Antonia (1995)

Een aardige film van eigen bodem, al schrok ik er van dat de film pas uit 1995 is. Als er 1975 bij gestaan had, geloofde ik het direct. Misschien was het ook wel de bedoeling. Een antieke sfeer creëer je natuurlijk makkelijker met oude camera’s. Ik word altijd een beetje nostalgisch door dit soort films en dan betrap ik mezelf er op dat de film wel heel slecht moet zijn, wil ik een onvoldoende geven.

Het was de trailer die me warm maakte voor Antonia. In combinatie met de mooie beelden had ik een weemoedige en zware film verwacht, terwijl het eigenlijk in mijn ogen meer een familiedrama. Ik zie dan inderdaad wel het feministische karakter van deze prent, maar ik heb niks schokkends gezien. Laat staan dat ik me er aan geërgerd heb. Ik vind het eigenlijk veel erger dat er mannen zijn die vrouwen als (handels)objecten beschouwen of vanwege religieuze redenen een hekel aan hen hebben. Wat dat betreft vind ik het prachtig dat er sterke vrouwen als Antonia zijn. Ik blijf er bij dat het wel wat sterker in beeld gebracht had mogen worden. Nu is het meer vier generaties vrouwen, terwijl ik eigenlijk graag gezien had dat men dieper in het leven van Antonia had gegraven. Ik vond dit misschien wel allemaal te braaf. Met het sterven komt er altijd een bepaalde tragiek kijken, maar dat heb ik hier gemist. Voor een Nederlandse film ben ik eigenlijk toch redelijk verrast. Vanwege de knusheid gewoon een 3,5.

Film ziet er erg gedateerd uit maar het is een mooi levensverhaal die de tijd neemt en af en toe grappig is.

”En toen...? Toen brak de liefde uit.” is een letterlijke quote uit de film.

Antonia is een Nederlandse film, die destijds zelfs de Oscar voor beste buitenlandse film heeft gewonnen. Hierdoor werd ik er uiteindelijk wel nieuwsgierig naar, ook al dacht ik van tevoren, dat dit misschien wel eens helemaal niets voor mij zou kunnen zijn.

Dat viel uiteindelijk nog best mee. Het is een terugblik op het leven van Antonia, die goed gespeeld wordt door van Ammelrooy. Sowieso valt er weinig te klagen over het acteerwerk, dat goed in orde is, met ook een prima Jan Decleir, als de minnaar van Antonia. Het leven in zo’n kleine afgesloten gemeenschap wordt goed neergezet. Soms is het allemaal wat minder boeiend, maar meestal gebeurt er daarna wel weer iets, wat de aandacht van de kijker toch weer op de film doet focussen.

Het valt wel op dat de mannen er bekaaid af komen hier. De vrouwen worden redelijk bewierookt en het is dan ook niet verwonderlijk, dat er een vrouw op de regisseursstoel zat. Persoonlijk heb ik er als man niet zo heel veel problemen mee hier. Het verhaal is vrij rechttoe rechtaan, maar een paar surrealistische momenten er tussendoor. De manier waarop Antonia ten onder gaat, vond ik wel sterk. Met opgeheven hoofd en positief terugkijkend. Best een mooi einde dus.

Antonia is ook zeker geen slechte film. Het is heel degelijk en goed gemaakt, met een feministisch tintje, en vooral erg goed acteerwerk, waardoor Antonia de middelmaat weet te ontstijgen.

3,5*

wat een heeeerlijke sfeer; toppertje van eigen bodem

Film over het leven van een bijzondere vrouw in een klein dorpje na de oorlog. Een film die ik lang geleden al eens gezien heb, en die me bijstond als zeer indrukwekkend. Het is nog steeds een mooie film die over het algemeen ook mooi geacteerd wordt. Maar het indrukwekkende is er nu wel af. Het is eigenlijk gewoon een film over het leven. Goede tijden, slechte tijden. Enige minpuntje aan de film is dat het een grote tijdsspanne overbrugt, maar dat alle acteurs niet altijd in gelijke mate ouder worden. Dan waren er waarschijnlijk nog meer acteurs nodig geweest.

Redelijk drama over een vrijgevochten, nuchtere vrouw die in besloten katholiek dorpje in Limburg of Vlaanderen een soort commune begint voor gelijkgestemden en buitenbeentjes. Antonia en haar familie en vrienden worden door de jaren heen gevolgd (waarbij sommige personages eeuwig jong lijken te blijven en anderen duidelijk verouderen).

Film is nogal hit and miss en dat geldt ook voor de cast. Van Ammelrooy houdt zich vrij goed staande, maar slaat toch een aantal keer de plank mis, met name met die theatrale vervloeking van Pitte. Ik dacht dat dat later wel terug zou komen in het verhaal, maar een minuut later wordt Pitte al verzopen door zn broer. Had die hele vervloeking er dan maar beter uitgelaten. Ik moet in het algemeen toch constateren dat de Vlamingen in deze film beter acteren, meer naturel.

Howel het best lekker wegkijkt vond ik het niet echt bijzonder, en dat deze de Oscar heeft gewonnen voor beste niet-Engelstalige film is dan ook licht verbazingwekkend- maar ik heb (nog) geen van de andere genomineerden van dat jaar gezien dus kan niet beoordelen in hoeverre dat terecht of niet was.

Normaal gesproken heb ik het niet zo op de Nederlandse drama's, ik vind die door de bank genomen altijd zo zwaar aangezet en overtrokken. Maar omdat deze film de oscar vond voor beste buitenlandse productie werd ik toch nieuwsgierig en uit eindelijk de film gezien, en steeds als deze nu op de tv wordt uitgezonden, dan kijk ik de film weer want Antonia is een goede film die voornamelijk gedragen wordt door de acteurs met aan het hoofd van Ammelrooy en Decleir geweldig wat een prestaties. Ik merkte zelfs dat wanneer die beide niet in de scene voorkwamen mijn aandacht verslapte. Storend vind ik de rol van Zeelenberg, die had zich wat mij betreft beter bij de reclames kunnen houden, evenals Low, die twee halen echt de film onderuit ook al is hun aandeel klein.
Voor de rest een geweldige film, met heerlijk nostalgische beelden, of dit komt omdat een ander soort film of kleurenprocedé is gebruikt weet ik niet maar het geeft de film duidelijk iets authentieks.
Antonia is de duidelijke uitzondering op de regel wat Nederlands drama betreft, een prachtige film.

In zwart-wit gedraaid zou de film eer doen aan haar voorstelling.
Erg simpele benadering vol stereotypen en matige karikaturen.
Te vaak denk je: Dit klopt niet. Zo handelt en denkt iemand niet.
Voor het effect is het er allemaal ingeloodst.
Nee beste sterke vrouwen. Jullie hebben dit niet nodig.

Mooie brief van Vinger

Jeetje, wederom een topfilm van Nederlandse bodem! Ik stuiterde toevallig op deze film door op profielen te klikken van leden hier en ik zag deze ergens in een toplijst staan. Ben blij dat ik hem een kans heb gegeven want ik heb nooit zo'n mooie, artistieke film van Nederlandse bodem verwacht (toegegeven, ik kijk niet veel Nederlandse films).
Wederom een levensbevestigende film die zich uitstrekt over tientallen jaren en de hele 'lijn' van Antonia laat zien; vanaf haar dochter tot haar klein-kleindochter.
Ik vond het niet per definitie een feministische film. Natuurlijk zijn er feministische thema's in verwoven maar wellicht schrikt het label 'feminisme' meerdere mensen af. Ja, het is een film die gaat over vrouwen maar er zijn genoeg mannen met een leuke rol (de dorpsfilosoof, kromme vinger die graag Nietzsche en Schopenhauer aanhaalt).
Er komen heel veel mooie, filosofische zinnen in voor en je zit toch eventjes in het boerenleventje van (God weet waar?) een katholiek dorpje in Nederland.
Ik houd altijd wel van films die gaan over het leven en de kunst van het leven leiden in een wereld zonder en met godsdienst en die twee staan hier lijnrecht tegenover elkaar; de liberale weg van de Antonia-vrouwen en de mensen in de kerk die graag oordelen vellen over bijvoorbeeld zwangerschap zonder echtgenoot.

In de eerste vijf minuten zei Antonia al: 'vandaag is het de dag dat ik ga sterven', of iets in die strekking. Nou is American Beauty mijn favoriete film, en in de eerste vijf minuten wordt ook zoiets gezegd door Kevin Spacey.

Boer Bas - Mijn zonen hebben een moeder nodig.
Antonia - Ik heb jouw zoons niet nodig.
Boer Bas - Heb je dan geen man nodig?
Antonia - Waarvoor?"

Met het landelijke drama Antonia won regisseur Marleen Gorris niet alleen het Gouden Kalf voor beste regie maar ook de Oscar voor beste buitenlandse film. Reden genoeg om deze film eens te bekijken.

De oude Antonia kijkt terug op haar leven wanneer ze aanvoelt dat ze gaat sterven. Ze herinnert zich hoe ze met haar dochter terug is gegaan naar haar geboortedorp in Limburg. Voor de tijd hebben moeder en dochter een hele moderne kijk op het leven. Ze wil kinderen, maar geen man. Hetgeen een conflict met de lokale priester veroorzaakt. Antonia's kleindochter is superbegaafd en zij krijgt op haar beurt ook een dochter. De vriendelijke boer Bas probeert de hand van Antonia te winnen en er ontstaat langzaam een band tussen de twee...

Gorris is een feministe en dat is heel duidelijk af te zien aan de film. Er is natuurlijk helemaal niets op tegen dat er een keer een landelijk drama wordt gemaakt door de ogen van een vrouw, maar de film is wel heel erg gepreoccupeerd met de vrouwelijke personages. De mannen in de film komen allemaal nauwelijks aan bod of zijn inhoudsloze stereotypes, waar de vrouwen allemaal sterk en vrij en intelligent zijn. Alle mannen in de film zijn of vervelende lompe lastbakken of ze worden door de vrouwen gebruikt om een bepaald doel te bereiken. Je wilt een kind dus je gebruikt een man daar even voor, is dat nu wat feministen willen van relaties? Een kind dat opgroeit zonder zijn vader en een vader het contact met zijn kind onthouden?

De rol van Jan Decleir had bijvoorbeeld ook veel groter mogen zijn. Natuurlijk gebeurd het andersom veel vaker dat vrouwen in films inhoudsloze rollen krijgen als lustobject, maar hier worden de rollen omgedraaid en dat is nog steeds een scheve verdeling. Je zou het eigenlijk gewoon 'seksisme' kunnen noemen. Daarnaast is de film ook niet helemaal geloofwaardig, de kinderen van Antonia krijgen alleen maar dochters en die lijken bijna allemaal geen mannen nodig te hebben. Ook heeft de familie wel hele progressieve ideeën over seksualiteit (vergeet niet dat de film zich afspeelt in de periode tussen de jaren '40 en jaren '70). Gorris gaf het zelf al toe tijdens het in ontvangst nemen van haar Oscar: Antonia is een feministisch sprookje. Ik ben erg blij dat ze dat eerlijk toegeeft en ik de film dus ook als zodanig kan beoordelen.

Wat opvalt aan Antonia is dat er bijzonder veel Belgische acteurs in de film spelen, maar die spreken wel met een Limburgs accent en niet Vlaams. Dit levert echter wel een probleem op, Antonia is Hollands maar haar dochter is zo Vlaams als maar kan zijn en de dochters die daarna in het dorp worden geboren zijn weer allemaal Hollands. Willeke van Ammelrooy doet het niet slecht in de hoofdrol, al vond ik haar wel een beetje theatraal. Vooral als ze met haar dochter het dorp binnenloopt en op overdreven wijze als een arrogante stadse (ja ik ben nu eenmaal een dorpeling) alles loopt af te kraken, zijn de dialogen heel erg geforceerd. Later is ze stukken beter in de (liefdevolle) interactie met haar andere dochters en met het personage van Jan Decleir. Decleir speelt op charmante wijze boer Bas, al vond ik het erg jammer dat hij geen grotere rol had. Het zou juist erg leuk zijn om te zien hoe hij hopeloos verliefd is op deze vrijgevochten vrouw en zij uiteindelijk toch voor hem kiest (nu komt het een beetje uit de lucht vallen).

Een ding waar ik me erg aan stoorde tijdens het kijken van de film was de voice-over. Ik durf ook te beweren dat die in de Amerikaanse versie ontbrak. De voice-over voelt aan als een opgelezen boek en is de helft van de tijd totaal overbodig. "Antonia stond op van haar bed", nog nooit gehoord van Show-don't-tell? Ik denk in ieder geval dat de film beter was geweest zonder. De belerende 'stadse' toon van de stem van Lineke Rijxman werkte me ook op mijn zenuwen.

Wat er ook ook over de inhoud gezegd kan worden, Antonia is wel een erg sfeervol drama met prachtige beelden van het platteland. De film is deels opgenomen in Eygelshoven in Zuid-Limburg en voor veel buitenopnames is ook het pittoreske Franse dorpje Neuville-lez-Beaulieu in de Ardennen gebruikt. Een prachtig dorp waar de tijd geen greep op heeft gehad, maar niet bijster overtuigend als een Nederlandse plaats. Het voegt echter wel toe aan het 'sprookjeskarakter' van de film. Net als het surrealisme trouwens. De dochters van Antonia zien namelijk regelmatig mysterieuze verschijningen zoals een knipogende Jezus of een glimlachende Maria en laten we ook zeker niet vergeten hoe de onderwijzeres in een Venus veranderd. Deze vlagen van surrealisme zijn ongetwijfeld geïnspireerd door Cinema Paradiso waar de jonge Toto de leeuw in de bioscoop tot leven ziet komen.

Al met al een van de betere Nederlandse films. Ook al had het mijns inziens veel beter gekund, het acteerwerk was goed, de locaties mooi en de muziek was ook prettig sfeervol. Antonia is een feministisch sprookje, verpakt in een sfeervol en degelijk drama.

Rommelige film waarbij niet echt aan elkaar gerelateerde scenes elkaar blijven opvolgen. Dat zou kunnen werken als sfeerimpressie van een bepaalde vertelling. Maar nee, de voice-over moet de klus klaren. En tjonge wat heb ik een hekel aan deze vertelstijl. Het is grotendeels overbodig, namelijk als er scenes voor in de plaats waren geweest, die filmtechnisch goed in beeld waren gebracht zonder stem. Daar leende deze film, met wat die bizarre scenes, zich best voor. Ik moet zeggen wel mooi geschoten verder.