Klute (1971)

Traag. Maar Jane Fonda is het helemaal waard

Jane Fonda en Donald Sutherland zitten erg goed in hun rol, voor de rest komt het niet helemaal uit de verf. Af en toe wordt het dan beklemmend, maar naar een climax werken is er niet bij. Het lage tempo past wel goed in het geheel, al is de ontknoping het ook niet helemaal. Zo hou ik toch geen heel beste indruk over, al kan ik geen film noemen die hier op lijkt.

Film die zich voorstelt als onderzoeksthriller, maar zich stilaan toelegt op de psyche van een call girl in de grote appel. Pakula mikt meer op een smeulende ambiance rondom Bree dan op het oplossen van de verdwijning en doet dat met een schim, een prikkelende piano score, veel schaduwen en haar paranoia, controle en verborgen verlangens.

Om dat vorm te geven zijn bezoekjes aan een psychiater iets te gemakkelijk, maar Fonda doet het verder met verve. Donald Sutherland krijgt iets minder om handen als observerend, vastberaden ijskonijn van het platteland die kennis maakt met de stadse losbandigheid. De klemtoon van de film wordt nog eens onderstreept door de twijfel in het slot.

Aardige film waarin een prive-detective de hulp van een call-girl inschakelt als hij op zoek is naar een verdwenen vriend. De voortgang van het plot is erg traag hier waardoor de film nogal langdradig is. Gelukkig wordt het personage van de call-girl beter neergezet (niet in de laatste plaats door de overtuigende en oscarwinnende rol van Jane Fonda).

Deze film ken ik nog vanuit de begin-jaren-80, toen de Vara het eens in hun hoofd hadden gehaald om een avondje 'echt Amerikaanse' televisie uit te zenden. Met voor de begrippen van toen bespottelijk veel reclame er tussendoor, en, jawel, een 'echte' film als piece-de-resistance.

Toen was ik wellicht wat te jong om de film echt goed te snappen, de diepte er in te zien. Maar ook nu nog heb ik moeite om te herkennen wat er dan kennelijk zo goed aan is. Veel verder dan wat nostalgie bij de nog erg jonge Sutherland en Fonda kom ik eigenlijk niet. Het verhaal is wel erg langdradig, moet het meer van de sfeer hebben dan van wat er gebeurt. Maar door de langdradigheid raak je ook makkelijk afgeleid, en daarmee verliest de sfeer aan kracht.

Wellicht zit een deel van de faam van de film er gewoon in dat de onthullingen van Fonda bij de psychiater voor die tijd wat gewaagd waren. Hoewel, de scene met de bandrecorder aan het einde is wel erg sterk.

Nu vier keer gezien, met steeds lange tussenpozen, en nog altijd is het meer een film waarvoor ik bewondering heb dan dat ik erdoor word gegrepen, misschien wel omdat ik Jane Fonda hier zo duidelijk vind actéren. En goed ook, daar niet van, maar het is ook wel een beetje bedácht, zodat ik me niet aan de film kan overgeven maar me eigenlijk zit af te vragen hoe het komt dat Fonda hiervoor haar eerste Oscar won terwijl Donald Sutherland in de eerste helft van de jaren zeventig M*A*S*H, Klute, Don't look now, The day of the locust, 1900 en Fellini's Casanova maakte zonder daarvoor ooit zelfs ook maar een nominátie te hebben ontvangen. (Pluim overigens voor camerawerk en muziek.)
         Misschien een beetje een heikele vraag, maar toch ook wel een redelijke: is Jane Fonda hier sexy genoeg om haar populariteit als call-girl aannemelijk te maken? En zo nee, doet dat iets af aan haar geloofwaardigheid?

Ik denk niet dat je sexy genoeg moet zijn om rol als call girl aannemelijk te maken, die ze m.i. goed neerzette. Daar haar partner iedere keer call girls mee naar huis nam (zie haar boek) zal dit ongetwijfeld hebben meegespeeld om haar rol als call girl heel geloofwaardig neer te zetten.

Prima film met veel diepgang en een verdiende Oscar voor Jane Fonda die haar rol als call girl heel goed neerzet. Achteraf lees ik in boek van Jane Fonda dat haar man (Vadim) regelmatig call girls mee naar huis nam in bijzijn van Jane Fonda. Ik kan me goed voorstellen dat deze ervaring al dan niet bewust heeft meegespeeld om haar rol zo geloofwaardig neer te zetten.

De bijna apathisch rol van Sutherland staat in schril contrast met de rol van Fonda, die hierdoor alle ruimte krijgt om te schitteren. Het verhaal is niet echt sprankelend of origineel, het karakter van Fonda is wel interessant en maakt deze film de moeite waard. De climax is niet zo sterk terwijl dit de film net naar een hoger plan had kunnen helpen.

Klute wordt vaak een onderdeel genoemd van de Paranoia-trilogie (samen met Parrallex View en All The President's Men). De seksuele revolutie en de kleurrijke flower power hadden plaats gemaakt voor een permanent gevoel van onbehagen. "All You Need is Love" werd niet meer gezongen voor de doorgeslagen Vietnamveteranen, Watergate moest nog ontdekt worden, en de Club van Rome had zowat het einde van de wereld voorspeld. Dat gevoel van een zekere misère, Camus-achtige vervreemdheid schuilt in elk donker appartementgebouw in Klute. In elke klant die het hoertje Bree over de vloer krijgt. Bij de man die haar een delicate seksuele fantasie in het oor fluistert, tot de grijsaard die vanachter z'n bureau een gefantaseerd gesprekje voert met z'n overleden vrouw. Alan J. Pakula heeft een unieke stijl. Zonder dat ik er maar ook de vinger op kan leggen wat dat nu precies inhoudt, maar hij heeft nooit het gerinkel van een telefoon zo onheilspellend doen klinken.

Jane Fonda. Schiet me niet neer, maar ik heb blijkbaar grote gaten in mijn filmgeschiedenis. Ik had haar altijd voorgesteld als een wat blonde bimbo, die wat lieflijk kon lachen (fijn rolletje in Cat Ballou), maar ik had geen idee dat ze ook nog eens kon acteren. 2x Oscarwinnaar zelfs. Blijkbaar leeft ze ook nog. Ik weet dat dat vloeken in de kerk is, maar ik had hier absoluut geen idee van. Ter vergiffenis: haar rol in Klute is fantastisch. Net zoals Deneuve in Belle de Jour, neemt ze de rol van prostituee zeer serieus op. Bijzonder pijnlijk als ze bij de psychiater haar verhaal ligt te doen. De tranen en de hoop snottebellen in de eindscene waren overigens niet gescript.

Veel beter dan ik me herinnerde.

Wat werden er toch geweldige films gemaakt in Amerika begin jaren zeventig !

Eind jaren zestig en begin jaren zeventig stond In Amerika een generatie nieuwe filmmakers op die met inhoud en vorm durfden te experimenteren. In 1971 kwamen kort na elkaar twee films uit waarvan het de moeite loont deze vlak na elkaar te bekijken. Alan J. Pakula's 'Klute' en William Friedkin's 'The French Connection' delen zowel onderwerp (de zelfkant van New York) als decors (de, laten we zeggen, niet echt toeristische trekpleisters van The Big Apple). New York is een moderne versie van de hel, waarin pooiers, hoeren, junkies, dealers, agenten en detectives ieder hun eigen rol spelen zonder dat er veel vooruitzicht is dat er aan die rollen ooit een einde zal komen. De verhaallijnen in beide films zijn flinterdun: 'The French Connection' is in feite één lange achtervolging en 'Klute' een who-dun-it met in feite maar één verdachte. De uitvoering is in beide gevallen echter geweldig: veel hand-held camera-beelden en (zeker in 'Klute') veel donkere naargeestige scenes.

Is deze nog ergens te koop voor een redelijke prijs, ik zie alleen maar dure exemplaren op ebay en amazon? Ben wel benieuwd naar deze.