Dodesukaden (1970)

Misschien dat deze film ooit interessant en opzienbarend was maar nu niet meer. Hoogstens nog voor Kurusawa fans

Het tempo is tergend laag en de speelduur is ook véél te lang.

Dodes' ka-den is een vrij aparte film waarbij neit echt een doelgericht plot is. Het is eerder een observatie waarbij een aantal gezinnen die in armtierige omstandigheden op een vuilnisbelt wonen ergens in een verloederde achterwijk in Tokio. Kurosawa's eerste kleurenfilm klaarblijkelijk. Zeker geslaagd en de grauwe troosteloze kleuren van het zand en vuilnis stemt je niet meteen tot opgewektheid. Ook de schrale blikken en vuile kledij van de bewoners bevestigen dit alleen maar.

De bewoners zijn een mix van de outkasts van de samenleving. Elk gezin kent een specifieke rol en is uniek op zich. Allen zijn kleurrijk en interessant om te volgen. Alcoholverslaafden, geesteszieken, (seksuele) criminelen, verstotenen, ... ze maken allen deel uit van het decor. Als een soort voyeur ben je als kijker verplicht eventjes deel uit te maken van de leefwereld van deze mensen. De commentaren van de viswijven krijg je er gratis bij.

Interessant is ook het evenwicht dat Kurosawa tracht te bewaken tussen tragedie en humor. Sommige scènes zijn hard, maar worden in de volgende scène teniet gedaan met een grappig fragment of vrolijk deuntje. Niet voor iedereen weggelegd denk ik, te meer omdat de film niet echt een doel of verhaal heeft.

eerste kleurenfilm van Kurosawa en direkt een statement : felle kleuren symboliseren de hoop en dromen van marginale figuren die leven op een vuilnisbelt. Maar Kurosawa maakt er geen drama van. Vooral dankzij de score, een vrolijk, optimistisch, melancholisch zelfs deuntje dat de film voortstuwt in die boodschap want het is een film met allereerst een boodschap. De oproep van macht der verbeelding zit niet alleen in het verhaal (bv de jongen die denkt dat hij een tram bestuurt) maar ook in de filmische taal van Kurosawa door de geluiden na te bootsen van de denkwereld van de personages (tramgeluiden) of door objecten (dode boom). Het ensemble 'a day in a life' structuur biedt grappige (het tweetal dronkenlappen), oprechte (de man die een dief helpt), sociaal (kind dat om eten zoekt in de stad), traumatisch (de blinde man) en donkere (verkrachting, vergiftiging) verhaaltjes maar deze Altmanesque manier wil enkel verstrooiing geven tot we aan het tragisch einde komen. Kurosawa op zijn best maar toch slaagt hij er niet in om de film naar een meesterwerk te tillen. Alweer verslikt hij zich in zijn manier van vertellen. Pas op het einde komt drama en emotie los. Daarvoor is het een 2 uur kabbelend vertelling. Een (weliswaar aangenaam) kaleidoscoop allegaartje waarin anekdote in de weg staat van de betrokkenheid.

Kurosawa's Kedeng Kedeng

Over Japanse titels spreek ik me doorgaans niet uit, maar ik vond de Engelse titel van Dodeskaden altijd zo slecht klinken. Wie verzint er nu in godsnaam een titel als Clickety-Clack.. Ik had echter nooit de moeite gedaan om op te zoeken vanwaar die Engelse titel kwam en om het me helemaal gemakkelijk te maken dacht ik: laat ik ineens maar eens gewoon de hele film opzetten. Kurosawa nummer 16 voor mij (eindelijk halverwege!) en verder had ik totaal geen idee waarover dit ging gaan. Ik kan al wel zeggen dat Clickety-Clack eigenlijk een veel meer logische titel is dan ik ooit voor mogelijk had gehouden.

Alleen jammer dan dat dit voor de rest toch allemaal een tikkeltje tegenvalt. Dodeskaden kan de geschiedenisboeken in als de eerste kleurenfilm van de regisseur en zou bovendien ook één van de oudste films zijn die een persoon met autisme portretteert. Het is op dat vlak dat Kurosawa werkelijk koning is. Visueel kan hij zich lekker laten gaan met kleuren (die scène ergens naar het einde waar de zon hoog in de hemel staat en je die Citroën van de bedelaar en zijn zoon op de achtergrond ziet staan met op de voorgrond de wassende vrouwen is fantastisch qua kleuren) maar ook de verhaallijn van Roku is aandoenlijk in beeld gebracht. De wanhoop van de moeder, Roku die in zijn eigen wereldje zit en daar volstrekt gelukkig is, de andere kinderen die hem uitlachen, ... Ik zou bijna willen dat Kurosawa zich voor de volledige speelduur op Roku had gefocust. Dat is echter niet het geval en Dodeskaden blijkt al snel een anthologiefilm te zijn. Een handvol kleine verhalen die zich allemaal afspelen rond dezelfde vervallen wijk en het ene verhaal werkt gewoon beter dan de andere. Dat van die twee arbeiders die regelmatig van vrouw switchen (en ik vraag me af of ze dat eigenlijk wel überhaupt door hebben of gewoon zo ladderzat zijn dat ze het verschil niet zien) vond ik eigenlijk nog wel het leukste. Zo stom in al zijn eenvoud maar ook wel eentje waar tof met kleur wordt gespeeld.

Het is wel moeilijk om te zeggen 'dat verhaal had geschrapt kunnen worden' aangezien ze allemaal wel hun charme hebben op een bepaald moment, maar het zorgt dus wel voor een film die toch een (serieus) tikkeltje te lang duurt. Zeker het verhaal rond de bedelende vader en zoon met het bedenken van hun droomhuis haalt te vaak de vaart uit de film. Dan komt er echter de mokerslag dat beide aan voedselvergiftiging lijden, iets wat je al wel zag aankomen wanneer er discussie ontstaat of het eten gekookt moest worden of niet, en laat Noboru Mitani als vader - zelfs met een dikke laag make-up - nog een aantal fijne dingen zien. Veel kleine verhaaltjes dus die weinig tot geen interactie met elkaar hebben waardoor je niet echt van een hoofdrolspeler kan spreken. Toch nog even een vermelding maken voor Yoshitaka Zushi als Roku, de trambestuurder. Toch het personage waar ik de film eeuwig en altijd mee zal associëren. Hij zou trouwens over een periode van meer dan 20 jaar (van Red Beard tot Dreams) met Kurosawa samenwerken.

De film kreeg slechte kritieken in Japan en flopte qua bezoekersaantallen waardoor Kurosawa in een depressie terecht kwam en in 1971 zelfs een zelfmoordpoging deed. Het is absoluut niet zijn slechtste film, die twijfelachtige eer zou ik toch eerder aan Judo Saga II willen geven, maar ik snap wel dat dit indertijd niet bij iedereen de juiste snaar raakt. Ik heb ook momenten gehad dat ik dacht dat hij de weg kwijt was, maar een minuut later kan hij me weer helemaal overtuigen. Blijft toch een geweldige regisseur eigenlijk, ik ben benieuwd wat ik nog meer op mijn pad ga krijgen.

3.5*

We schijnen bij deze film te moeten beginnen met de hoeveelste Kurosawa dit is: mijn tiende dus. En hoewel de plot en opzet mij erg liggen had ik hier niet direct heel veel zin in. Want die plot en opzet liggen mij weliswaar, maar dan wel in de regel met nieuwe films waar beeld en geluid beter zijn (dat helpt enorm in de beleving) en het acteerwerk voor mij persoonlijk fijner is. Maar toch, uiteindelijk aangenaam verrast. Veel lange statische shots maar wel vaak boeiend genoeg om te zien en met een zalig vertelritme. Deze film was eigenlijk vooral heel aangenaam kijkvoer.

Ik leefde niet per se heel erg mee met de personages en ergens is dit allemaal net niet realistisch genoeg (het voelt te veel als film aan, niet zozeer als daadwerkelijk een sfeerportret van echte mensen) en dat weerhoudt de film van een hoge score, maar wat de film wel goed doet werkt ook heel goed.

Visueel prima met soms mooi kleurgebruik. En wat fijn is, is dat Kurosawa geen mening heeft over de mensen. Hij toont ze, met mededogen. En ondanks zwaar drama blijft de film redelijk licht van toon wat ervoor zorgt dat de film fijn wegkijkt. Sowieso heel knap weet hij één geheel te laten voelen ondanks dat er zwaar drama in zit gemixt met humoristischere momenten. 3,5*.

16e Kurosawa, als ik zo even snel goed tel. Vond hem niet denderend. Pun intended.