Mephisto (1981)

Helaas ergerde ik mij dusdanig aan de nasynchronisatie en aan de vrouwelijke bewegingen van Klaus Maria Brandauer dat ik moeite had met het bekijken van de film. Jammer. Verhaal klonk erg interessant. De uitwerking viel alleen erg tegen.

Wat de overduidelijke lip-syncing en tegenvallende uitwerking betreft moet ik je gelijk geven. De film is ook iets te praatgraag. Alsof het eigenlijk voor toneel is geschreven. Het verhaal verdient een remake!

Buiten de energieke en fenomenale Klaus Maria Brandauer, is 'Mephisto' een fascinerend en professioneel gemaakte must-see literatuurfilm over de relatie tussen kunst en politiek; een persoonlijk en politiek meesterstuk met zwaar en gewichtig materiaal en een sociale en scherp politieke boodschap.

De hoofdpersonage is gebaseerd op de Duitse acteur Gustaf Gründgen (zijn erfgenamen hebben tot de rechterlijke macht geprobeerd om de uitgifte van het boek van Klaus Mann te verbieden).

Mephisto is het typische voorbeeld van een bovengemiddeld goede film, die nog een trede omhoog wordt geduwd, door het magistrale acteerwerk van de hoofdrolspeler.

Klaus Maria Brandauer speelt hier namelijk een duivels goede rol, ik kan niet anders zeggen. Zijn rol is fenomenaal en net als diverse personages in de film, kreeg ik op een gegeven moment ook een ontzettende hekel aan hem. Zijn nogal expressionistische acteerwerk, werkt bijzonder goed en levert vaak uiterst boeiende cinema op.

Mephisto kent een aantal erg sterke momenten, waarvan de eind scène uiteindelijk nog wel de meest indrukwekkendste is. Het is alleen in het begin wat fragmentarisch, waardoor ik een kleine twintig minuten nodig had om in het verhaal te komen. Daarna blijft het tot het einde toe boeien. Naast Brandauer speelt ook de man, die de Duitse generaal is, een erg goede rol.

Mephisto is een prima film, die een mooie kijk biedt op een interessant en boeiend personage, die zich liet meeslepen door het Nazigeweld in het Duitsland van voor de Tweede Wereldoorlog.

4,0*

Prima film die toch voornamelijk wordt gedragen door Klaus Maria Brandauer. Hij komt ook echt over als een toneelspeler die hoge ogen gooit in zijn rol als Mephisto.

Ik kreeg totaal geen hekel aan hem. Bijzonder symphatiek is hij niet, maar om hem te verketteren omdat hij niet erg dapper is? Laf is hij ook niet, want hij onderneemt wel degelijk pogingen om collega's te helpen. De kracht van de film vind ik ook dat je over jezelf gaat nadenken. Wat zou ìk doen in zo'n situatie?

Wat een poster!

Klaus Maria Brandauer kan zich uitleven als Hendrik Hoefgen, een acteur die vele maskers opzet, die bijna constant aan het acteren is, of het nu op of naast de bühne is. Het is iemand die zichzelf verliest en enkel nog een verzameling personages wil zijn. De grens tussen theater en realitiet vervaagt.

De jaren '30 in Duitsland zijn een vaak behandelde periode, maar zelden door de ogen van een Duitser van toen. Dit is gebaseerd op de gelijknamige sleutelroman van Klaus Mann. Deze zoon van Thomas ontvluchtte Duitsland om politieke redenen, net als veel kunstenaars in die tijd. Hendrik Hoefgen is eigenlijk Gustaf Gründgens, de schoonbroer van Klaus Mann. De eerste minister van Pruisen, gespeeld door Rof Hoppe, was eigenlijk Hermann Göring.

Hoefgen hoorde bij de vernieuwende stroming in de Weimarrepubliek die sociaal geëngageerd was en de kloof met het publiek wilde dichten. Na 1933 wordt die stroming afgedaan als cultuurbolsjevisme. Ironisch genoeg speelt Hoefgen Mephisto op het podium, maar is hij in het werkelijke leven zelf degene die z'n ziel verkoopt: roem in ruil voor z'n geweten. Een voor een geeft hij z'n oude principes en vrienden op. Tussen Hoefgen en de eerste minister ontstaat een merkwaardig soort vriendschap. Eigenlijk is het een verhulde vijandschap; hij koestert een adder aan z'n borst. De conclusie is dat een kunstenaar niet apolitiek kan zijn in een woelige tijd.

IJzersterke film met twee overtuigende hoofdrolspelers, de mooie parallel tussen Faust en Hoefgen viel me vreemd genoeg pas later op. Toch wel de sterkste van de Szabó-trilogie vind ik.

Hoort eigenlijk in mijn top tien, maar zo blíjf ik schuiven...

Duitsland, jaren '30. Tijdens de opkomst van het nazibewind oogst de theateracteur Hendrik Hoefgen (Klaus Maria Brandauer) succes met zijn rol in een opvoering van Faust. Zijn vrienden en collega's vluchten voor het nieuwe regime, terwijl hij zijn ziel aan de nazi's verkoopt en zijn eigen populariteit almaar stijgt.

Ik vond het eerste half uur erg traag, waardoor het me moeite kostte om in de film te komen. Brandauer speelt echter erg goed, op het irritante af, wat overigens wel hoort bij deze rol. Met een speelduur van bijna tweeënhalf uur vond ik de film wel wat aan de lange kant. De film won in 1981 de Oscar voor beste niet-Engelstalige film, waar ik persoonlijk mijn vraagtekens bij zet aangezien het fantastische Das Boot uit hetzelfde jaar afkomstig is. 3*

Na herlezing van het boek ogenblikkelijk deze film gekeken, die ik schandalig genoeg nog nooit gezien had. Frappant is wel dat Mephisto van zowel Klaus Mann als Klaus Maria Brandauer het Magnum opus is. Er zijn echter enkele significante verschillen tussen boek en film; waar de roman mooi en rustig wordt opgebouwd is de film om het maar kort door de bocht te formuleren chronologisch gezien nogal een warboel. Er is ook wat extra dialoog toegevoegd, flink aangedikt ook, in vergelijking met het boek niet altijd even subtiel; een goed voorbeeld daarvan is de generaal-vlieger die uitvaart tegen Höfgen en in zijn strak zittende nazipak bijna lijkt te ontploffen van woede. Dat verloopt in het boek toch net iets anders. Ook is het bij de film soms niet helemaal duidelijk wie nu wie is, terwijl dat in het boek wel duidelijk genoeg is. Personages die niet goed uit de verf komen, Sebastian bijvoorbeeld, je ziet hem even voorbijflitsen en dan is ie weer foetsie. In het boek wordt daar net iets meer en nadrukkelijker aandacht aan geschonken. Maar dit is zeker geen kritiek, eerder een constatering.

De Rijksdagbrand, 27 februari 1933, komt net als in het boek ook even ter sprake. Klaus Mann schrijft daar in zijn roman - onder andere - over:

Hendrik, die doordat hij jarenlang de rol van schurk had gespeeld, geoefend was in het blootleggen van een criminele samenhang en een natuurlijk instinct ontwikkeld had voor het gemene samenspel van de onderwereld, begreep meteen wie deze provocerende wandaad bedacht en uitgevoerd had: de snode en daarbij infantiele sluwheid van de nazi's was juist door die films en toneelstukken waarin Hendrik altijd de hoofdrol speelde gesterkt en ontvlamd.

Het is jammer dat Klaus het in deze passage heeft over 'de communisten' en de 'dader' van de brand, Marinus van der Lubbe (1909-1934), niet bij naam noemt. Van der Lubbe, mijn grote held.

De dromerige jaren zeventig cinema werkt goed en geeft de decadente sfeer en alle nazi pracht en praal nog meer glitter en glans. In de korte scène met de Hitlerjugend wordt overduidelijk verwezen naar Triump des Willens. In Starship Troopers deed Paul Verhoeven exact hetzelfde, naar mijn gevoel net iets beter. Brandauer zet een geweldige Hendrik Höfgen neer, de toneelspeler die zijn ziel aan de duivel verkoopt, de marionet van de macht, de diabolische harlekijn; een tikkeltje verwijfd en met een keur aan uiteenlopende emoties. Die blik van hem als de minister van Propaganda en zijn vrouw met veel bombarie het theater van Berlijn betreedt, daar ligt zoveel in.

Prachtige beeldspraak nog als er op een of ander nazidansfeestje een stel uitzinnige nazi's een cirkel vormen waar steeds meer mensen zich al dansend bij aansluiten waardoor de cirkel steeds groter wordt. Huiveringwekkend beeld.

Heb wel nieuws voor je: Marinus van der Lubbe stak de Rijksdag niet in brand...

Weet ik, daarom 'dader' tussen haakjes.

Gebaseerd op de roman van Klaus Mann en een mooie sterke verfilming ervan. Eerst en vooral zoals ook hier al meermaals aangehaald door de uitmuntende acteerprestatie van Brandauer. De talentvolle, maar eveneens gewiekste en opportunistische toneelspeler Hendrik Höfgen die voor het kruispunt staat eigen gewin, zijn kunstvisie en de politiek met elkaar te verzoenen. Zo heeft Höfgen ook steeds een eigen interpretatie van de werkelijkheid: "Ik woon niet in Berlijn, maar het theaterhuis staat toevallig in Berlijn". Het is zijn manier om de andere kant op te kijken.

Vraag is of je het hem in dergelijke onstabiele politieke tijden wel kan verwijten. Hoe zouden wij handelen en welk masker zouden wij opzetten om onze ogen te sluiten voor wat werkelijk speelt? Wat niet wil zeggen dat het merendeel van de mensen zijn ziel zou verkopen aan de duivel, maar de andere kant de andere kant opkijken uit eigen belang - wat de motieven ook moge zijn (angst bvb) - ik wil ze niet te eten geven. Höfgen beseft dan ook te laat dat er op een bepaald moment zelfs geen weg meer terug is.

Szabo slaagt erin emoties los te weken bij de kijker door de close-ups en andere cameratechnieken, maar evenzeer door de goede uitdieping van de personages zoals de Generaal (Rolf Hoppe). Eentje die ik later wil terugzien om de gelaagdheden van de film verder te doorgronden.

Er komt een prachtige Blu-ray aan:

Trailer

Klopt, die speelt eveneens een meesterlijke rol waar een enorme dreiging van uitgaat. Meelopen was het veiligste, en we zijn niet allemáál helden.

De hele Szabo Trilogie is zeer de moeite waard.

Wat een acteur en wat een briljante film...

maar ik weiger nog eventjes 2001 van plaats één te verwijderen in mijn top tien