5 uur ben je echter wel klaar met Japanners die elkaar om de haverklap een bitchslap geven en wat schelden. Alle spanning uit het eerste deel lijkt verdwenen en wat rest is het belachelijk maken van Japanners, iets wat goed lukt overigens, maar erg verveelt. Tegen het einde bekroop me het gevoel dat alles in deze film gewoon net iets te lang duurt. De wat tegenvallende finale en het belachelijk geforceerde einde maakten dat niet beter. ***½

Het eerste gedeelte was .

Het tweede gedeelte teveel van hetzelfde. De ene Japanner naar de andere krijgt een klap om zijn oren en dat heb je na een tijdje inderdaad wel gezien. De cliffhanger was toch wel aardig, wat mij toch wel weer benieuwd maakt naar deel drie. 4*

Ik deel de opvatting van Cwk.

De overdaad aan conflictsituaties binnen een sterk hiërarchisch onderverdeeld leger, waar "goed" versus "kwaad" elkaar in adagio tempo afwisselen, worden op den duur ronduit hinderlijk.

Dit komt met name omdat in de gelaagdheid van deze film nauwelijks enig vorm van verandering laat zien.

De protagonist Kaji (Tatsuya Nakadai) bevindt zich dan wel in diverse situaties maar de boodschap blijft nagenoeg hetzelfde.

Het is bewonderenswaardig om "kritiek" te uiten op de (zinloze) oorlogsretoriek van Japanse bevelhebbers, vooral zo relatief kort na de Tweede Wereldoorlog, maar het lukt regisseur Masaki niet om gedurende drie uur op een boeiende wijze dit in beeld te brengen.

Ik ben dan ook kritischer met mijn eindoordeel.

Een krappe 3*

Deel I vond ik nog lichtelijk tegenvallen, maar met deel II zat ik toch flink te genieten. Maar misschien komt het doordat ik het hoofdpersonage beter begin te kennen en met hem mee begin te leven! Wel vind ik dat Kaji zich wel èrrug vaak op zijn bek laat slaan, zelfs door gasten lager in rang dan hem?

Mooi het stukje waarin Kaji’s vrouw hem onverwachts opzoekt en waar hij (ondanks dat als subversief element verdacht en veracht wordt) tòch een nachtje in privacy met haar mag doorbrengen!

Leuk verpleegstertje ook! Dat zal mij nou nooit overkomen! Ik wil wedden dat ik door een lelijke hork verpleegd wordt indien ik ooit in een hospitaal moet worden opgenomen (maar hopelijk gebeurt dat nooit; ik klop het meteen af!).

Vond het tweede deel ook iets minder om dezelfde reden dus ook als CWK aangaf. Had na het eerste deel goede verwachtingen, die dus niet geheel worden waargemaakt in het tweede deel. Ondanks dat blijft het een boeiende anti-oorlogsfilm, Kobayashi geeft hier duidelijk zijn walging weer over het leger. Het individu dat zijn laatste stukje menselijkheid moet inleveren ten behoeve van het japanse leger. Andere opvattingen worden niet getolereerd. En wie niet luisteren wil moet maar voelen, door middel van vernederingen en afranselingen. Film deed me overigens denken aan het meesterlijke Full Metal Jacket van Kubrick.

4*

Tweede deel van het drieluik en een tegenvaller na het meesterlijke eerste deel.

Deze film was er natuurlijk veel eerder, maar ik moest voortdurend denken aan Full Metal Jacket.

Net als in die film een eerste gedeelte waar de soldaten op gruwelijke wijze worden gedrillt. Het tweede gedeelte aan het front vond ik hier dan wel weer bijhoorlijk sterk.

Toch wachten we nog even een paar daagjes met het derde deel.

Zaterdagochtend het laatste deel van dit drieluik

(deel 1: 5* - deel 2: 3*= totaalscore 4*)

Ja vond dit deel ook iets minder dan deel 1, maar zeker niet slecht! Het gaat in het eerste gedeelte wat te lang door met hetzelfde. Het tweede gedeelte van deze film, en dan met name inderdaad het laatste half uur maakt veel goed. Ontzettend spannend gefilmd!

Zaten mooie symbolische stukjes in en zelfs zeer emotionele zoals het bezoek van machiko, de zelfmoord van zijn 'vriend' en dus het einde dat ze zich verschuilen in die zelfgemaakte kuilen.

Laat deze even zinken en begin volgende maand aan deel 3. Nogmaals een tussentijdse hulde aan dit fantastische epos!

Human Condition II heeft een kortere speelduur dan deel I en de setting is ditmaal aan het front. Desondanks vond ik dit deel een stuk minder boeiend dan het eerste. Hoofdpersoon Kaji kennen we inmiddels al, maar gelukkig zijn er nog enkele redelijk interessante personages naast hem. Er is wat mij betreft iets te weinig ontwikkeling en iets te veel bitch-slapping aan het front. Toch is ook dit deel een prachtige oorlogsfilm die een intrigerend inzicht biedt in de praktijken van de Japanners.

3.5*

Ik deel de mening van de meerderheid, dat dit tweede deel toch een stukje minder is dan het sublieme eerste deel.

Dit komt voor een groot gedeelte misschien wel door het feit dat dit deel, vooral in de eerste helft van de film qua opzet een soort herhaling is van de vorige film. De setting is natuurlijk anders, maar Kaji fungeert wederom als een soort van tussenfiguur tussen de hogere rangen en de jonge onervaren recruiten in het leger. Zo'n rol had hij in deel 1 natuurlijk ook al. Daarnaast vond ik de overige personages deze keer iets minder boeien.

Toch is ook dit best een goede film en heeft de film wederom sterk acteerwerk een uitstekende cinematografie en enkele sterke scenes. Vooral het laatste gedeelte van de film is erg sterk gefilmd en vooral ook best spannend. Zeker ook, omdat je al snel doorhebt hoe kansloos Kaji en zijn mannen zijn. Verder is ook het moment dat Kaji's vrouw hem komt bezoeken erg mooi.

Ja iets minder dus dit vervolg, maar nog altijd een bovengemiddeld goede film. Leuk om WOII ook eens vanuit dit oogpunt te hebben kunnen aanschouwen.

3,5*

Ik deel de algemene teneur hier, maar ben in mijn eindoordeel net iets positiever dan de meeste andere leden. Dit tweede deel van The Human Condition voelt aan als een soort herhaling op het eerste deel, zoals Spetie reeds zei: wederom komt Kaji als een soort tussenfiguur terecht in een setting waarin de sterksten hun eigen frustraties/angsten/... uitwerken op de zwakkeren. Deze onrechtvaardige en mensonwaardige handelingen en gedachten stuiten "rode" Kaji tegen de borst, wat wederom enkele prachtige doorleefde scènes oplevert maar wat tegelijk ook aanvoelt als een herhaling met enkele gewijzigde elementen. Bovendien zaten er in deze film iets minder intense momenten in vergelijking met deel 1, al was de zelfmoord van Obara en de nasleep ervan toch behoorlijk bruut en ijzingwekkend, zeker tijdens het moment waarop hij zelfmoord tracht te plegen.
Het klopt ook dat er wel net iets té veel beschimpt en geslagen wordt: de boodschap is volop duidelijk en af en toe voelt het inderdaad overbodig/repetitief aan. Toch zat dit nooit het kijkplezier dermate in de weg dat ik wou afhaken, dus ik struikel er niet 100% over.
Laatste punt van kritiek - puur in vergelijking met deel 1 - is dat de cinematografie net iets minder indrukwekkend oogt, misschien omdat er minder in de wijdse landschappen gefilmd werd? Gelukkig ziet The Road to Eternity er nog steeds erg verzorgd uit, met zeker en vast enkele momenten van cinematografische pracht (bv. de scène van Shinjo's vlucht doorheen het moeras en de finale confrontatie met de Sovjets, waarbij de tanks dreigend opdoemen aan de horizon).

Deel 2 is dus algemeen gezien zeker en vast minder krachtig dan het schitterende eerste deel, maar toch heb ik weer de volle drie uur geboeid en bij momenten geëmotioneerd gekeken. Het blijft hoe dan ook een krachttoer om dergelijke films op touw te zetten en je merkt ook hier weer - althans voor mijn eigen kijkervaring - dat deze "vergeten" films zoveel krachtiger kunnen zijn dan de populaire films waar het merendeel van de kijkers blijft steken.
Deel 1 van de trilogie kreeg 4* van me, 4* die nét geen 4,5* waren. Dit tweede deel krijgt eveneens 4*, maar dan aan de andere kant van het spectrum.


4*

Deel 2 gezien van dit drieluik en ik begin me toch wel enigszins te verwonderen over de hoge waardering van dit Japans oorlogsdrama hier op MM. Deel 1 moest het van mij vooral hebben van het sterke 2e gedeelte, maar dit vervolg met veel te veel geschreeuw en gemep kon mij nu niet bepaald bekoren. Goed, de Japanners gingen niet bepaald zachtzinnig om met hun eigen soldaten maar dat had niet drie uur lang getoond hoeven worden. Op een gegeven moment stompte het mij behoorlijk af. Ik hoop dat deel 3 toch echt beter wordt.

Een bescheiden 3,0*

Minste deel van de drieluik. Zeg eens A op z'n Nippons, wel iets beter maar niet veul.

Ondertitel zou De Vlakke Hand kunnen zijn. Moest wel 1 keer hard lachen om de hoofdverpleegster die ook hard mepte (je had enige professionaliteit in het verpleegstersmétier verwacht maar nee: pets! )

Het laatste half uur is dan wel weer zo'n beetje het beste van de trilogie (slagveld scene)

Het was tijd voor deel II. Nu zit ik met de idee dat deel III ook nog moet passeren, de gedachte alleen al. Neen, zo negatief bedoel ik het niet, maar ik denk dat de meesten met hetzelfde zitten: uitstekende miniserie die de hoge scores kunnen rechtvaardigen, maar waarom moet dit zo lang duren? Zes uur voor de drie delen samen was al goed genoeg geweest, maar neen, je hebt er nog eens drie voor de boeg. En laat me eerlijk zijn, het is niet meteen iets waar ik in al mijn enthousiasme naar uitkijk. Vreemd weliswaar ...

Deel II vond ik alvast minder dan deel I. Waar de eerste al vrij repetitief was, was dit in deel II niet anders. Veel geroep en getier in het Japanse leger en eveneens de nichterige meppen vliegen in het rond, in die mate zelfs dat het vervelend werd. Maar de film biedt wel (ruimschoots) een realistische inkijk op de harde militaristische dictatuur die heerste binnen het Japanse leger. Kaji treedt ook in deze film op als een idealistische pacifist die opkomt voor de onmenselijke en vernederende behandeling van zijn medesoldaten. De lijdensweg van Obara was hier een illustratief voorbeeld van hoe een mens door vernedering volledig gekraakt kon worden.

Cinematografisch en qua acteerprestaties is de film top. Echt mooi gedaan. Ook de zwart-witbeelden dragen bij tot de sfeer van de film. Het zag er allemaal best prima uit. Het einde van de film is het beste van deel II: het slagveld was een welgekomen spektakel met de opkomende tanks en de mangaten. Kaji, die een begenadigd schutter is, blijft zijn pacifistische zelf: als korporaal (dacht ik) gaf hij zijn soldaten de opdracht om net als hij als hij bang was zich diep onder de grond te verschuilen. Wat het nut was van de anti-tanksleuven was me onduidelijk, want erg veel last hadden ze er niet van. Het einde is desalniettemin aangenaam om volgen en doen me nog een nipte voldoende geven met 3,0*. Op naar deel III zou ik zeggen!

‘’I refuse to die’’

Minder dan het 1e deel, maar nog steeds erg sterk. Na de gebeurtenissen uit deel 1 komt Japan, en dan nu het leger, er weer niet heel erg best vanaf. Sterk stukje zelfkritiek wel, minder dan 15 jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog.

Wegens het ‘verzaken’ in het eerste deel moet Kaji nu alsnog verplicht het leger in. Hoe hij daar tegenover staat is in het 1e deel wel duidelijk geworden, en dat laat hij ook in alles merken. Waar in deel 1 de algehele situatie en het gedrag jegens de gevangenen onmenselijk is, is nu het gedrag onder Japanners niet echt netjes. Om er maar even een understatement in te gooien.

De film laat mooi zien hoe het leger is opgebouwd. Beroepssoldaten, vrijwilligers, mannen die niet willen maar wel kunnen en mannen die niets in het leger te zoeken hebben. Daar is Obara er 1 van. Een kwetsbare man die vast op een andere manier van nut had kunnen zijn, maar niet in het leger. En dan helpt de slechte relatie tussen zijn vrouw en moeder ook niet echt mee. Keer op keer wordt hij tot op het bot vernederd, ondanks de hulp van Kaji, die zowat als enige Obara steunt. Het mag echter niet baten, na de zoveelste vernedering, waarbij zelfs Kaji hem niet meer kan helpen, pleegt hij zelfmoord. Kaji zijn pogingen om de ‘verantwoordelijken’ te straffen, vinden geen gehoor. Integendeel: ‘wie dit niet aan kan is dood beter af, in het leger hebben wij niets aan deze watjes’ is zwart-wit de conclusie van de legerleiding.

Ondertussen komt Michiko, uit ware liefde, naar het front voor haar Kaji. Het is in een kleine 10 uur misschien wel het enige moment voor ontroering, voor de rest is er niets vrolijks te bespeuren. Maar toch heeft het een zwart tintje: de kijker, Michiko en Kaji voelen dat dit wel eens de laatste ontmoeting kan zijn.

Shinjo, qua karakter en ideologie de gelijke van Kaji, probeert na een aantal keren te ontsnappen richting de Sovjet-Unie. Hoewel Kaji zijn beslissing lijkt te steunen, getuige de gevoerde gesprekken tussen hen, houdt hij hem tegen na een prachtige scene in het moeras. Kaji komt in de ziekenboeg terecht, zijn groep gaat naar het front. Komt hij er dan toch onderuit?

Het antwoord is nee: er is geen plaats voor geluk. Hij krijgt een groep toegewezen. Op de wijze zoals Kaji het voorstaat: een nette, humane manier. Wederom stuit hij op weerstand van vooral de veteranen die het graag op de keiharde wijze willen. Het levert regelmatig clashes op waarna er weer klappen vallen als Kaji wederom over zich laat heen lopen.

Ten slotte volgt het onvermijdelijke: ook Kaji komt bij het front terecht. Daar wordt pijnlijk het onvermogen van het Japanse leger vastgelegd. Geweren en munitie is er te weinig, het Japanse leger wordt vernederd door de Sovjets. Op een enkeling na is iedereen weggevaagd, of om in de woorden van Kaji te spreken: ‘Is anyone there?’

Dit tweede deel vind ik het minste deel van de trilogie. Ik heb door de bank genomen niet zoveel met soldatenfilms en dat speelt allicht een rol in mijn wat mindere waardering van dit deel. Opvallend is de brute wijze waarop de soldaten elkaar bejegenen, maar misschien zit dat ingebakken in de Japanse cultuur (van toen).