La Caduta degli Dei (Götterdämmerung) (1969)

Ja precies, ik vind het ook minder mooi.

Hm, ik heb juist wel Duitse dub maar die bevalt me totaal niet. Vraag me af welke beter is...

Eindelijk weer eens herzien. Blijft erg interessant allemaal. Op mijn dvd staat leeftijdskeuring 6 jaar ? Bizar ! Binnenkort Gattopardo maar weer eens bekijken.

Ondanks dat deze Drama / Oorlog film inmiddels 50 jaar oud is, behoorlijk lang duurt met circa 150 minuten en misschien soms ook wat langdradig is, was het zeker een interessante, boeiende en leerzame film, met daarin ook veel veel interessante en boeiende dialogen. Deze dialogen zijn overigens in het Engels, terwijl het verhaal zich volledig afspeelt in Duitsland.

Het verhaal zit goed in elkaar en choqueert hier en daar zelfs wat en dan doel ik op de incest scène (zie ook filmposter) in het verhaal tussen zoon Martin von Essenbeck (goed gespeeld overigens door Helmut Berger, en zijn travestie scène tijdens een cabaretuitvoering mocht er best wezen) en moeder Sophie von Essenbeck (goed gespeeld door de best mooie Ingrid Thulin), waarvan ook wat bloot te zien is in de vorm van billen en borsten. Verder is er ook wat pedofiele te zien (in de vorm van zoenen) tussen Martin en jonge kinderen (meisjes, waarvan er eentje, te weten Lisa, zelfs zelfmoord pleegt door zich op te hangen) en o.a. met één van de dochters, te weten Thilde, van Charlotte Rampling (in de rol van Elisabeth Thallman) die ook in deze film meespeelt en destijds vrij jong was en er ook best mooi uitzag. De gehele cast speelt sowieso goed in deze film en tilt het ook naar een hoog niveau.

Verder vond ik het interessant dat deze film zich afspeelt in de hoogtijdagen van de nazi's, namelijk in de jaren 30 en daarvan zien we o.a. de volgende belangrijke gebeurtenissen de revue passeren, te weten "Rijksdagbrand" (via een bericht tijdens het begin van het verhaal), "Boekverbranding" (wordt even in beeld gebracht), gedoe tussen het Duitse leger, SA (sterke rol van Reinhard Kolldehoff als Konstantin von Essenbeck) en SS (sterke rol van Helmut Griem als hoge SS-officier Aschenbach) en "Nacht van de Lange Messen", welke op een best indrukwekkende en harde manier in beeld wordt gebracht. Vlak voor de aanvang van de laatste gebeurtenis (welke zich afspeelt in Bad Wiessee), zien we ook nog even Ernst Röhm in beeld, waar iets komisch over gezegd wordt i.v.m. zijn aankomst per auto i.p.v. de trein.

Het einde van het verhaal mocht er best wezen met het tot zelfmoord (via een cyaankali capsule) dwingen van Sophie von Essenbeck (zag er in die scène best apart uit men een wit geschminkt gezicht) en Friedrich Bruckmann (gespeeld door Dirk Bogarde) op hun trouwdag door Martin von Essenbeck, die daardoor alleenheerser wordt over het industriële staalimperium van het geslacht Essenbeck, maar ook reddeloos verloren is in de handen van de nazi's.

Al met al best een goede en interessante Drama / Oorlog film die geïnspireerd is op het leven van de familie Krupp. Deze oude Duitse familie staat vooral bekend om haar enorme staal- en wapenproductie gedurende de oorlog. Ondanks de bezwaren die de familie aanvankelijk had tegen samenwerking met de nazi’s, ging de familie Krupp toch zaken met hen doen en dat zien we ook met de familie von Essenbeck in dit verhaal.

Zo af en toe vraag ik me wel eens af of de kunst van het filmmaken de afgelopen 50 jaar nog wel iets van een vooruitgang maakt. En dan kom ik weer zoiets als dit epische werk tegen - ondenkbaar dat er nu nog zoiets gemaakt wordt, ben ik bang. Dat kon in de tijd dat het medium nog nieuwer was, minder goed begrepen werd door de boekhouders - zodat de paar geniale regisseurs de vrije hand kregen en konden voeren om hun visie op magistrale manier uit te werken. Nu kan dat niet meer - Netflix regeert is het niet in daad dan wel in geest, en alle plannen worden doodgeslagen en kapotgemanaged in sprints en QBRs. Voor genie is geen plaats meer.

Des te verrassend is het dan als je zoals ik nogal onvoorbereid in deze film terecht komt - dat kwam eigenlijk alleen doordat ik na Zardoz nieuwsgierig was of er nog oudere films met Charlotte Rampling waren die ik nog niet gezien had. Ja dus - 23 is ze hier zo ongeveer, en een van de vele rollen in het volledige epos wat bol staat van de kleurrijke en rijk aangezette karakters. Of daar een waarachtig en juist beeld mee geschetst wordt van de geschiedenis van de familie Krupp daar durf ik me niet echt aan te wagen, maar wel dat het verhaal knap in de context van de historie geplaatst wordt. Zo ongeveer zo knap als dat in Forrest Gump gedaan wordt, maar als grote tegenstelling is het in deze film allemaal bloedserieus - zo bloedserieus als dit deel van de geschiedenis is, en zo ernstig als de rol van Krupp in het 3e rijk ook wel geweest moet zijn.

Om alle details uit het verhaal op te nemen zal ik zeker nog wel eens moeten kijken. Maar dat is beslist geen straf, en de lange speelduur was voorbij voordat ik in de gaten had hoe lang de film al liep. Heerlijk om weer eens te zien hoe een film boeiend en overtuigend kan zijn zonder alle technologie van nu - en misschien haast wel meer juist. Ik zag overigens de Engelse versie, maar dat stoorde me eigenlijk nergens.

The Damned Blu-ray (La caduta degli dei)

Wauw

Een subliem verzorgde werk van Visconti, toch wel een handelsmerk van de man daar waar het op subtiele cinema aankomt.

Met een pak historische gebeurternissen in het meer en meer overwegend Nazi-getint Duitsland, laaien ambities en emoties hoog op.

Schitterende vertolkingen brengen het verhaal echt tot leven in een aaneenschakeling van niet zo fraaie gedragingen in en rond een elite-familie waar zucht naar macht en heerschappij overheerst maar ook zal verblinden.

Meerdere sterke en scherp getekende scènes die een morele decadentie niet verdoezelen : orgieën, pedofilie, incest naast leugen en bedrog.

Kleine rol voor Charlotte Rampling, maar goed vertolkt terwijl Ingrid Thulin, veel gevraagd door bekwame cineasten (Resnais, Bergman...) heel erg opvalt. Bogarde is een zekere waarde.

Lang maar boeiend uitgesponnen en visueel top.

The Damned Blu-ray review

Wat een schitterend werk hebben ze weer geleverd bij Criterion.

The Damned / Götterdämmerung / La Caduta deigli Dei (1969)

The Damned wordt binnen het oeuvre van Luchino Visconti vaak ondergewaardeerd – ten onrechte. Toegegeven, de film is aan de lange kant, en heeft niet de visuele grandeur van films als Senso (1954), Il gattopardo (1963), Morte a Venezia (1971) of Ludwig (1973). Daarnaast neigt Visconti´s portrettering van nazi-Duitsland in de jaren 1933-1934 soms naar theatrale overdrijving en stereotypering, met name waar het (homo)seksualiteit en machtspolitiek betreft. Dat deed de Hongaarse regisseur István Szabó subtieler en beter in zijn films Mephisto (1981), Oberst Redl (1985) en Hanussen (1988), vanwege de hoofdrollen van Klaus Maria Brandauer in de drie films ook wel bekend als de Brandauer-trilogie.

Maar het valt niet te ontkennen dat Visconti’s analyse van de morele corrumpering van de Essenbecks, een familie van groot-industriëlen die een onzalige alliantie aangaat met de nazi’s, wel degelijk beklijft. De vergelijking met Duitse staalconcerns als Krupp en Thyssen ligt natuurlijk voor de hand, al wordt door Visconti een direct verband tussen deze families en zijn film van de hand gewezen. Als basis voor de Essenbecks noemt hij Thomas Mann’s roman Buddenbrooks (1901), evenals mensen uit Visconti’s eigen gefortuneerde, adellijke familie.

Intriges, afgunst, perversie, machtshonger en moord: Visconti voert het door angst en terreur geregeerde nazi-Duitsland op als grootscheeps drama, waarin de meest duistere menselijke instincten vol in het licht worden gezet. Historische gebeurtenissen als de Rijksdag-brand in 1933 en de eliminering van de door Ernst Röhm aangevoerde SA door de SS (ook wel bekend als de ‘Nacht van de Lange Messen’) in 1934 passeren de revue, en worden door Visconti binnen de film tot één narratief geheel gesmeed. Tegen de achtergrond van dit stormachtige politieke toneel zwaaien de Essenbecks de scepter over een industrieel imperium dat druk bezig is om de nationaal-socialistische vernietigingsmachinerie op te tuigen, terwijl de machtsstrijd binnen de patriarchale familie fungeert als een lakmoesproef voor hetgeen zich in nazi-Duitsland zal afspelen.

De gehele cast van The Damned (o.a. Dirk Bogarde, Ingrid Thulin, Charlotte Rampling, Albrecht Schoenhals, Reinhard Kolldehoff) is top-notch, maar met name Helmut Berger maakt indruk met zijn vertolking van Martin Von Essenbeck, een geagiteerde, ambitieloze dandy die aanvankelijk slechts een marginale rol speelt binnen de Essenbeck-familie. Echter, onder invloed van de mefistofelische SS-intrigant Aschenbach (Helmut Griem) ontpopt hij zich tot een meedogenloze usurpator, en beiden vormen de ultieme belichaming van de nieuwe orde die Duitsland tot ver over de rand van de afgrond zal voeren.

Het sublieme camerawerk van Visconti-getrouwen Pasqualino De Santis en Armando Nannuzzi presenteert een indrukwekkende visuele externalisering van de complexe, giftige familie- en machtsrelaties, waarbij de morele onttakeling van de Essenbecks (moord, incest, pedofilie, verkrachting, druggebruik) deels in schaduwen wordt gehuld terwijl op andere momenten wordt gelaveerd tussen barokke belichting en een verzadigd, door staalblauw gedomineerd, kleurenpalet. Maurice Jarre’s onheilszwangere score houdt het midden tussen sinistere spanning en stampend gedreun – zowel van machines als van nazilaarzen.

Onlangs schafte ik de Criterion blu-ray aan van deze film, en zoals gebruikelijk bij dit Amerikaanse kwaliteitslabel is de technische kwaliteit van de restauratie (uitgevoerd door de Cineteca di Bologna en Institut Lumière) indrukwekkend. Visueel heeft de film er nooit beter uitgezien, en daarnaast is de uitgave voorzien van tal van boeiende en informatieve extra’s: naast interviews met betrokken acteurs is ook een in 1970 uitgezonden interview met regisseur Visconti opgenomen, waarin hij in een filmprogramma samen met filmdeskundigen en publiek dieper ingaat op de politieke en historische aspecten van The Damned en de keuzes die hij bij het regisseren van zijn film maakte. Tevens laten filmwetenschappers Stefano Albertini en D.A. Miller hun licht schijnen over de inzet en betekenis van seksualiteit in de film, en de wijze waarop deze met politiek en macht verweven is: The Damned: Damned if You Do It | Current | The Criterion Collection

Over The Damned zei Visconti: “Mijn film eindigt waar nazisme begint.” De beelden van brullende hoogovens waarmee de film opent en sluit doen het ergste vermoeden met betrekking tot dit tijdsgewricht en krijgen, in het licht van de huidige ontwikkelingen in Oost-Europa, opnieuw een angstaanjagende actualiteit.

Nog een pluspunt van de Criterion-uitgave: er kan worden gekozen voor zowel de originele Italiaans gesproken versie (met Engelse subs), of voor de Engelstalige dub. Hoewel het bevreemdend werkt om in de film Duitse personages Engels te horen spreken met een duidelijk Duits accent (vooral Helmut Berger is soms moeilijk te verstaan; gelukkig bieden de Engelse SDH subs dan uitkomst).

Ha, een familie uit de adellijke elite (i.c. een aristocratische familie in een staalimperium), die aan de vooravond staat van een totalitair fascistisch regime (i.c. de jaren '30 in Duitsland en opkomend Nazisme) alsmede de keuzes die zij daarop maken.

Tot zover natuurlijk vintage Visconti, (zijn Capolavoro zie ik zelfs op de prachtige poster), edoch de uitwerking bevalt me eigenlijk niet. Meer bepaald de filmstijl (men zegt 'barok' maar wat mij betreft eerder kitsch of zelfs camp).

Niettemin een paar mooie historische scenes (Nacht van de Lange Messen), maar ik heb toch veel meer met andere Viscontis.

Ik was overigens behoorlijk aan het worstelen welke dub te gebruiken met deze internationale cast, uiteindelijk viel de keuze vanwege het onderwerp maar op de Duitse..

Beeldschone gruwelijke film die te kort duurde. Moet hem wel nog een keer zien want er ging veel tekst verloren tijdens het casten naar m'n tv.

Maar wauw!

Met ruim 2,5 uur duurt deze film natuurlijk niet te kort, maar het is inderdaad een "wauw" film (zo beleefde ik dat in 2019 ook).

Hij had van mij nog een wel een paar uur mogen duren, echt een filmdip hierna