Ray & Liz (2018)

Autobiografisch werk. Richard Billingham verbeeldt zijn jeugd en gebruikt als basis zijn eigen foto’s (in de kern is hij fotograaf) van zijn aan bed gekluisterde vader, een alcoholist. Billingham gaat terug naar 1982 en 1990 en vertelde daar tojden de Q&A op het IFFR ‘19 geen zware tijd door te hebben gehad. Billingham sprak met zijn monotone stemgeluid dat het hem na 30 tot 40 jaar niet meer deerde. Hij vertelde hoe zijn foto’s als inspiratie dienden voor in eerste instantie een korte film en -8 jaar later- voor deze film. Volgens welhaast “Engelse traditie” bracht deze film de onderkant van de samenleving in beeld. Toch was deze film uniek ten op zichte van voorgangers vanwege de invloed van de fotografie en het eigen verhaal: de focus, het spel met het licht en de indruk West-Midlands.

Vanaf 28 februari in de bioscoop (De Filmfreak)

Dit is na Capharnaüm en Donbass al de derde film dit jaar in de categorie ‘rauw, hard en documentaire-achtig’. Een soort sociaal-realisme waarin sinds het Italiaanse neorealisme van bv. Fellini - naast de Engelsen - de Italianen in lijken te grossieren (zie bv. Dogman als een hedendaags voorbeeld qua film). Ditmaal wordt een Engels gezin vanaf de jaren ’80 geportretteerd en het is typisch Engelse onderklasse dus vol armoede, alcoholmisbruik en mishandeling. In de tijd van Dickens zou men het ‘het gemene volk’ noemen met ‘gemeen’ als in ‘laag’: het is een gezin dat de eindjes niet aan elkaar kan knopen, zich nauwelijks kan voeden en het lage, asociale karakter lijkt er automatisch uit voort te komen.

Ik hou wel van dit soort even wrange als wrede films die de lelijkheid van het bestaan tonen en die als een stomp in je maag voelen. Wel kent de film weinig dramatische ontwikkeling (ik hou van films die naar een climax toe werken), herhaalt het zich wat en worden de karakters weinig uitgediept; de climax zit eigenlijk ergens aan het begin van de film met de zwakzinnige man (wellicht een man die met een hersenbeschadiging is geboren omdat zijn moeder dronk tijdens de zwangerschap). De film is echter een indringend en mooi gefilmd portret van een disfunctioneel gezin uit de Engelse onderklasse.

Sociaal drama dat van Mike Leigh had kunnen zijn, ware het niet dat hij net met het epos 'Peterloo' is gekomen, waarvan ik nog maar moet zien of ik dat wat vind. 'Ray & Liz' van debuterend regisseur Richard Billingham vind ik in elk geval een geslaagde film. Billingham blikt met Ray & Liz terug op zijn jeugd bij zijn getroebleerde ouders (Ray en Liz) in Birmingham in de jaren '70 en '80, waar hij opgroeide in miserabele omstandigheden. Richard en zijn broertje Jason moesten al van jongs af aan hun eigen boontjes doppen en hoefden op hun alcoholistische vader en kettingrokende moeder met kort lontje (en beperkte intelligentie) niet te rekenen: die waren alleen maar met zichzelf bezig. Billingham brengt dit alles met precisie en compassie haarscherp in beeld, waarbij hij een bijzonder oog voor detail heeft. Dit levert soms bijzonder mooie contrasten op, waardoor bepaalde beelden en scenes meer dan anders raken. Ik kan het niet treffender verwoorden dan De filosoof hierboven en haal graag zijn woorden nog eens aan: Ray & Liz is een indringend en mooi gefilmd portret van een disfunctioneel gezin uit de Engelse onderklasse.

Ray [Patrick Romer] brengt zijn dagen door in een smerig appartement op een dieet van bier (in plastic flessen) en sigaretten. Weemoedig denkt hij terug aan vroegere jaren met zijn vrouw Liz [Ella Smith], want toen was het leven... NOG SLECHTER! De hond pist op de zoveelste rekening die niet betaald wordt en onderin de keukenla verdwijnt, het konijn legt zijn keutels op de bank en het is een wonder dat de goudvis weet te overleven in zijn smerige vissenkom. In de openingsscène bewerkt Liz het hoofd van haar achterlijke zwager [Tony Way] met de hak van haar schoen voor iets wat hij niet heeft gedaan en het wordt er niet gezelliger op in Casa Ray & Liza.

Scenarist/regisseur Richard Billingham doopt je bijna twee uur lang in een nimmer aflatende stroom van deprimerende momenten in een verhaal over personages waarvoor je geen enkele sympathie op kan brengen. Dit mag technisch dan best goed zijn gemaakt, maar het is volstrekt onduidelijk wat Billingham hier duidelijk mee wil maken. Ik kan me in ieder geval niet voorstellen dat mensen die werkelijk in armoede levend verheugd zullen zijn over dit portret van een leven aan de onderkant van de samenleving. Ik zou bijna (!) zeggen: lang leve De Tokkies!

Sterke film. De humor ligt mij wel en het verhaal boeide mij. Ik houd van dit soort realistische (filmhuis)films. Ik vind het acteerwerk erg goed, interessante personages en een ontroerend verloop. Ik had vooral met de jongens te doen. Het is niet fijn om onder zulke omstandigheden op te groeien, en het leed van de ouders was voor mij ook voelbaar. Ik was best benieuwd naar de oorzaken van de situatie. Ik ben in ieder geval blij dat ik 'm gezien heb, op de laatste dag dat hij draaide. 4*

Hell, yes.

Eindelijk weer een excuus om eens lekker te ronken.

Zeldzaam trefzekere verbeelding van een gezin aan de onderkant van de barre Britse samenleving in de jaren tachtig, meedogenloos in zijn pijnlijke details, maar ontroerend in zijn compassie met de titelpersonages, monumenten van menselijke onmacht en mislukking.

De twee episodes in hun opeenvolgende scènes zijn op zichzelf al indrukwekkend, met de voortdurende, minutieuze aandacht voor de interieurs waarin dit alles zich afspeelt, daarmee perfect de sfeer (matter-of-fact en van een wurgende benauwdheid tegelijkertijd) neerzettend.

Maar het zijn de momenten waarop Ray & Liz zich die onmacht en mislukking zelf realiseren, die deze film ver uittillen boven zoiets als documentair realisme (wat, zoals ik het zie, vaak een zekere afstand creëert), en dit verhaal een echt menselijk drama wordt.

Het is zo’n film waarmee het met een net iets andere aanpak makkelijk verkeerd kan gaan, maar zoals Billingham deze persoonlijke, intieme geschiedenis voor het voetlicht brengt, leidt ertoe dat ik bij de eindscène (Ray voor de spiegel onder de smachtende klanken van Dusty Springfield) helemaal plat ga. Het sentiment en het zelfmedelijden ver overstijgend, hartverscheurend mooi.

Redelijke film over een echtpaar met twee kinderen die leven van een uitkering. Op zich wel een schrijnend sociaal drama, maar de film kwam niet echt binnen bij me. Daarvoor was de hele opzet wat te langdradig en ondanks dat het realistisch in beeld is gebracht toch wat afstandelijk. Desalniettemin geen verkeerd regiedebuut van Richard Billingham.