The Duellists (1977)

De debuutfilm (qua langspeelfilm toch) van Ridley Scott. Een regisseur vol missers en toppers. The Duellist is een misser. De verwijzing naar Barry Lyndon is al meermaals gevallen, bij deze nog maar een keer. Hij heeft een gelijkaardige film willen maken, maar mist toch wel de echte uitstraling van de film. Je hebt fotografen en je hebt mensen met een fototoestel... 2 jaar later doet hij echt zijn ding en is hij als regisseur zoveel creatiever met de horrorfilm Alien en de film daarop Blade Runner.

Scott wil in The Duellist zowel een verhaal vertellen als uitblinken met beeld. En mist daardoor in beide gevallen. Het is allemaal nogal afstandelijk en de beelden zijn vrij droog. Geen memorabele film. Jammer, want hier had misschien wel meer ingezeten.

Mooie film die het voor een groot deel moet hebben van de sfeer en mooie cinematografie. Wat dat betreft heeft de film (of ik) pech dat ik gister een gerestaureerde versie van Polanski’s Tess zag. Een film die op dat terrein toch echt de meerdere is

Kleine 4* voor nu. Een nieuwe restauratie op blu ray of 4k zou welkom zijn.

Totaal onverwacht steekt deze voor mij Blade Runner naar de kroon als beste van Ridley Scott. En vooral venwege zijn onversierde schoonheid en onnavolgbaar gebruik van natuuurlijk licht, zeker zo'n beetje in het midden van de film. Een eenvoudige, intelligente vertelling waarmee allerlei parallellen te trekken zijn zelfs naar het heden aan toe. Weet niet eens meer waarom ik dit ooit een eurootjesbak viste, op papier trejt het me niet eens een film van Scott die zich in het verleden afspeelt daar heb ik ook geen goede herinneringen aan, maar dit was veel fijner dan gehoopt.

Het is welhaast onvoorstelbaar hoezeer het eergevoel rond 1800 in Frankrijk een grote rol speelt tussen mannen uit de hogere klasse. Als op het scherm de degens weer eens worden gekruist of in de morgenstond twee mannen bloedserieus tegenover elkaar staan met getrokken pistolen, kan ik het niet helpen dat ik in de lach schiet over zoveel onzinnigheid. Ik kan het niet helpen een duel ter wille van de goede eer belachelijk te vinden. Tegelijkertijd besef ik dat het geplaatst in de tijd helemaal niet belachelijk is, maar heel normaal en bijna dagelijkse kost,
Regisseur Ridley Scott maakt met The Duellists naar een roman van Joseph Conrad een film waarin een duel tussen twee legerofficieren centraal staat. Een duel dat door verschillende oorzaken steeds wordt afgebroken, nooit wordt beëindigd en zich met tussenpozen derhalve jarenlang voortsleept. Scott confronteert de kijker niet met een duidelijke reden die de aanleiding is voor de tweestrijd. De betrokken heren weten het niet eens meer. De reden doet er trouwens na al die jaren ook niet meer toe. Voorop staat dat iemand ooit in zijn eer is aangetast en zich wil wreken. De ander heeft geen andere keus dan te riposteren. Steeds als beide heren zich in het gewoel van de Franse revolutie treffen, wordt het duel voortgezet. De situatie is absurd.
Ridley Scott ensceneert met de film niet slechts een ordinair duel tussen twee eerzuchtige mannen. Hij gebruikt de camera om te schilderen. De plaatjes zijn werkelijk prachtig. Scott liet zich inspireren door schilderijen van de landschapschilder John Constable. De fantastische atmosfeer die de beelden in de film brengen zijn ongekend. Intens, overweldigend en ontroerend. Neem bijvoorbeeld de ontmoeting tussen beide protagonisten tijdens de Russische veldtocht van Napoleon in 1812. Het decor is een afschrikwekkend schilderij. Intens ijzig en gruwelijk. Geschilderd met een palet aan kille kleuren. De sfeer is surrealistisch. De beelden zijn adembenemend mooi.
Tegen zoveel beeldend geweld zijn al die duels niet bestand. Die gaan volkomen ten onder in landschappelijke en natuurlijke schoonheid. De onzinnigheid van menselijk handelen en de nietigheid van zijn daden zijn overduidelijk. Eergevoel is een menselijke eigenschap maar betekent in feite niets meer dan verspilde energie.
Steeds weer die duels in prachtige schilderachtige decors. En steeds weer de confrontatie met de onzinnigheid ervan. De vete kan maar op één manier worden opgelost. Strijdend tot de dood erop volgt. Dat gebeurt dan ook. Maar toch. In deze film zijn de levens van de rivalen jaren lang getekend door een onoplosbare en steeds terugkerende kwestie Wat een verspilling. Sommige mensen sterven al tijden hun leven.

Mis ik bij Kubrick ook. Het zijn technisch perfecte maar afstandelijke filmers. Bij Scott zou je GI Jane en Gladiator kunnen noemen als films waarbij je vanwege het onrecht toch echt wel voor de protagonist voelt maar dat is vooral door het verhaal, niet perse de kunst van de filmer, Scott is eerder wars van sentiment. Bij Blade Runner is het vooral de muziek die enorme bezieling geeft.

Scott is ook een werkpaard die vooral niet wil stoppen. The Last Duel vond ik onder zijn nivo, het was gewoon 3x hetzelfde verhaal achter elkaar. Het gevoel en de beleving van de karakters waren anders, maar dat kan hij dus niet overbrengen.

De vraag is dan, welke regisseur kan dit heel goed? Spielberg wordt al snel te sentimenteel gevonden. Ik vind dat Terry Zwigoff bijvoorbeeld goed in staat is sympathie te kweken voor zijn antihelden, maar die blijven ook stripachtig. John Hughes? Tsja, in de tienerwereld gaat de volumeknop van emoties flink omhoog.

PTA is daar natuurlijk een grootmeester in. Zijn personages zijn altijd warm en bijzonder levendig. Denk daarnaast aan de Safdie broertjes, Andrea Arnold of

Vroeger had je Altman en John Cassevettes.

Maar overigens hou ik juist ook wel van het afstandelijke van Kubrick en Scott.

FlorisV - Hal Ashby!

Zijn er genoeg hoor. Bergman, Ozu, Tarr, Kurosawa Tarkovsky of Bresson. Interessant punt mbt Kubrick, dit is immers wat hem immer verweten wordt. Maar ik vind dat ie in genoeg films hart en ziel er in brengt. Barry Lyndon is een goed voorbeeld, omdat die hele film vergelijkbaar is. Het hoofdpersonage in die film is toch oneindig veel beter uitgewerkt in elke seconde dan hier het geval is? Ja het is nog steeds een ironisch portret, maar de tragiek zit er in. Dat mis ik hier.

Maar over Kubrick verder; De slotscène in Paths of Glory, het filosofische eind in 2001 of zelfs de tragiek van de anti held in A Clockwork Orange, vind ik onomstotelijk bewijs van een filmmaker die geeft om zijn personages en de wereld waarin ze zich begeven. Dat heb ik bij Scott alleen bij Thelma en Louise gezien (en dan ook nog eens veel minder sterk) en qua thematiek Blade Runner, maar dan kan ik er nog wel 8 Kubricks bijhalen.

Het moeilijke blijft dat je in wezen niet zozeer het regiewerk beoordeelt als wel het script.

Kubrick had erg veel moeite om een echtpaar geloofwaardig te maken in Eyes Wide Shut, werd er zelf zowat gek van. Ook geen mensenmens denk ik. Hoe dan ook ik zie zowel bij hem en Scott een zekere klinische, afstandelijke stijl. Barry Lyndon heeft misschien ook daarom nog een (erg betrokken klinkende) voice over, naast muziek, die emotie moeten toevoegen.

Wat jij ziet bij die "warmere" Kubricks zie ik dus trouwens wel bij Gladiator of GI Jane. Maar zoals gezegd dit soort dingen zitten iig deels ook in een script.

Het blijft allemaal subjectief natuurlijk. Gladiator vind ik een sentimentelere versie van Spartacus. Toevallig van Kubrick. Die zag dat als een zwart schaap uit zijn oeuvre, omdat ie zijn identiteit er niet in kwijt kon. Was in feite een hired hand. Ik zie bij Gladiator ook niet zo in wat Scott hier nu in legt dat van hem is, anders dan dat het technisch weer een ijzersterke film is.

En over het script. Tja, dat kun je van alles zeggen. Camerawerk, visuals, acteerwerk. Het gaat er om hoe de regisseur dat naar het beeld vertaalt. Wat is regie anders?