Aleksandr Nevskiy (1938)

De veldslag op ijs zag wel erg nep uit.

***0,63 ******

Indrukwekkende gevechtsscènes.

Gebaseerd op historisch verdraaide feiten

Wie entertainment verwacht moet niet aan deze film beginnen. Als historisch en filmtechnisch document is Aleksandr Nevskiy daarentegen wel enorm interessant. Eisenstein maakte de film in opdracht van Stalin zelf. De film speelt in 1242, maar de vergelijking met de situatie van 1938 is natuurlijk centraal. De dragen Teutonen zelfs hakenkruizen op hun wapenuitrusting. Ook opmerkelijk is dat de film in 1939 in de Sovjet-Unie zelf werd verbannen, naar aanleiding van het Molotov-Ribbentrop pact. Na de Duitse aanval op de Sovjet-Unie in 1941 werd de film juist weer overal gepromoot.

Geen een hakenkruis (ook niet meer dan 1) gezien in de film...

De link met de opkomst van het Derde Rijk richting de Sovjet-Unie is gemakkelijk te leggen. De film zit bomvol 'trotse en dappere Russen' en 'stoute en laffe Duitsers'. En bomvol moed-insprekende en Rusland-lovende spreekwoorden en gezegden als "een vlieg versla je ook met een wapen" en de 'klassieker' "een mus heeft ook een hart", en wat al niet meer. En dan nog de bombastische muziek van componist Prokovjev, die met allerlei koren de mantroepen een hart onder de riem steekt.

Eisenstein zorgt weer voor de gebruikelijke close-ups en camera-standpunten van onder bekeken zodat onze helden groter en sterker en heldhaftiger op het scherm te zien zijn. De grote veldslag gaat juist gepaard met wijdse 'landschap'shots waar we duizenden mensen op elkaar inslaan met botte zwaarden en bijlen. Imponerend.

Het probleem van 'Aleksandr Nevskiy' is dat de film zichzelf wil overtreffen naarmate de scenes vorderen, nog massaler, nog dramatischer, nog sterker..... nog banaler, de film verwordt haast tot een persiflage. Het feit dat de langdurige veldslag ook gebeurt zonder een druppeltje bloed (het ijs + Duitse uniformen blijven maagdelijk wit) lijkt haast wel of er een soort van dorpsfeest gaande is waar naburige dorpjes elkaar vriendelijk te lijf gaan met plastic zwaarden. De moderne kijker zal het opvallen. De klassieke kijker ook (dus). Een giechel hier en daar liet ik me wel ontsnappen. (let zeker op de man in het zwart achter z'n blaasorgel in het Duitse kamp, briljant!!!!!)

Eisenstein heeft veel (nou ja, een communistisch) oog voor dramatiek d.m.v. enscenering en kadrering van zijn personages. Dat staat als een huis en verdient veel lof. Maar hij perfectioneert dit in zijn latere Ivan Groznyy I, voor mij toch zijn meesterwerk.

Volgens mij heb ik een aantal Teutonen ook meerdere keren zien "sterven" briljant, inderdaad!

Niet geheel foutloos natuurlijk, maar deze film zette natuurlijk wel de toon van massale gevechten in andere films. In LotR 3 lijkt zelfs een massaal gevechtsshot precies overgenomen van Alexander Nevsky. De scenes op het ijs vond ik trouwens wel weer een feest om naar te kijken.

En ohja dan is er ook nog de fantastische soundtrack van Prokofiev. De kwaliteit zelf is helaas erbarmelijk, maar de muziek op zich is dus echt geweldig .

Een absoluut meesterwerk dat constant spannend is en enorm vernieuwende veldslagen liet zien.

Eens. De propaganda druipt er echt constant vanaf, met de ene stoere oneliner na de andere. Rusland wordt constant opgehemeld, met als kers op de taart de uitspraak op het einde. Let ook op de heldere (over)belichting van de Russen en vooral Alexander, waardoor ze bijna als heiligen van het scherm springen.

Van de vechtscène op het ijs had ik toch iets net meer verwacht, al blijft het voor die tijd natuurlijk knap gedaan. Wat mij wel opviel is dat het montagetempo een stuk lager ligt dan bij Battleship Potemkin.

Ik ga er trouwens vanuit dat Jackson deze film wel zal hebben bekeken voor LOTR vanwege de bekende en langdurige vechtscène. Het om ter moedigst doen in de strijd van de twee Russen zie je bijvoorbeeld ook terugkomen met Legolas en Gimli (je weet natuurlijk nooit of dit hierop geïnspireerd is, maar het deed me er toch aan denken).

Opnieuw een geslaagde film van Eisenstein, weer een verademing voor die tijd mag ik wel zeggen. Het verhaal is historisch gezien mooi, al weet ik nou niet of er veel mee gesjoemeld is om het wat mooier te maken voor Rusland, maar ja dat is geen punt vind ik. Ik vond het erg vermakelijk en doet niet onder van oorlogfilms van nu. Verre van zelfs. De gevechten waren erg mooi in beeld gebracht alleen af en toe vond ik het wat te lang duren. Meest indrukwekkende was natuurlijk de scene waarin al die mensen op de brandstapel kwam.

Acteerwerk was goed, moest natuurlijk wel goed op de ondertiteling letten want kan er geen touw aan vast knopen, iets waar ik met Duitse, Engelse en Franse films veel minder last van heb.

Muziek vond ik erg mooi, één van de mooiste scores die ik heb gehoord en zeer passend bij de beelden, alleen jammer van sommigen stiltes zo nu en dan.

4*

"Madness? This is Russia!!!!!!"

Excuses, maar Aleksander Nevskiy deed me geregeld aan 300 denken. Beiden films plaatsen een kleiner leger die eigenlijk in het nadeel is tegenover een schijnbaar onverslaanbaar, gigantisch, kwaadaardig leger. Maar de eerbare helden van het kleine leger (uiteraard hier Rusland) blijken flink van zich af te kunnen bijten. Er zit zelfs een scène in waarin een Rus na de dood van zijn zoon als een gek op de Duitse troepen begint in te hakken, waardoor hij een soort wig slaat tussen de groep Duitsers en de Russen ze nog makkelijker kunnen verslaan. Zo'n over-the-top nonsens-scène vond ik typisch 300. Volgens mij zat er in die film dan ook iets vergelijkbaars.

Er wordt vaak gedaan alsof Hollywood-epossen met slagvelden het meest inhoudloze zijn wat Hollywood produceert. Films met veel bombarie, maar met belachelijk simplistische verhaallijnen. Waarom deze zelfde critici dan wel weer blindelings Aleksander Nevskiy omarmen is mij een raadsel. De film heeft nog minder diepgang dan een kinderbadje en is soms zelfs een beetje idioot, met name dankzij de wel erg opzichtige propaganda. Het dieptepunt (maar komisch hoogtepunt, sorry) is het allerlaatste moment, waarop een aantal dreigend kijkende Russen de camera inkijken en er een tekst in beeld verschijnt waarin een letterlijk dreigement wordt neergezet voor ieder land dat Rusland ook maar iets in de weg ligt.


Eisenstein stond echter ook niet bekend als een sterk verhalenverteller, maar als een technisch vernieuwer. Zijn stokpaardje, 'intellectuele montage', laat hij hier echter voor een groot deel voor wat het is. De film bevat nog steeds afwijkende camerastandpunten en tijdens het grote gevecht komen er weer revolutionaire montagetechnieken langs, maar het is technisch absoluut niet zo revolutionair of afwijkend als Battleship Potemkin. Wellicht is dat ook maar beter zo, want ondanks de historische waarde van Potemkin vond ik dat vooral een saaie film.

Ik zou liegen als ik zou zeggen dat Aleksander Nevskiy tot de meest boeiende dingen dat ooit op celluloid is vastgelegd behoort, maar de gevechtsscènes werken nog steeds en daardoor is de film toch wel prima te doen. Het slagveld kreeg door Eisensteins montage een sterke, meeslepende dynamiek en ritmiek die mij wist te pakken, zelfs al zag je een aantal ridders soms op wel een vreemde wijze met hun zwaard de lucht in hakken, terwijl daar in de verste verte geen tegenstander stond. Ook het aanblik van de dode lijken na het slagveld en triomftocht werkten.

Het uur dat echter aan het slagveld vooraf gaat vond ik vrij saai, ondanks mooie beelden van massa's die geheel onderin beeld lopen alsof ze zich over de onderste rand van het frame bewegen. De uitbundige kostuums van de Duitse troepen zijn ook het vermelden waard. Het is echter jammer dat Eisenstein zo ongeloofelijk slecht is met belangrijke elementen als acteerwerk, verhaal, emotie en dialoog. De slechte uitvoering daarvan zorgen ervoor dat ik dit nog lang geen meesterwerk kan noemen.

Ik vraag me ook af wat nou nog werkelijk de rol van Eisensteins films vandaag de dag is. Ze mogen geprezen worden voor al hun vernieuwingen, maar zijn het ook echt films die iemand graag bekijkt? Schijnbaar, maar ik vind zijn films, de tand des tijds niet helemaal hebben doorstaan. Misschien helpt Ivan the Terrible me op andere gedachten? Vooralsnog blijft Eisenstein meer een geweldig techneut dan een geweldige regisseur. De communistische variant op huidige Hollywoodregisseurs die vooral graag experimenteren met special effects (al was Eisenstein natuurlijk niet geïnteresseerd in special effects, maar montage).
3*

Mijn 500ste stem gaat dus naar deze film.

Na eerder al Pantserkruiser Potemkin te hebben gezien van Eisenstein was ik benieuwd wat voor films hij nog gemaakt heeft, dus ben ik in aanraking gekomen met deze. Opvallend aan films van Eisenstein is dat hij op een verbluffende manier massataferelen verfilmd, zo had je in Pantserkruiser Potemkin de prachtige trappenscène en heb je hier de reusachtige veldslagen. Er zit zelfs één erg mooi shot in deze film, wanneer je aan de horizon een hele grote groep ridders ziet aanwandelen.

Natuurlijk zijn we vandaag de dag wel wat meer gewoon geraakt wat betreft Middeleeuwse gevechten of slagvelden in het algemeen, kijk maar naar Kingdom of Heaven of 300, gevechten die er vele malen beter uitzien. Maar deze film is dan ook wel benadeeld doordat hij uit de jaren '30 afkomstig is en doordat het gebruik van special effects als cgi nog niet bestond. Toch waren er wel een aantal zaken die ik echt miste: geluidseffecten van kletterende zwaarden en bloed.

Het verhaal vond ik nogal overdreven heroïsch, zoals we dat bij onze hedendaagse films helaas wel vaker voorgeschoteld krijgen (kijk maar naar Braveheart). Aan de ene zijde staat hier een verdeeld Rusland dat zich verenigt, 'de wapens neemt' zoals ze dat in de film noemen, tegen de vijand. Dit gebeurt onder leiding van Prins Aleksandr die gehaat blijkt te zijn in Novsgorod. Aan de andere kant krijg je de Duitsers (Tseutonen) die blijkbaar nog niet genoeg hebben met hun eigen gronden thuis en daarom maar wat willen uitbreiden op barbaarse wijze, ten koste van de arme Russen. Bij de film Braveheart had ik mezelf daar nogal redelijk aan geërgerd omdat dat zwart-wit gegeven van goed en kwaad nogal cliché overkwam. In deze film maak ik me daar niet zo druk om, omdat het een film is uit '38 en eigenlijk nog nergens echt op gebaseerd was. Er is wel iets dat ik precies gemist heb of wat niet duidelijk wordt gemaakt: waarom werd Aleksandr gehaat in Novsgorod?

Het acteerwerk viel nog beter mee dan ik oorspronkelijk gedacht had. De soundtrack was wat ouderwets en in het begin krijg je patriotistisch liederen waarin men arbeid en het vaderland verheerlijkt. Het einde was wel behoorlijk sfeervol..

3.0 sterren

Ik zag de film einde jaren '50 en was toen als kind heel erg onder de indruk. Dat is nu wel even anders. Toch is de film zeker nu nog de moeite waard om te bekijken en geeft ons een visie op de filmproduktie onder een dictatuur. 2,5*.

Nadat Bronenosets Potyomkin mij eergisteren redelijk goed was bevallen, besloot er vandaag nog een te bekijken van de alom geprezen Eisenstein.

Dit is helaas niet de film gebleken waar ik op hoopte. De personages waren niet zo imposant, zoals dat wel hoort bij een oorlogsfilms. De muziek was bij vlagen geniaal, maar op andere momenten totaal niet passend. Met name bij de grote veldslag had ik daar last van. Die veldslag zag er overigens heel erg nep uit, volgens mij waren de zwaarden rond en aan het geluid te horen niet eens scherp. Ook leek het alsof ze bij het inlopen op elkaar lekker af te remmen zodra ze dichtbij kwamen. Enfin, het is 1938 en ik zal hier niet te zwaar aan tillen. Het zag er allemaal wel redelijk uit voor die maatstaaf.

Met name de panoramashots hebben mij aangenaam verrast en ik vind het jammer dat de kwaliteit toch wel te wensen over laat, want volgens mij hadden we erg veel moois voorgeschoteld gekregen!

Kortom een film met veel potentie, maar die door zijn ouderdom toch aan kracht heeft ingeleverd in de loop der jaren.

Misschien een gekke opmerking, maar ik zeg: Rijp voor een re-make!

3,0*

Mijn introductie in de Russische film, nadat ik in een stoffig hoekje van een dvd winkel Alexander Nevskiy van S. Eisenstein zag liggen. Die kon ik daar gewoonweg niet laten liggen.

Alexander Nevskiy was een prins van Novgorod en nog wat plaatsjes in Rusland. Hij dankte zijn naam aan de overwinning op de Zweden aan het Neva Meer. Ik dacht dan ook dat de film over dit feit zou gaan, maar het gaat om een veldslag 2 jaar later, waar de Russen de opmars van de Duitse Orde trachtten te stoppen.

De film is gemaakt in een turbulente politieke periode (1938) en in opdracht van Stalin himself als ik goed ben geïnformeerd. Het is dan ook duidelijk een propagandistische film. Russen zijn groot en sterk. Duitsers vaak eng en gemeen. De bombastische muziek en zang wakkeren dit beeld alleen nog maar meer aan. Er is duidelijk een link naar de 13e eeuw van Alexander Nevskiy en de jaren 30 van de Sovjet-Unie gecreëerd. De rijke edelen moeten vluchten omdat het sterke proletariaat vol heldhaftige simpele boeren en arbeiders klaar is om Rusland te verdedigen. Zo werkte dat in de 13e eeuw natuurlijk niet. Maar daarom is het wel een historisch document van grote importantie. Het tekent een zo goed als vergane denkwijze van de mens zo'n 80 jaar geleden.

De film is indrukwekkend in zijn grootsheid. De wijde shots van de slagvelden kan je imponerend noemen. Dat kan je echter niet zeggen van de close-ups van de actie. Russische ridders staan in het wilde weg met bijlen en zwaarden te meppen en deze hypothetische zwaardsteken zullen nooit het lichaam doorboren van de vijand, noch zullen de maagdelijke witte vodden van de Duitse orde ooit besmeurd worden met een druppel bloed. Een slordig detail.

Qua entertainment is het dan ook een klein beetje gedateerd. Een vrij simpele en voorspelbare verhaallijn (ik verklap alvast dat de Russen overwinnen) met veel te foute oneliners met als klap op het vuurpijl het einde, waarin met boze blikken wordt gedreigd dat Rusland klaar is voor de confrontatie met elk land dat Rusland bedreigt. Een lachje kon er bij mij toen wel van af..

Samenvattend een groots en bombastisch historisch document dat de tand des tijds niet helemaal heeft doorstaan.

Ik had van tevoren niet gedacht dat een film uit deze tijd al zo bombastisch kon zijn. Aleksander Nevskiy is echter een behoorlijk spektakel, waarin een enorm groot leger het opneemt tegen een kleiner leger, onder leiding van Alexander Nevskiy.

Inhoudelijk is het allemaal niet zo heel bijzonder en lijkt het vooral een soort van propaganda film te zijn voor de Russen en daarnaast een waarschuwing voor andere landen, die Rusland iets aan zouden willen doen. De personages zijn vrij vlak en krijgen ook nooit echt diepgang mee. Toch is het geen vervelende film. Het camerawerk is erg sterk en weet ervoor te zorgen, dat het allemaal toch wel vermaakt. De enorme strijd duurt best een tijdje, is erg massaal en de gevechtsscènes zien erg gewoon erg goed uit.

Het is mijn vierde Eisenstein en hoewel ik Battleship Potemkin bovengemiddeld goed vond, vrees ik dat ik niet echt een click met deze cineast heb. Aleksander Nevskiy is zeker niet slecht en een mooi spektakel, maar soms ook erg zwart-wit, waarbij alles van Russisch is, enorm goed is, en al het andere erg slecht. Het vermaakt prima, maar een meesterwerk zie ik hier absoluut niet in.

3,0*

Vervelende, houterige propagandafilm.

[quote]FinkPloyd schreef:

Hij is ook heilig verklaard.

Er is een hakenkruis op de mijter van de bisschop.

Toen ik deze film voor de eerste keer zag - al weer heel lang geleden trouwens - kon ik deze film wel waarderen gezien mijn aanvankelijk hoge cijfer. Waarom, dat weet ik niet, waarschijnlijk om die "indrukwekkende" veldslag tussen die Russen en de Duitsers. Nu na herziening kijk ik tegen deze film toch wel anders aan. De propaganda druipt er als het ware vanaf. Kan ook niet anders, want anders had vadertje Stalin aan deze film nooit zijn goedkeuring gegeven. Ik denk ook dat deze film niet veel verschilt van de heroïsche Duitse films die dezelfde tijd in Nazi-Duitsland werden gemaakt. En over die veldslag in 1242: die is verder wel op feiten gebaseerd, maar het zal er destijds toch wel anders aan toe gegaan zijn, want bepaald geloofwaardig vond ik die veldslag in deze film niet.

De volgende keer mij maar weer eens wagen aan Ivan Grozny van Eisenstein, ook een film die in de stalinistische Sovjet Unie werd gemaakt. Zal ook wel vol zitten met allemaal propaganda denk ik. Daarna houd ik het voor gezien wat de Sovjet Russische films betreft uit de periode 1930-1953, een periode waarin de films in de Sovjet Unie volledig ondergeschikt waren aan de stalinistische ideologie en dat levert zo wie zo geen interessante films op. Daar is deze film wel een duidelijk bewijs van.

3.0* na herziening

Hm zo klein was het leger van Nevsky toch niet, volgens mij liepen er meer Russen op het scherm rond dan Teutonen. Ik vond het toch een behoorlijk tof filmpje, altijd fijn zo'n epische middeleeuwse veldslag. Het deed me geregeld denken aan de game Medieval Total War 2, waar ik graag met de Teutonen speelde vanwege hun bizarre uitrusting.

Het is een duidelijke propagandafilm, zoals wel meer Sovjet-films, en de gezwollen vaderlandslievende teksten lieten me grotendeels koud. Maar de muziek sprak me wel aan, en de veldslag werd toch wel erg mooi in beeld gebracht. Dat er geen druppel bloed vloeit maakt het wel wat minder geloofwaardig, veel doet het er niet aan af wat mij betreft. De kinderverbranding was een heftig beeld, maar ook het einde vond ik nog best gruwelijk als de laatste resten Duitsers geluidloos onder het ijs verdwijnen.

Natuurlijk heeft de film ook sterke profetische waarde, want een paar jaar later werd de Duitse Hintern opnieuw gekickt in Rusland, en de scène dat de krijgsgevangen Teutonen in Novgorod worden uitgejouwd leek precies op een soortgelijk beeld uit 1944 van overlevende nazi's die bespuugd worden door de burgers van Leningrad na het beleg van hun stad.