All Quiet on the Western Front (1930)

Indrukmakende aanklacht tegen de oorlog, die de tand des tijd goed heeft doorstaan. In weerwil van het over het algemeen matige acteerwerk slaagt Milestone er uitstekend in om de waanzin en ellende van de oorlog in al zijn facetten indringend over het voetlicht te brengen. De beklijvende slotscène met de uitgestoken hand en de vlinder als metafoor voor het ruw afgekapte verlangen naar vrede is inmiddels befaamd.

Wellicht de beste oorlogsfilm ooit. De actiescènes waren toen erg modern maar dat is ondertussen wel achterhaald. Maar in mijn beleving draait die hele film niet om de actie. Historisch is de film ook niet echt correct: Geen duidelijke locaties, jaren vloeien door elkaar heen, Een Duits boek compleet in het Engels gesproken. Maar de waanzin van die oorlog, het duidelijke enthousiasme waar de oorlog mee is begonnen en later steeds erger en erger begint te worden is in mijn ogen nooit meer zo strak in beeld gebracht. Juist het verschil tussen enthousiasme in het begin (met 6 weken zijn alle soldaten voor Kerst weer thuis) tot een nutteloze oorlog die 4 jaar duurde is in mijn ogen het meest interessant over WOI en daar raakt deze film alle fronten. Voor actie hoef je deze film niet op te zetten, maar voor een prachtstaaltje mentaliteitsgeschiedenis moet je deze film gezien hebben!

Film die er gezien de leeftijd nog wel goed uit ziet. Maar kreeg me niet mee.

Ooit had ik al de versie uit 1979 gezien, dus het verhaal kende ik in grote lijnen. Deze film moet behoorlijk rauw op het dak zijn gevallen voor het bioscooppubliek in 1930, amper 12 jaar na de Grote Oorlog. De oorlogshandelingen zien er indrukwekkend uit, af en toe wat versneld beeld maar niet storend. Natuurlijk is het sindsdien realistischer gedaan, beter misschien ook wel, maar ik vond de eerste loopgravenaanval behoorlijk heftig. Geloofwaardige effecten, als ook het ontbreken van muziek dragen bij aan het realisme.

De acteerprestaties zijn wat wisselvallig. De oude rotten - de leraar, postbode Himmelstoss, de veteranen- stuk voor stuk geloofwaardige personages. De jonkies deden het minder, dat had ook wel te maken met de gezwollen volzinnen, die niet pasten bij een 19-jarig knulletje (al denk ik wel dat mensen, ook jongeren, zich in die tijd zorgvuldiger uitdrukten), maar uiteindelijk bleven ook zij overeind.

Thematisch verwant aan het eveneens indrukwekkende Les Croix de Bois uit 1932.

Mijn interesse voor deze film werd in de jaren 70 gewekt, mijn vader vertelde mij dat toen hij begin jaren 50 van de vorige eeuw in militaire dienst zat werd aangesproken door officieren toen bekend werd dat hij met een paar maten deze film in de bioscoop had gezien. Ook toen lag dat onderwerp zeer gevoelig. Ik heb toen het boek gelezen en daarvan in de ban geraakt, om de paar jaar pak ik het weer uit de kast. Toen ik daarna in de jaren tachtig voor het eerst de film zag op de Duitse tv, kon alleen het laatste half uur mij bekoren. Later heb ik bij een vertoning, wederom op de Duitse tv de film op tape gezet en pas toen raakte ik onder de indruk. Je moet deze film beoordelen in de tijd waarin deze is gemaakt, de geluidsfilm deed net zijn intrede en het acteren is dan ook vaak nog een beetje in de stijl van de stomme film waardoor dit wat houterig en overdreven aandoet. Voor die tijd was deze film vooral op technisch vlak een grote sprong voorwaarts. Latere films over de oorlog hebben geprofiteerd van de kennis die in deze film werd opgedaan.

Qua onderwerp heeft het een tijd geduurd voordat de film wereldwijd werd vertoond vanwege de duidelijke anti oorlog boodschap. Misschien een leuk weetje, de hoofdrolspeler Lew Ayres is na het maken van deze film een overtuigd pacifist geworden, dat zorgde er ook voor dat hij bijna geen werk meer kon krijgen, zeker niet toen de 2e wereldoorlog uitbrak en hij zich officieel als geweten bezwaarde zich liet registreren. Veel theaters weigerden nog films te vertonen waar hij een rol in speelde, dat veranderde toen bekend werd dat hij wel degelijk aan het front stond, maar als lid van de geneeskundige troepen en onder vuur slachtoffers weghaalde.

In andere commentaren op deze film las ik dat de karakters niet werden uitgewerkt, daar ben ik het niet mee eens, denk maar aan Himmelstoss, hoe hij veranderd van aimabele en wat sukkelige postbode naar een kleine tiran in de opleiding van de groep of de leraar die zijn leerlingen enthousiast maakt om zich te melden voor het leger, tevens geeft de film ook een mooi tijdsbeeld hoe grote delen van de bevolking de oorlog beleefden, een moeder die bezorgd om haar kinderen was, een vader die trots is op zijn zoon en de dingen die hij heeft gedaan en de ogen lijkt te sluiten voor de werkelijkheid, tegenwoordig zal men dat niet meer zo snel zien. Ook het besef van Paul dat hij niet meer aan de maatschappij kan wennen door alles wat hij heeft meegemaakt en dat hij eigenlijk liever bij zijn vrienden aan het front is, zijn ook nu nog onderwerpen die actueel zijn.

Er zitten een paar memorabele scenes in de film, het wisselen van de laarzen, de scenes in het hospitaal of die in de bom krater waar Paul moet toezien hoe iemand sterft door zijn hand terwijl hij de man eigenlijk niet kent en alleen maar dit heeft gedaan omdat hij een ander uniform draagt. Maar de scene welke voor mij eigenlijk de hele waanzin van oorlog samenvat is de allerlaatste scene, een mens sterft en het dag bulletin vermeld van het westelijk front geen nieuws.
Nu ik dit heb geschreven ga ik mijn waardering toch verhogen

De oorlogsgruwel van de Great War goed genoeg verbeeld, maar helaas niet goed genoeg om het anderhalf decennium later niet nog eens flink over te doen.

Ik ben er een beetje stil en murw gebeukt van. De film (en het boek) is een tijdloze aanklacht tegen de verschrikkingen van oorlog: in dit geval gaat het om Duitsers vechtend in de Eerste Wereldoorlog, maar wie precies en in welke oorlog, dat is eigenlijk van secundair belang. Het begint nog zo hoopvol: er is oorlog uitgebroken, en heel naief, optimistisch en opgejut door de autoriteiten en elkaar staan Paul en zijn vrienden te springen om het avontuur in te gaan en heroisch te vechten voor het vaderland. Maar in de trainingskampen blijkt de oorlog al een stuk minder leuk, laat staan tot ze in de loopgraven terecht komen. Dan begint de ellende pas echt. We zien het allemaal voorbijkomen - honger, dood, verderf, vrienden die doodgaan of gek worden, verminkingen, het zelf moeten moorden, en de stukjes menselijkheid die de soldaten proberen te houden tussen alle ellende door.

Het is nauwelijks te merken dat de film 85 jaar oud is. Een klein beetje overacteren af en toe (bijvoorbeeld in de rivierscene), soit, maar het is een indrukwekkend verhaal en een indrukwekkend staaltje film. Prachtig opgenomen oorlogsscenes, loopgravenscenes waar je U tegen zegt (al gaat het niet om de actiescenes in een film als dit), een opbouw die overtuigt en die zowel de jeugdige onbezonnenheid, de terreur van het slagveld en ook de kleine kansjes tot ontspanning tussen de geweldsepisodes door, allemaal hun plaats geeft. En daarnaast is er natuurlijk de druk van het thuisfront, die niks weet van hoe vies de oorlog in werkelijkheid is en waardoor een nieuwe generatie jonge mannen doet alsof het een heroisch avontuur is, waarna ze de volgende lading kanonnenvoer worden. Het is een flinke brok ellende om aan te zien, maar voor mijn gemoedsrust voor vanavond is het goed dat All Quiet on the Western Front niet vervalt in compleet nihilisme, maar toch een plekje inruimt om de blijvende menselijkheid van de soldaten weer te geven, getraumatiseerd als ze mogen zijn. Een heel klein straaltje zon vanachter de inktzwarte wolken.

Doordat de acteerprestaties te belabberd zijn en de film zwakke, saaie momenten kent, is deze net niet geslaagd. De scènes op het slagveld en in de loopgraven tonen een voor die tijd sterk staaltje regie, maar zijn van te korte duur en kunnen het geheel niet redden. Het einde is dan wel weer beklijvend en waardig. Een dergelijke film is altijd interessant als tijdsdocument, maar het boek was in dit geval beter.

All Quiet on the Western Front

Ongelooflijk dat deze film uit 1930 komt. Vooral bij de oorlogsscènes zie je het vakwerk van regisseur Milestone. Echt geweldig hoe realistisch het er allemaal uitziet. Ook de verandering die Paul doormaakt van optimistische en onbezorgde jonge man naar cynische en getraumatiseerde oorlogsheld is goed gedaan.

Waar de film een beetje de mist in gaat is wanneer het de band tussen de mannen wil uitwerken. Het acteerwerk is soms abominabel en hetzelfde geldt voor de dialogen. Het komt gewoon niet van de grond en in deze scènes zakt de film erg in. Het einde is wel sterk gedaan.

Ik denk dat je dan wel in ogenschouw moet nemen dat het een film uit 1930 is, in die jaren leunde men qua acteren nog heel erg op het expressieve acteren vanuit de stomme films. Als je andere films ziet uit de begin jaren dertig dan kom je dat ook nog tegen.

Klopt, maar in een film als Singin' in the Rain werkt dat goed. In een oorlogsfilm vond ik het toch wel storend. Maar voor de rest is dit een ontzettend knappe film natuurlijk.

Nummer 18: All Quiet On The Western Front [1930 – Lewis Milestone]
Hoewel William Dickson, in dienst van Thomas Edison, al vanaf de officiële geboorte van de filmkunst in 1895 experimenteerde met het combineren van beeld en geluid, duurde het tot 1927 voor de techniek dusdanig was verbeterd dat de geluidsfilm zijn intrede kon doen. De opnametechnieken maakten het voor regisseurs in die beginjaren echter veel moeilijker om visueel aantrekkelijke films te maken. Universal Studios, in de persoon van Carl Laemmle Jr, produceerde de eerste verfilming van deze pacifistische oorlogsroman van Erich Maria Remarque juist in die tijd, toen geluidstechniek werkelijk nog in de kinderschoenen stond. Met All Quiet On The Western Front stonden de makers voor de taak om zowel de beelden als de geluiden van het slagveld vast te leggen. Wie het geluid van bijvoorbeeld Saving Private Ryan indrukwekkend vond, zal met grote verbazing kijken en luisteren naar deze film.

De film richt zich vooral Paul [Lew Ayres, die veel wegheeft van John Wayne], een veelbelovende Duitse student die, met de meeste van zijn klasgenoten, gehoor geeft aan de patriottische oproep van hun professor en in 1914 tot de eerste jongeren behoort die zich vrijwillig aanmelden voor het Duitse leger. “Dulce et Decorum est pro Pario Morti!” [het is eervol om te sterven voor het vaderland] luidt dan het credo en vol enthousiasme beginnen ze aan hun opleiding, waar de jongens het snel aan de stok krijgen met Himmelstoss [John Wray], de postbode die echter hun leidinggevende in het leger blijkt te zijn. Aan het front maken ze kennis met Kat, een veteraan die ze zo goed mogelijk probeert voor te bereiden op wat er komen gaat. Maar de nimmer aflatende nachtelijke bombardementen drijven sommige rekruten tot waanzin. En dan komt het onvermijdelijke moment waarop ze bevel krijgen om uit de loopgraven te komen en richting het vijandelijke spervuur van machinegeweren te lopen. De combinatie van explosies en machinegeweer is al indrukwekkend, maar regisseur Lewis Milestone combineert dat met trackingshots waarin de camera razendsnel van links naar rechts over de vijandige loopgraven beweegt, terwijl we zien dat de aanstormende soldaten stuk voor stuk worden neergemaaid. Edgar Adams wisselt deze beelden af met cuts naar de Franse mannen die het machinegeweer bedienen en voert het tempo steeds meer op, wat het desoriënterende effect van deze waanzin versterkt.

De scènes op het slagveld zijn indrukwekkend, maar de film is ook ijzersterk wanneer het zich richt op de persoonlijke dilemma’s van de hoofdpersonen. Wanneer Paul na 3 jaar aan het front wegens een verwonding verlof krijgt, merkt hij dat de mensen in zijn geboortedorp nog steeds vurig geloven in de heroïek van de oorlog. Wanneer hij probeert duidelijk te maken hoe ver dat beeld van de werkelijkheid staat, stuit hij op onbegrip en vijandigheid: de huidige studenten van zijn vroegere professor noemen hem een ‘lafaard’. De oude mannen in het dorp negeren hem zelfs wanneer ze bespreken hoe Duitsland de oorlog gaat winnen en zeggen zelf dat Paul de oorlog niet begrijpt! Er zijn ook luchtigere scènes, zoals die waarin Paul en drie kameraden ’s nachts stiekem hun brood met drie hongerige Franse meisjes delen. Deze film zit vol met momenten die onvergetelijk zijn, ook al door de vertolkingen die over de hele linie perfect zijn. Maar het zijn de slotscènes, die zich afspelen vlak voor de wapenstilstand in gaat, die nog lang in je hoofd zullen blijven spoken. Ik heb maar weinig films gezien waarbij ik na afloop nog enige tijd in stilte blijf zitten om de ervaring te verwerken. Dit is er ééntje...

De film All Quiet on the Western Front speelt zich af aan het westfront tijdens de Eerste Wereldoorlog en belicht het verhaal van Duitse soldaten. Het leven in de loopgraven eiste zowel fysisch als psychisch een hoge tol van de soldaten. De zware omstandigheden van dit mensonwaardig bestaan zoals modder, ratten, luizen, dagenlange artilleriebeschietingen, verveling en eenzaamheid komen op een prachtige manier aan bod in de film. Regisseur Milestone laat de soldaten in de film de vraag stellen die bij veel mensen op de lippen zal branden: voor wie vechten we eigenlijk? En juist die moedeloosheid, die waanzin van oorlog komen erg sterk tot zijn recht in de film. Dat is vooral door het vakmanschap van de regisseur en de onverwoestbare kracht van zijn pacifistische boodschap En maakt dat dit zo'n sterke film is en blijft. Hierdoor is de film de moeder aller oorlogsfilms, een filmisch hoogtepunt dat zijn status van klassieker meer dan waard is.