Zemlya (1930)

Sterke film van Dovzhenko, naast Eisenstein en Pudovkin een van de grote Russische vooroorlogse regisseurs.

Zemlya, de vierde en laatste stille film van Dovzhenko, is het slotstuk van de losse Oekraïnse trilogie die deze film samen met Zvenigora en Arsenal vormt.

In Zemlya komt Dovzhenko's preoccupatie met het communistische ideaal, alsmede zijn Oekraïnse plattelandsachtergrond, sterk naar voren.

Dovzhenko's film is erg symbolisch en poëtisch, met cuts die soms grote gaten in tijd en ruimte bevatten, en is een lyrische expressie van de levenscirkel van de mens, die volgens Dovzhenko onlosmakelijk verbonden is met de levenscirkel van de natuur en het land.

Het leven en de dood zijn sterk vertegenwoordigd in de beelden. De openingsbeelden laten het bloeiende landschap zien, met wuivend koren in de wind en fruit aan de bomen. Vervolgens valt je blik op een op sterven liggende man die, tussen de spelende kinderen en de appels, zijn laatste adem uitblaast.

De laatste beelden van de film tonen een begrafenis van een jongeman, wiens lijk langs de rijpende appelbomen wordt gedragen. Via cuts zien we een plattelandsvrouw die de pijn van het bevallen ondervindt. Leven en dood en de natuur hebben weer een cirkel doorgemaakt.

De allerlaatste beelden zijn het mooist en van een grootse poëtische schoonheid: het rijpe fruit dat overspoeld wordt door de regenval (voor Tarkovsky- en Kurosawa-liefhebbers).

Zemlya bevat een aantal memorabele beelden en is een van de grote stille klassiekers van de (Russische) filmgeschiedenis.

Overweldigend mooi! Maar zo ook de openingsscene met dat wuivende gras.... zo mooi!

Daar ben ik ook zo dol op.

Werner Herzog opent zijn film ook met wuivende gras in Jeder für Sich und Gott gegen Alle met prachtige klassieke muziek op de achtergrond.

In L’Eclisse van Michelangelo Antonioni zie je dat ook bij de landing van een privé-vliegtuigje.

Het begin en eind van de film zijn visueel werkelijk prachtig, maar halverwege zakt de film m.i. wat in. Het einde met de gestoorde priestervader is een zeer geniale scene. Net als de cyclus die zich voltooid (zie Gimli's post) en waarin de film ook een mooi geheel wordt. Het begin kenmerkt zich door een sterke melancholie. Het camerawerk in vergelijking met Arsenal vond ik wat minder, de kadrering was hier en daar niet best, alhoewel er ook wel beelden inzaten die vrij vernieuwend geschoten zijn. Zoals de mens naast de zonnebloem, waarbij dus de zonnebloem een belangrijkere positie in het shot krijgt. Desalniettemin een zeer mooie film weer en Dovzhenko laat weer zien wat voor een geweldige cineast hij is geweest. En ook in de nieuwe generatie filmmakers val hier en daar nog flink wat van Dovzhenko te proeven.

Wanneer je jezelf als snob beschouwt, dan moet je deze film zien, want dit is wel een films waarbij snobs weglopen. De hoofdrolspelers in Woody Allens Manhattan, twee getroubleerde intellectuelen, komen bijvoorbeeld uit een bioscoop waar deze film draait.

Wanneer je niet snob bent, kun je ook deze film natuurlijk zien, maar verwacht geen hoogstaand meesterwerk. Tegen Eisenstein legt Dovzhenko het wel af en daar verandert deze wat lastig te doorgronden film ook niet veel aan. Deze film zie ik als het begin van de Russische style-over-substance-traditite die tot op het heden voortduurt. Ik reken dan Bronenosets Potyomkin niet daaronder, want die is gewoonweg wel goed qua stijl én verhaal en aldus een prima alternatief voor diegenen die toch eens een chille Sovjet propagandafilm willen zien.

Al met al toch wel een aardige film, maar niet heel bijzonder dus.

tweede kijkbeurt, geniale film, waarde voor mij gestegen van 3,5 ster naar 4,5 ster. de scène met de waanzinnige dorpsbewoner, geniaal om zo een personage al in 1930 in een film te laten verschijnen.

Dit was mij allemaal veels te bombastisch. Een heleboel Oekraïense boeren en boerinnen die gillend en krijsend achter elkaar aan rennen met een glazige blik in de ogen terwijl ze ondertussen met hun hoofden door het gras wroeten en weet ik het allemaal niet.

Dovzhenko weet voor mij de regiestijl van bijvoorbeeld Vertov en Eisenstein zeker niet te evenaren en het verhaaltje is ook stukken minder interessant. Het collectivisme van de maatschappij wordt goed in beeld gebracht en als historisch tijdsdocument is deze film ook belangrijk. Ik vind alleen de amusementswaarde tegenwoordig niet zo groot meer en de film is veel van zijn urgentie verloren.

Een klassieker zal het echter altijd blijven, vanwege de status die deze film heeft (1 van de meest vooraanstaande vroege Russische films).

Less is more.Als Dobzhenko een film had mogen maken over een zwart vierkant tegen een witte achtergrond,had hij het gedaan.Verhaal en symboliek zijn hier teruggebracht tot hun kale essentie,waarbij het monotone landschap ook een handje helpt.

De film ademt meer een soort Tolstojaans heimwee naar het oercommunisme uit dan textboek-marxisme,zoals ook blijkt uit de beginsequentie waarin we een stervende moezjik zien die doodgaat met een air alsof hij nog even zijn tanden moet poetsen.

Enkele hoogtepunten zijn hierboven al gememoreerd,maar het absolute hoogtepunt was imho de moord in de nacht,weergegeven in al zijn schokkende banaliteit.

Sinds erg kort eindelijk uit op dvd!!!

Arsenal en Zvenigora vanaf 14 feb ook...

Bijzondere film om een keer gezien te hebben.

De film begint heel mooi inderdaad met het reeds genoemde wuivende graan. Ook het einde met de vruchten die rijp aan de bomen en struiken hangen, vond ik trouwens een erg mooi shot.

Daartussenin schommelt het allemaal een beetje. De beelden zijn soms wel mooi, maar vooral de erg luide bombastische muziek haalde soms wel weer wat van die schoonheid weg. Verder is het wel interessant om te zien de strijd tussen de boeren en de aanhangers van het collectivisme verloopt.

Jammer van de zeer matige muziek, maar verder best goed.

3,0*

Toch wel de minste van de drie. Hoewel opening en fruitslot fraai zijn, kent het middendeel toch wel de nukken van de Sovjet-cinema. Al blijft Dovzhenko beelden toveren die je maar zelden ziet. Het arriveren van de trekker, met twee elektriciteitsmasten uiterst rechts, een klein krioelend groepje dat nadert midden onder en zo´n 95% van het beeld gevuld met lucht. Kan er even geen screenshot van vinden, maar dat is toch wel de fijne poëtische kant die overal zichtbaar blijft: paarden, koeien, landschappen.

Ja erg mooi. De film heeft een grote naam en maakt die status wel waar. De getoonde metaforen over de aarde en het leven zijn wellicht wat teveel een open deur, maar dat is niet altijd (en zeker in dit geval) erg. Vooral niet als het zo mooi gebracht wordt. Ik vond de combinatie van het poëtische (waarbij ik uiteenlopend aan mensen als Malick en, voor de hand liggender, Tarkovsky moest denken) en het sterk aangezette sociaal politieke commentaar erg interessant.

Je merkt dat het onderwerp en al dat er in zit, de maker aan het hart ging. Hij maakt zich druk. Hij heeft wat te zeggen. Het is een persoonlijk project. Het theatrale en groteske dat die compleet andere vorm van filmkunst in het stille tijdperk ooit was, helpt Zemlya op momenten op weg. Maar deze late stomme film heeft eigenlijk (letterlijk ) te veel te vertellen dan goed is voor tekstbordjescinema. Hij zal in mijn geheugen blijven door het al door anderen gememoreerde begin en eind en een dansscène. Die bevreemdende, grappig en magische dansscène. Niet toevallig de momenten waarop echt gezwegen werd.

Eigenlijk is dit een film die je moet ondergaan, maar af en toe had ik plots de indruk dat ik iets gemist had, waardoor ik wat overeind krabbelde in een poging erachter te komen wat dat dan was. Of dat komt omdat de censuur de film heeft verminkt (of is ie inmiddels in ere hersteld?) of dat ik gewoon onoplettend was of dat ie op momenten niet zo goed verteld werd, zou ik nog niet met zekerheid durven zeggen. Misschien was het ook onverstandig om Zemlya te kiezen op grond van de speelduur, aangezien dat toen beter in mijn schema paste. Het werkt beter als je gewoon zin hebt in de gemaakte keuze.

Hij was en beetje dom.

Soms pak ik een film in een opwelling, om daar later door mijn eigen (milde?) dwangneurose door afgestraft te worden. Arsenal wordt min of meer gezien als het slotstuk in een trilogie zie ik nu. En ik begin ermee. Niet meer spontaan doen John, dat kun jij niet, als chronologie freak. Nou ja, het is niet anders. En zoals ik het zie is het vrij officieus, aangezien Zvenigora en Arsenal toch behoorlijk anders lijken te zijn qua setting.

Maar het beviel uitstekend moet ik zeggen, dat lyrische en poëtische is inderdaad prachtig. Een van Tarkovsky's favorieten, deze film, las ik. Wel eens met The Eye en MR dat het middenstuk wat inkakt, maar niet zodanig dat ik me ging zitten vervelen. De muziek is vrij nadrukkelijk aanwezig soms, en dat werkt het ene moment uitstekend, maar af en toe werd het een beetje te bombastisch naar mijn smaak. Toch gingen beeld en geluid uitstekend samen.

Met filmvakken destijds redelijk wat fragmenten gezien van Dovshenko, maar waar het er bij Eisenstein en Vertov wel van kwam op hele films te zien, was het er bij Pudovkin en Kuleshov nog niet van gekomen. Weet niet waarom.

Prachtige plaatjes en historisch enorm interessant in zijn politieke context, maar voor een gedegen recensie wil ik eerst die 2 andere films zien en nog wat meer van deze heren. Die andere films zijn ook alweer een tijdje terug.

Goed stukje op Senses of Cinema. Voorlopig zet ik hem op 4*, wellicht een beetje naar boven afgerond.

Deze film moest het voor mij helemaal hebben van de krachtige beelden die Dovshenko te voorschijn toverde. De communistische propaganda waar deze film vol van zit nam ik daarom maar voor lief. Mooi waren de beelden van de tractor, de paarden, de korenvelden en opvallend was het vrouwelijk naakt dat wij even te zien kregen. Of de communistische censuur hier blij mee was weet ik niet. Ik denk wel dat ze vanaf het begin van de jaren dertig steeds strenger werden, zo streng zelfs dat het onmogelijk werd nog langer dit soort films zoals Zemlya te maken want tot de destalinisatie half jaren vijftig bleef het ijzingwekkend stil wat de Russische cinema betreft. Alleen Eisenstein schijnt nog een paar interessante historische drama's gemaakt te hebben. Tja, kunst en dictatuur gaan nu eenmaal niet samen.

4,0*

Gedegen zwijgende film in (uiteraard) zwart wit, waarin zowel de levenscyclus als de strijd van arme boeren tegen de rijkere tot uitdrukking wordt gebracht.
Opvallend is daarbij de manier waarop Dovzhenko gebruik maakt van close-ups van de mensen, waarbij hun sterk expressieve gezichten de relevante emoties tonen. Tekst is daarbij overbodig. Vooral voor wat betreft de vader, had Dovzhenko zich in dit opzicht geen betere acteur kunnen wensen.
Ook opvallend is dat de interactie tussen mensen relatief vaak achterwege blijft. Het verhaal wordt al sterk ondersteund en verteld door de losse beelden van individuele mensen.
Tekstvensters tussen de filmbeelden kunnen door beide voorgaande punten gelukkig vaak vervallen.
Humor blijft niet achterwege. Te denken valt daarbij onder andere aan de opmerkingen in het begin tegen de stervende, aan de scène op de begraafplaats met het oor luisterend aan het graf, de fraaie sneer aan het adres van de kinderen: "go to blazes, spawn of the devil!", de manier waarop het probleem rond de radiator van de tractor wordt opgelost.
Filosofische benadering wordt ook niet geschuwd. Dovzhenko zou de mentor van Parajanov moeten zijn geweest en heeft tevens Tarkovski beïnvloed. Die benadering is hem niet in dank afgenomen door een deel van de Sovjet-autoriteiten. Aan de ene kant is de kwaliteit van zijn film bejubeld, aan de andere vonden diverse communistische kaderleden zijn benadering ongepast, te zacht, heeft hij veel kritiek moeten verduren. Deze filosofische benadering blijkt onder meer uit de metaforen van zijn natuurbeelden en komt vooral aan het begin, het midden rond de wandeling op het dorpslaantje en de eindbeelden van de begrafenisstoet, waarbij enkel de bewegende kist tegen de takken van de perenboom wordt getoond en de vruchten en regen tot uitdrukking. De grotere tussengelegen stukken zijn meer verhalend van karakter.
De afwijzende houding van de vader tegenover religie spreekt voor zich. De tot woede gedreven priester, banvloeken uitsprekend over de dorpsbewoners, geen tijd hebbend voor de zwangere verloofde, wordt fantastisch weergegeven. Zijn waanzin en die van de wanhopige, naakte verloofde vormen voor die tijd sterke, onverwachte beelden.
Door de beperkte tijdsduur, ontstaat met dit alles een krachtige film.


Voor wat betreft de relatie met het werk van Tarkovski: die beschouwt Dovzhenko als de eerste Russische regisseur, die het begrip "sfeer" in films heeft geïntroduceerd. Het verhaal gaat dat Tarkovski, voor elk nieuw filmproject van hemzelf, eerst Zemlya opnieuw zag.
Speciaal voor de opnames van zijn eigen film Mirror, heeft Tarkovski een veld ingezaaid met boekweit. Het beeld van de arts in dat veld en van de windvlaag door dat veld, is een andere uitwerking van de gedachte van Dovzhenko bij de beginbeelden van Zemlya.

We spelen deze film op 28.07 met live piano begeleiding CINEMATEK - Programma - Stille film - De aarde

Het viel me op dat ik redelijk wat films had opgeduikeld de laatste paar jaren die voortvloeiden uit de worsteling met een dictatoriaal verleden, al dan niet direct. Zelfs meerdere animatiefilms. Uiteraard leidt dictatuur tot repressie en het niet meer alles zomaar mogen uit in kunst, maar repressie nodigt tevens uit tot creativiteit en het omzeilen van de regels, subversieve kunst etc.

En wanneer die onderdrukking wegvalt, wordt dit verleden nog decennia lang verwerkt via de kunsten; Chili en Argentinië zijn nog steeds druk bezig, er verschijnen nog steeds films die onlosmakelijk met die dictaturen verbonden zijn.

Maar volgens mij doelde je meer op de tijdens en met iets gewaagds weg kunnen komen.

Grootse symboliek. Niet alleen de cycli van het leven en 'de aarde', maar ook communistisch gepamfletteer, joie de vivre, (godsdienst)waanzin, en humanisme vs religie.

In het begin dacht ik toch echt een lange zit te moeten doorstaan door het trage tempo in den beginne (zeker na het opzwepende Arsenal van dezelfde regisseur die ik een dag eerder zag), maar naarmate de film vorderde, hoe opwindender het werd. Wat een scenes zeg. Mijn favoriete scene is toch wel de aanloop [de ogen van Vasili's vriendin!!! fakkin hell], dans en uitvoering van de moord op Vasili. Een sprookjesachtige nachtmerrie, brrrrrrr...

Ik snap de positieve verhalen en de historische rol van Zemlya, en toch, ik trek dit soort cinema maar matig. Inderdaad, prachtige shots waarin het gros van de screenshots een plek op de muur waardig zou zijn. Visueel en cinematografisch is Dovzhenko bijzonder sterk. Maar ik heb toch moeite met het waarderen van de film an sich. Ik heb ontzettend moeite om mijn aandacht te houden bij een verhaal als dit, vol met pastorale beelden van eerlijke landarbeiders en Sovjetpropaganda, en met bijzonder weinig interessant plot. Wat dan wel weer extra vermaak gaf, was dat de Engelse ondertiteling af en toe met bizarre zinsnedes op de proppen kwam. Hoe dan ook, prachtige beelden, maar mijn soort film is het niet.