Pájaros de Verano (2018)

Vanaf 7 maart 2019 in de bioscoop (September Film Distribution)

IFFR Lime light 2019 zou je denken...

Zie ik naar uit!

Erg fijne en mooie haast antroposofische film over de opkomst van de wiethandel vanuit traditioneel Colombiaans perspectief. Hoopte even dat de film de kant van Scarface op zou gaan, maar het bleef uiteindelijk toch focus houden oo de tradities.

Aanraader. 4*

Zeker een aanrader. Komt een beetje traag op gang, maar dan komt de film ook echt los. Heel indrukwekkend door de dreigende sfeer en ook het acteerwerk is meer dan ok.

Een ultieme IFFR 2019 filmervaring
Het was zowat een antropologisch onderzoek dat de makers van deze film zo ver bracht dat ze een vrij intense film maakten. Nu was het niet persee (uitsluitend) het misdaadverhaal dat de film de thrill bracht. Wat wel? De historische en culturele inslag en de mysterieuze sfeer maakten het echt boeiend. Deze film gaat weer over dugs, maar biedt meer: het belicht een donker -bij het grote publiek nog onbekend- hoofdstuk van de Colombiaanse geschiedenis. Dat werd nader toegelicht door de casting director, die vragen met verve in goed Engels (!) beantwoordde, na de eerste screening op het IFFR 2019.

Q&A
De casting director liet weten dat hij zelf - als Rooms Katholiek Colombiaan opgegroeid in een ander gebied - ook verrast dan wel geschrokken was door het duistere verhaal van de Wayuu en hun wiethandel. Deze geschiedenis bleek exemplarisch voor het vervolg op dit Wayuu verhaal dat loopt van de jaren '60 tot begin jaren '80: Escobar, Cocaine, de (huidige) guerillaoorlog. De meer recente geschiedenis heeft ook voor de Wayuu trieste en vernietigende gevolgen gehad.

Het door predator genoemde eerste deel is trager maar daarmee niet persé minder. In dit deel wordt ruim de tijd genomen voor het belichten van de cultuur, de rollen (moeder Ursula, de bodes) en het geloof (in dromen!) en de gebruiken van de Wayuu. De Wayuu hebben ook nu nog een eigen rechtsorde in het gebied waar ze wonen dat zowel Venezuela als Colombia bestrijkt (zie het schiereiland op eerdere wiki link). De Wayuu bleken wel bereid mee te werken aan deze film.

Dat is te merken aan de taal (ook aangeleerd door de professionele acteurs) en de participatie van de Wayuu (bijrollen). Het gaat m.i. niet ten gunste van de acteerprestaties, maar geeft wel een authentieke sfeer. Het landschap is ook exemplarisch: het prachtige huis op het verdroogde land is tijdens de opname regelmatig ondergelopen. Dit is terug te zien in één van de laatste shots van het huis dat de ondergang van de familie van Rapayet/ Ursula illustreert . De toelichting van de casting director, het boeiende verhaal, de beelden en de muziek maakten het een onvergetelijke en zeer mooie festivalervaring (eerste film IFFR 2019)!

Zo, dat was een film om snel te vergeten. De halve zaal zat te slapen en te zuchten, want wat gaat het allemaal langzaam. Als ik hem thuis zou afspelen, dan was het op dubbele snelheid. Dan mis je nog nix. Het gaat allemaal nergens over. Slap verhaal over tradities van families, en dat je maar dood moet als je die niet respecteert. Een dronkelap van de ene familie vergrijpt zich aan een meisje van de andere. En aan het einde van de film is iedereen dood. Wel sterke rollen. Zag zojuist de trailer even terug en werd bijna boos. Die ziet er veel beter uit dan dat de film zelf is.

Zoals hierboven al gezegd komt de film langzaam op gang: het eerste uur is vooral een beetje vreemd omdat we de ietwat bizarre cultuur van de Wayuu’s vol bijgeloof (‘tradities’) leren kennen maar die weinig spannend is. Ook is het acteerwerk van de echte Wayuu-mensen in de film niet altijd overtuigend. Het tweede uur wordt gelukkig wel spannend omdat dan duidelijk is dat de vicieuze cirkel van geweld en wraak niet meer te stoppen is.

De film wordt verteld als een sprookje c.q. moraalles dat als de tradities worden verbroken totale vernietiging volgt maar de film is in feite een soort Godfather of Scarface maar dan gesitueerd in de onherbergzame woestijnen en bergen van Colombia (welke situering de film ook wel de feel van een western geeft): we zien hoe de kiem van oorlog en vernietiging wordt gelegd doordat Rapayet besluit de wiethandel in te gaan om een bruidsschat te kunnen betalen en naarmate de verhandelde kilo’s groter worden worden navenant de wapens groter en de moorden talrijker. De kiem van het geweld en de vernietiging is eigenlijk het contact met de buitenwereld (aliyuna’s en gringo’s) die de tradities en erecodes van de Wayuu’s niet respecteert en die ook bij de Wayuu’s zelf het zaad van hebzucht plant die de traditie vernietigt. In die zin lijkt de moraal te zijn dat het kapitalisme – waarvan drugshandel en -misdaad in wezen slechts de uiterste want grenzeloze dus wetteloze vorm is – elke cultuur en bestaanszekerheid vernietigt.

Al met al een bijzondere film die in de tweede helft tegen de verwachting in ook nog aangenaam spannend wordt.

PS. De film doet en zegt eigenlijk hetzelfde als de vorige film van Guerra (mijn recensie: El Abrazo de la Serpiente (2015). Net als die film neemt ook deze film een clichéverhaal maar plaatst dat in een inheemse cultuur in Zuid-Amerika waardoor het bekende verhaal opeens een ietwat vreemd verhaal wordt en het zegt opnieuw dat wij modernen (of kapitalisten) onze ziel zijn kwijtgeraakt.

Mooi gefilmd familiedrama, vol van symboliek, dat me toch ook niet geheel wist in te pakken. Pájaros de Verano (zomervogels) wordt verteld in vijf hoofdstukken, die elk worden ingeluid door een herder of dorpsoudste die als in een gebed in voice-over opzegt wat er komen gaat. De film begint met een keur aan familietradities en rituelen binnen de Wayúu cultuur in de jaren '60 en laat zien hoe de opkomst van de handel in marihuana de verhoudingen tussen de traditionele clans in noordelijk Colombia ontregelt en uiteindelijk in de jaren '70 laat ontaarden in een nietsontziende oorlog.

Pájaros de Verano is op zijn mooist in de kleine dingen, de details en de schitterende beelden van ongerepte natuur. Zo'n kleurrijke sprinkhaan in close up trekt meteen de aandacht. Maar ook de klederdracht en de manier waarop er tussen de clans wordt onderhandeld is een genot om naar te kijken. De film komt daarin naturel over. De muzikale ondersteuning is verder treffend gekozen. Carmina Martínez spat van het doek als de aan tradities en bijgeloof gehechte maar ook nietsontziende mater familias, een vrouwelijke don Corleone min of meer.

Er valt dus best veel te genieten in Pájaros de Verano. Grootste minpunt is voor mij dat de film desondanks nergens écht weet te raken en dat ik ook niet echt binding heb gevoeld met één van de personages in de film. Het komt allemaal wat afstandelijk over.

Ik kan me wel grotendeels vinden in de commentaren hierboven, en vond Pájaros de Verano ook een behoorlijk sterke film waar desondanks toch wel wat op aan te merken is. De film speelt zich zo af tussen eind jaren '60 en begin jaren '80, en volgt de opkomst van de drugshandel in een redelijk traditioneel stukje Colombia, en de grote veranderingen die dat met zich meebrengt. En met grote veranderingen bedoel ik inderdaad ook bloedvergieten op industriële schaal.

In het begin leren we de cultuur van de Wayuu wat kennen, waar familiebanden, doden en dromen een grote rol spelen en waar we ook regelmatig een soort van stamdichter horen die als een griot het verhaal becommentarieert. Ik had er eigenlijk helemaal geen last van dat het langzaam was, er was genoeg interessants en vreemds te zien, en met de vele prachtige beelden van exotische locaties heb je mij al snel ingepakt. Aan de ene kant heeft de film wel een traditionele rise-and-fall opbouw: we zien hoe Rapayet begint met wat kleinschalige wiethandel, het steeds groter aanpakt, en met het grote geld worden er steeds meer mensen bij betrokken en komt er ook steeds meer geweld bij kijken. Zeker met af en toe een rotte appel ertussen en een complex proces van eerwraak, familiebanden en genoegdoening zal het niet verbazen dat dit in de loop van de tijd de pan uit escaleert, met grootschalige moordpartijen waarbij uiteindelijk Rapayet en zijn familie/stam aan het kortste eind trekt.

Maar de film wordt niet zozeer gemaakt door dit redelijk vormgegeven (en ook overtuigend geacteerd) maar wat traditionele misdaadplot, maar een heel belangrijk aspect blijkt ook wat het doet met de mensen en de tradities van de Wayuu. Ik ben het met Cinsault eens dat het wat afstandelijk is, en hoewel ik me besef dat de gewelddadigheid zeker realistisch is, lijkt me de oorzaak van één zich misdragende persoon, het arrogante kutventje Leonidas, voor deze praktische burgeroorlog wel wat schamel. De combinatie van zeer fraai geschoten beelden, sterk acteerwerk, een mooi beeld van een verdwijnende (nou ja, weggevaagde) cultuur en behoorlijke hoeveelheden bruut geweld en misdaad, ik kon hier zeker wel wat mee.

Centraal staat een familie die behoort tot de Wayuu-stam in Colombia, een cultuur met z'n eigen tradities, geschreven en ongeschreven regels en omgangsvormen. Hoewel de jonge Rapayet [José Acosta] een sleutelrol heeft in de groei van de marihuanahandel die de betrokken families enorme voorspoed brengt, heeft zijn schoonmoeder Ursula [Carmiña Martínez] een bijzonder grote invloed op de gang van zaken. De film begint Er is een tussenpersoon in de vorm van een bode, een opvliegende broer [Greider Meza] en de film opent met een bruiloft. Inderdaad, dit Columbiaanse antwoord op de Godfather-trilogie bevat vrijwel alle sleutelelementen van Scorceses meesterlijke epos.

Regisseurs Cristina Gallego en Ciro Guerra leggen veel nadruk op de Wayuu-cultuur, onder anderen door het verhaal in te leiden door een oud stamlid dat door middel van een lied - het tragische relaas van de opkomst en ondergang van een familie - inleidt en al duidelijk maakt dat het mis zal gaan doordat ze de eigen stamcultuur verloochenen. Dat relaas is bovendien in vier als liederen aangekondigde hoofdstukken, die elk een duidelijk eigen toon hebben. Het eerste deel verloopt langzaam, maar toont daardoor op effectieve wijze hoe simpel en (dus) verleidelijk het was om snel geld te verdienen met de handel in marihuana. De onvermijdelijke eerste geweldsuitbarsting komt daardoor als een schok, maar het is één van de weinige keren dat we expliciet geweld zien. Gallego en Guerra kiezen er daarna vooral voor om zich te richten op de relaties tussen de karakters en tonen lange tijd alleen de resultaten van de geweldsuitbarstingen. Door op die manier te spelen met het verwachtingspatroon van de kijker is de spanning te snijden bij elke ontmoeting of confrontatie tussen de aartsrivalen. Een onvergetelijk misdaadepos vol gedenkwaardige momenten, waaronder de komst van een sprinkhanenplaag en de verwoesting van een villa middenin de woestijn - niet de meest veilige plek ter wereld, hetgeen de waanzin van de hele onderneming extra lijkt te onderstrepen.

Na het wonderlijke El Abrazo de la Serpiente viel deze film mij een beetje tegen. The Godfather in traditioneel Colombia, dat is het. Een vrij rechtlijnig misdaadverhaal over een vete tussen verschillende clans, doorspekt met wat (voor ons Westerlingen) mystieke tradities.

De meest eenvoudige onderliggende gedachte is dat het Westen verdorven is en de traditionele samenlevingen veel toffer waren. Dat lees ik ook zo hier en daar terug en volgens mij is dat ook ongeveer de moraal die de makers wilden overbrengen. Ik vraag mij af in hoeverre ze erin geslaagd zijn. Een Westers rechtsysteem had in deze vete bijvoorbeeld heel wat bloedvergieten kunnen voorkomen.

Behalve aan het rechtlijnige verhaal stoorde ik mij aan de karikatuur die van de Westerse cultuur werd gemaakt. Drugs, wapens en geweld. De in-en-in debiele Leonidas was ook vervelend. Een verwesterde alcoholist was hij, die zijn clan voor schut zette en een totale oorlog ontketende. Lekker eendimensionaal karakter. Als die lui nou niet zo'n belachelijk eergevoel hadden gehad, en als de troonopvolging niet via bloedbanden verliep maar, ik noem eens iets, vrije verkiezingen, dan was dit allemaal niet gebeurd.

Als marihuana gewoon legaal verkrijgbaar was ook niet, trouwens. Zo zie je maar, elk verhaal heeft vele kanten.

Had hier meer van verwacht, vooral vanwege de positieve verhalen over El Abrazo de la Serpiente die ik helaas nog niet heb kunnen zien. Het begin, het portretteren van het leven en de rituelen van een traditionele stam in Colombia, is nog het meest interessant (in tegenstelling tot De Filosoof hierboven). Heel mooi geschoten ook, prachtig kleurgebruik. Maar van zodra het misdaad- en geweldsplot zich ontspint is alles vrij rechtlijnig, voorspelbaar, en bovendien met vele stappen tegelijk. Het verhaal wordt wel goed verteld, en het is sowieso wel een boeiende setting, maar ik vond het geen moment echt spannend. Een Western in de Colombiaanse jungle, zoiets. Weinig karakterontwikkeling bij de personages, weinig psychologische diepgang. En de boodschap van de traditionele cultuur die verdorven wordt door de invloed van vreemden ligt er duimendik bovenop zonder veel nuance.

Hmm. Leuk hoor, exotisch, en zo.

Maar wat is er eigenlijk mis met mijn oma, en al haar voorouders die mij en mijn kinderen voortgebracht hebben? Met al hun bijzondere en indrukwekkende verhalen?

Waarom moeten we het zo ver zoeken en de verhalen van zo ver zoveel meer waarderen dan de levens en verhalen van onze eigen oma's en voorouders en stammen?

Mijn oma, die ik nooit gekend heb, heeft geen makkelijk leven gehad.

Het ziet er qua beeld erg mooi uit, maar het verhaal boeide mij weinig en mede daardoor kon ik het niet heel goed volgen. Ik hield mijn hoofd er niet helemaal bij. Wel goed gespeeld, en leuk om een kijkje in een andere cultuur te krijgen. Een zesje. 3*

Een opperbeste film over een vendetta tussen twee families, die in het afgelegen uiterste noorden van Colombia hun geld verdienen in de drugshandel. Alvorens los te branden neemt de film de tijd om de kijker eerst kennis te laten maken met de traditionele geaardheid van de families en omgeving. Verrassend om te zien hoe de film zich binnen dat kader vervolgens ontwikkelt tot een keiharde misdaad- annex wraakfilm.

Indrukwekkende kennismaking met de Wayuu. Over het geheel genomen een boeiend verhaal. Bovendien is de cinematografie van een bijzonder hoog niveau.

Geen hoge verwachtingen bij deze film, maar hij viel beter mee dan verwacht. Nog een kleurrijke film en het verhaal wist toch ook wel te boeien. De onbekende cast deed het ook prima.

Niet slecht.

Niet zo briljant als voorganger Embrace of the Serpent maar opnieuw een fijn stukje Colombiaanse cinema.

Mooie langzame contemplatieve gangsterfilm met schitterende cinematografie. Guerra is een regisseur om in de gaten te houden. 4*

Aardig wat aandacht voor de tradities van het Wayuu volk en die cultuur interesseert me niet bovenmatig. De personages krijgen ook weinig diepgang mee en ja het kapitalisme maakt een hoop kapot maar heeft de wereld ook een hoop vooruitgang en innovatie gebracht. Het tempo van de film is vrij laag, de beelden zijn fraai geschoten en de omgeving is mooi. Leuk om gezien te hebben maar voor mij geen topfilm.

Heel mooie onverwachte klasse film. Boeiend mede door de vaak minimalistische setting

De film begint sterk met enkele oeroude volkstradities en de uithuwelijking bij het Wayuu volk. Ook de erg dominante moeder springt hier in het oog en trekt dit eigenlijk de hele film door. Het modernisme en kapitalisme dringt deze samenleving binnen met zijn meest verderfelijke uitingen zoals de drugshandel. Hierdoor komen de eigen culturele waarden op de helling te staan.

Cinematografisch niet slecht. Het mooie felle kleurgebruik valt op en de stilistische beelden geven een mooie sfeer weer. Toch werd ik niet ten gronde geraakt door de film. Ik raakte maar niet in het verhaal en de film kon de de goeie eerste 20 minuten niet verder inlossen.

Het verhaal van een uit de hand gelopen ruzie in het criminele circuit, dat leidt tot een ware bende oorlog en een tsunami aan geweld, is niet nieuw. Hier gebeurt het tegen de achtergrond van oeroude stammen met diep gewortelde tradities en gewoonten in een uithoek van Colombia. Je zit dan niet naar een standaard misdaadfilm te kijken. Juist de unieke rollen voor vrouwen, dromen, dieren en communicatie maken Pájaros de Verano de moeite waard. Hoewel het tempo laag is, is er voldoende te beleven. Geweld wordt daarbij niet geschuwd. Het verhaal heeft niet veel nieuws te bieden. Het zijn het juist de achtergronden en settings die de film onderscheiden van bijvoorbeeld een doorsnee wraakfilm.

Een authetieke drugsoorlog. Prachtige film wars van sensatiezucht die de Amerikaanse broertjes zo kenmerken.

Ook cinematografisch ver boven het gemiddelde, netjes ingedeeld of hoe het van kwaad naar erger gaat, want er is niet alleen de strijd om macht, maar ook familiale fierheid en subtiele, eigenvolkse tradities die geen afwijkingen toelaten.

Stevig acteerwerk.

Teleurstelling. Er is natuurlijk de vele couleur locale en het thema dat de oude gebruiken worden verdrongen door de opkomst van kartels is mooi. De liederen als hoofdstukken waarin wordt verwezen dat het overbrengen van verhalen via zang (een pre social media communicatie) een verloren traditie is. Maar de film blijft steken in goede bedoelingen. Inhoudelijk is het niet meer dan een standaard misdaad intrige (een mix van het plot The godfather en Casino) en voorspelbaarheid troef (de dromen komen uit, wie had dat nu gedacht). Drugs die een gemeenschap kapotmaken, starten vanuit de gemeenschap is een boeiend gegeven maar uiteindelijk blijft het maar een doorsnee intrige (het fatalisme en noodlot zie je al van uren ver aankomen, je weet hoe het zal verlopen met de personages). Om kerstavond al een beetje in te leiden : Pajaros de verano blijft voor mij een beetje oude wijn in nieuwe zakken, een champagne zonder de bubbels en een roomsoep zonder peper en zout.

Heel bijzonder, deze cultureel antropologische crime story, en ook zo’n film waarbij het goed is om niet te veel trailers te kijken en je compleet te laten verrassen. Ik ben zelf in Colombia geweest en had mij destijds aardig ingelezen, maar van deze Wayuu had ik eerlijk gezegd nooit gehoord.

De combinatie van afstandelijk-documentaire observaties en Narcos-achtige actie is erg uniek en heeft het ook wel in zich om het tot een culthit te maken. Erg mooi gefilmd ook bij vlagen.

Apart sfeertje in deze misdaadfilm over de opbloei van de drugsindustrie en het geweld in Colombia in de jaren '70. De abstracte personages en de nogal kunstzinnige aanpak van het verhaal staan een lekkere kijkervaring nogal in de weg, zeker omdat het akteerwerk nu ook niet bepaald geweldig is. De film heeft echter wel zo zijn momenten en er zijn genoeg prachtige karakteristieke koppen om de aandacht er net bij te houden.

In het begin dacht ik dit gaat een drukke film worden met heel veel cultuur. Maar door de opkomst van het drugs imperium verdween dat naar de achtergrond. En werd het rustiger maar schijn bedriegt! de onderhuidse spanningen tussen de clans liepen enorm op. En mensen die feest wilden vieren of een grote bek hadden werden vernietigd. Het is allemaal zeer goed opgebouwd en realistisch, tot vandaag de dag is het land nog steeds in die greep.