Ivan Groznyy I (1944)

Geen kwestie van mening, kwestie van smaak. Dit bombastische past meer dan uitstekend bij de communistische propaganda (in opdracht van Stalin), eerder een feit dan een mening. Of het je ligt... dat is een ander punt.

Ik heb deze films (dl 1 + 2) vooral gekocht door al dat fascinerends dat op de achterzijde van mijn Moskwood-dvd stond. Deels door de baanbrekende cinematografie van Sergei M. Eisenstein, anderzijds door de zeer boeiende geschiedenis van deze onvoltooide trilogie (steeds gelinkt naar Jozef Stalin).

Gelukkig ook helemaal geen slechte film. Hier wordt een stuk grensverleggende geschiedenis van Rusland verfilmd, en dat is op zich ook wel interessant. Helaas gebeurt dit met de nodige propaganda, maar dat hoort er nu eenmaal bij.

Het feit dat deze film enorm theatraal is, Ivan als heilig voorgesteld wordt, en de film enorm veel bombastische muziek bevat versterkt langs de ene kan de communistische propaganda, maar zorgt er tevens ook voor dat de spanningsboog van de kijker strak blijft. Op naar deel twee.

Ik vond er niks aan. Te bombastisch, theatraal en episodisch naar mijn smaak. Eisenstein was blijven steken in de stomme film.

Deel 2 zelfs nooit gekeken.

Dus als iemand de moskwood-dvd wil kopen...

Eigenlijk weinig toe te voegen aan het bericht van goongumpa.

Ik ben deze film mede gaan kijken omdat hij een economische speelduur heeft, zeker als je in overweging neemt dat het een groots epos betreft over een van de meest gevreesde tsaar van Rusland.

Helaas vond ik de film niet bijster attractief, er wordt nauwelijks gevochten in deze film, het betreft vooral een politiek steekspel op hoog niveau achter de coulissen ( op zich wel onderhoudend hoor ). De enige keer dat ik opveerde uit mijn stoel was tijdens de tirade van de uit zijn dood opgestane Ivan. Ik had alleen graag wat meer daden i.p.v. woorden en verschijningen gezien, die Ivan daadwerkelijk naar het niveau van een vreselijke barbaar zouden tillen.

Je kunt wel zien dat Eisenstein kosten noch moeite heeft gespaard wat betreft de kostumering, die nog wel aardig uit de verf komt. Op de eindscene na, vond ik het zwart - wit gebruik niet meer dan wel redelijk. De zoveel geprezen close ups konden mij nauwelijks bekoren, aangezien deze op schoonheid allang voorbij gestreefd zijn en het ook geen dramatische functie wist te vervullen bij mij.

Ik heb mij uiteindelijk zeker niet verveeld, maar waarom deze prent nu nog bijzonder zou moeten zijn? Ik heb werkelijk geen idee! Een 2,5*

Ivan Grozny I is visueel bijzonder. Het spel met schaduwen en licht is uniek en het theatrale acteerwerk past in het verhaal om machtsstrijd en erkenning. De montage is van hoog niveau met de clos-ups die zich in een hoog tempo afwisselen. Het talent van Eisenstein is onmiskenbaar te spotten. Het is alleen jammer dat het verhaal gedurende de hele film wordt voorgekauwd. Als je een willekeurig geschiedenisboekje voorleest heb je in principe al het script. Het drama en geniale lichtspel wordt daardoor bijna saai, waardoor ik hoopte op wat meer buitenshots zoals in de laatste scene of de belegering van Kazan.

Ik heb overigens niks gemerkt van de verschrikkingen van Ivan. Amper een kritische toon dus, behalve een noodzakelijke schreeuw hier en daar. Toch heb ik goede hoop dat ik in deel 2 wel een kleine kritiek weet te vinden.

Vooralsnog heb ik weer een hele bijzondere film gezien. Jammer genoeg kan het licht en montage niet verhullen dat het verhaal weinig bijzonders omvat. Ik ben wel zeer benieuwd naar deel 2.

Ivan de Verschrikkelijke klonk altijd erg interessant in de oren. Leuk om er dan eindelijk eens een film over gezien te hebben.

Nou ja leuk. Eerlijk gezegd was de film minder interessant en boeiend dan ik hoopte. Voor Rusland was het destijds wel een enorm grote gebeurtenis. In deze film wordt enorm theatricaal geacteerd. Nu snap ik allemaal best dat dit een onderdeel is dat bij dit soort films hoort. Ik kan er echter maar moeilijk aan wennen en op de een of andere manier valt mij op dat het iedere keer weer storend op mij overkomt.

Ook de bijpassende muziek was mij allemaal net wat te bombastisch. Gelukkig zijn er ook wel positieve elementen. Qua aankleding ziet het er allemaal mooi en uiterst verzorgd uit. Ook de cameravoering is bij vlagen best mooi. Verder is Ivan zelf een opvallend figuur en de enige in deze film, die ik juist wel goed vond overkomen.

Uiteindelijk is het allemaal net niet genoeg voor een voldoende. Daarvoor waren sommige elementen net een te grote storende factor. Toch wil ik het tweede deel binnenkort ook wel zien. Met de verwachtingen enigszins aangepast, kan die namelijk alleen maar meevallen.

2,5*

Pff, wat een krachttoer. De composities, de bizarre schaduwen, de close-ups, de cameratechnieken. Ik vond het heel fraai. Ook de kostuums zijn geweldig, terwijl ik daar niet zo snel van onder de indruk ben (interesseert me meestal vrij weinig). Het is heel theatraal, daar mag je van mij uiteraard niet van houden, maar het is binnen die reikwijdte natuurlijk wel heel goed gedaan. Het werkt juist ook door het bigger then life personage, de vertelstijl en het overdreven visuele geweld. Het is allemaal erg over the top, maar het werkt voor mij. Heel bijzondere film. Dat je niet ziet dat dit anders en bijzonder is dan andere films (wat je er ook verder van vindt) verbaast mij.

Ik zie de laatste alleen maar goede films! Ik vond The Battleship Potemkin op geweldige momenten na, ook wel een beetje saai en vind deze eigenlijk beter. 4 sterren. Op naar deel 2 en jammer dat deel 3 nooit afgemaakt is.

Dat dit een love-it-or-hate-it-films is is gemakkelijk te begrijpen, maar ik moet Mister Blonde bijstaan als hij zegt dat dit onmiskenbaar anders en bijzonder is. Ik was niet echt gecharmeerd van de vorige twee Eisensteins die ik zag (Battleship Potemkin en Alexander Nevsky), maar dit is wat mij betreft het echte weer. De ironisch simplistische "intellectuele" montage wordt achterwege gelaten en we krijgen er meer een tableuxfilm voor in de plaats. Camerabewegingen zijn schaars, maar ieder stilstaand shot op zichzelf is gewoon opzienbarend. Ik heb met grote verbazing zitten kijken naar de schoonheid van de composities, het contrastvolle zwartwitgebruik en bizarre, geniale aankleding. Er is niets dat hier visueel op lijkt en vooral het eerste half uur heb ik gewoon vol verbazing naar het beeld zitten staren.

Die kroning van Ivan tot tsaar is een visueel spektakel waar weinig films tegen op kunnen boksen. Dat moment dat we Ivans hoofd als schaduw op de muur zien staan is waarschijnlijk het beste schaduwshot uit de filmgeschiedenis. Vergeet ook niet die laatste scène, met die witte omgeving waarop massa's mensen te zien zijn, terwijl Ivans hoofd op de voorgrond verschijnt. En dan heb ik het nog niet gehad over de kostuums, zoals die mannen met die enorme kragen of Anastasia tijdens de kroning. Ook de sets zijn buitenaards, met van die vreemde kleine, lange deuren waar mensen voor moeten bukken om er doorheen te komen. Ja, dit is een visueel wonder in ieder opzicht, behalve misschien montage. De filmstijl is barokker dan barok. Daar past die theatrale manier van acteren ook bij. Gewoonlijk zou ik dat te lachwekkend voor woorden vinden, maar hier is het gewoon onderdeel van het totaalplaatje.

Zeker het eerste half uur zat ik makkelijk op vijf sterren. Daarna werd het visueel niet minder mooi, maar na de eerste schok ging ik wat meer op het verhaal en de personages letten en op dat gebied heeft Ivan the Terrible weinig te bieden, zoals alle Eisensteinfilms. Erg oppervlakkig allemaal, ondanks dat het om een machtsstrijd gaat die op zowel fysiek als psychologisch niveau plaats vind. Ik was zelfs totaal in de war met de films standpunt ten opzichte van Ivan zelf. Wordt hij hier als held afgebeeld of als psychopaat. Ik neig naar het laatste, maar elke keer als hij op zijn meest daadkrachtig en daarmee machtswellustig en psychopatisch is wordt de filmstijl grootser en de muziek heldhaftiger. En ik kan ook niet ontkennen dat er hier en daar een moment is dat het geheel bezwijkt onder zijn eigen gewichtigheid en dan gewoon onbedoeld hilarisch wordt, al valt het mee.

Toch gek dat dit zo weinig positieve meningen oplevert. Het is een heel bijzondere film. Ik heb veel zin in deel 2.
4* Mijn vierde viersterrenfilm op rij. Dat komt zelden voor.

de russische iconografische stijl heeft altijd iets, verder is dit simpel, statisch, toneelmatig en geen moment echt boeiend of goed

Grootse beelden schieten dat kan Eisenstein wel, al is het wel jammer dat we het grootste gedeelte van de film te doen krijgen met allerlei intriges aan het hof. Oorlogsscenes en laatste scene bieden nog iets meer visueel festijn, maar let op de gigantische schaduwen van Ivan.

We gaan een beetje de hoogte- en diepte-punten langs, een echt meeslepend verhaal zit er niet in, het acteerwerk is van de typisch Russische toneel-achtige wijze.

Mooie beelden, maar blijft een beetje afstandelijk.

Later vandaag door met deel 2.

Interessant als stukje filmgeschiedenis en om het vakmanschap van Eisenstein te zien, maar als film zelf (op het narratieve vlak) doet het me echt praktisch niets. Sterker nog, op de visuele aspecten (sommige shots zijn echt wel zeer mooi) na irriteert Ivan Grozny me zelfs een beetje. De bovengenoemde termen bombast en theatraal overheersen ook mijn gevoel en voorkomen dat ik echt in de film kan komen. Dat het binnen die rijkweidte goed gedaan is (Mister Blond) daar ben ik het mee eens, maar dat is niet genoeg voor mij.

Ook de muziek (ik dacht nog, 'cool, Prokofjev!) viel me in zijn geheel genomen tegen. De orkestraties niet zozeer, maar het regelmatig terugkomen van secties met zwaar op de hand Russisch gezang, nee liever niet. Ik twijfel nog even tussen 3 en 3,5* ster.

Geen Hollywood dus gemakkelijk on-line te bekijken. Uber-serieus en over-geacteerd, maar zo fantastisch in beeld gebracht dat je de beide delen (ruim drie uur bij elkaar) niet mag missen. Vooral de schaduwen in dierenvorm zijn bijzonder.

Klasseer dit zowat in de lijn van "Battleship Potemkin" en "Stachka" maar deze komt hier zowat 20 jaar later en eigenlijk zoudt ge hem van een oudere datum verdenken.

Eisenstein's kenmerken zijn wel gebleven : veel licht en wonderbaarlijke schaduwen. Soms zijt ge geneigd vooral naar de schaduwen te kijken en vaak komen ze ook wel eerst. Visueel dus zeker bijzonder.

Het zijn groots opgenomen scènes met veel close-ups van expressieve koppen.

Al leert de film ons toch wel één en ander van deze Ivan en mede hierdoor en de visuele bijzonderheden is de film best aantrekkelijk en genietbaar, maar 3 uur aan één stuk zou me toch te veel zijn.

Zowel deel I en deel II afgelopen week opnieuw bekeken. Het was al bijna 20 jaar geleden dat ik dit tweeluik van Eisenstein voor het laatst gezien had. Toen was ik er gezien mijn hoge cijfer (4.0*) nogal enthousiast over. Waarom, dat is mij een raadsel, want ik had nu de grootste moeite beide films af te kijken. Bóóring. Dat is alles wat ik er van kan zeggen. Te bombastisch en veel te theatraal. Geen schaduw van de zwijgende films die Eisenstein in de jaren twintig maakte. Stalin verbood het 2e deel las ik. Waarschijnlijk omdat hij geschrokken was omdat die Ivan de Verschikkelijke toch te veel op hem leek. Stalin en die Ivan hadden ook veel gemeen. Beide leden aan achtervolgingswaanzin wat er toe leidde dat bij de minste verdenking zij hun tegenstanders uit de weg ruimden. Ivan Grozny gebruikte hiervoor de door hem in het leven geroepen geheime dienst Opritsjniki en Stalin de NKVD. Dus, vanuit historisch oogpunt is dit tweeluik van Ivan Grozny toch nog wel enigszins interessant, maar daarmee is ook alles gezegd.

3.0* na herziening

Stalin die een film over een tsaar verordonneert, dat vond ik al best bijzonder. Maar na het zien van deel 1 van Ivan Grozny is het toch best logisch: Ivan die de edelen en de geestelijken om zich heen niet kan vertrouwen en uiteindelijk regeert bij gunst van het volk, het zal Stalin genoegen hebben gedaan. De figuur van Ivan is opvallend genoeg weinig imposant, op zijn sik na dan- die met name goed uitkomt als enorme schaduw op de kasteelmuur- en ook niet zo heel verschrikkelijk. Immers, hij laat toe omringd te worden door verraders en intriganten en pas als het bijna te laat is onderneemt hij actie. Het eindigt met een soort van cliffhanger, al zal de gemiddelde Rus wel weten wat er zoal volgt op zijn terugkeer naar Moskou.

Over het acteerwerk is al veel gezegd, en ik had er ook wat moeite mee, al die acteurs die hun teksten proclameren. Ook vond ik de manier waarop het verhaal verteld wordt soms wat onduidelijk. Wat die prins Kurbsky nou precies verkeerd had gedaan met die pijl die Ivan hem zou nadragen, ik zou het niet weten. Muziek vond ik daarentegen wel fijn, maar ik hou ook wel van dat sombere Russische geweeklaag. Ook de sets en kostuums zien er picobello uit. Maar het sterkst aan Ivan Grozny part 1 is wel het camerawerk, al die overbelichte koppen in close-up en een haast grotesk contrast tussen (kaars)licht en schaduw, alleen daarom verdient deze film toch wel een kijkbeurt.

Een Sovjet epic waarin de totstandkoming van Ivan de Verschrikkelijke wordt doorlopen. Hij wordt door Eisenstein afgebeeld als een heroïsch, doch kwetsbaar figuur met een ijzeren wil. Dit eerste deel focust op de verovering van Kazan, het begin van de Lijflandse oorlog en het verraad van de bojaren. Ditmaal dus geen 'actuele' blik op het politieke landschap, waarin talloze bolsjewieken streven naar ideologische eenheid en het proletariaat genadeloos wordt vermorzeld. Het acteerwerk is doorheen de film opvallend beweeglijk en expressief, maar dat blijkt niet noodzakelijk ongepast in deze context. De acteurs communiceren vooral via oogcontact en lichaamstaal en niet zozeer verbaal, waardoor je al snel een jaar of twintig terug in de tijd wordt gekatapulteerd. Zo ondoordringbaar als bijvoorbeeld Laurence Olivier's Henry V wordt het acteerwerk gelukkig nooit, al moet je er wel even aan wennen. Inhoudelijk is het niet over de hele lijn even sterk en enkele grote sprongen in tijd en ruimte kunnen je nogal abrupt van de ene periode naar de andere verplaatsen. Het thema spreekt me sowieso weinig aan. Eisenstein brengt de zaken naar goede gewoonte zeer keurig in beeld. De interessante cameraperspectieven en de vele mooie shots vormen zonder twijfel het beste aspect. Er wordt ook ruimte gemaakt voor symboliek en hier en daar wordt er leuk gespeeld met schaduwen. Het is visueel aantrekkelijk. De fenomenale openingsscène benadert Dreyer's Passion of Joan of Arc, daarna daalt het niveau langzaam maar zeker.