Het is nog geen mensenleven geleden dat filmfans voor hun dagelijkse dosis terecht konden op drie plaatsen: de bioscoop, de televisie en de videotheek. In mijn tienerjaren was een bioscoopbezoek een behoorlijke aanslag op mijn toch al beperkte inkomsten en het aanbod van films op televisie was veelal beperkt tot dezelfde soort pathetische popcornpulp waar de commerciëlen de programmering mee opvullen.
Waar te beginnen?
In dat opzicht zijn de tijden niet veranderd. Helaas. De videotheek is ten dode opgeschreven en heeft plaatsgemaakt voor torrentsites, nieuwsgroepen en later de streamingdiensten. Voorheen kon je slechts kiezen uit een vrij beperkte selectie buitenlandse films, inmiddels word je overspoeld met titels die voorheen nog niet heel misschien de Nederlandse markt bereikt zouden hebben. Zoals Don’t Get Out, een film die nóg slechter is dan Birdemic: Shock And Terror. Pure popcornprullaria dus. De grootste streamingplatforms hebben helaas één ding gemeen met bijvoorbeeld de Videoland van weleer: een gebrek aan historisch besef. Wie zichzelf serieus wil nemen als ‘filmexpert’ kan en mag zich immers niet beperken tot het zien van honderden films die in recente jaren zijn uitgekomen. Op enig moment zul je je moeten wenden tot de klassiekers uit de 20e eeuw en dan rijst automatisch de vraag: welke films zijn nou écht de moeite waard?
De jaren '90: papieren filmnaslagwerken
Toen ik midden jaren ’90 mijzelf die vraag begon te stellen deed ik als Hermione Granger en ging ik naar de bibliotheek. Van het Möller Instituur (tegenwoordig Fontys Hogeschool, locatie Stappegoor) welteverstaan. Daar ontdekte ik de Robert Hofman Speelfilm Encyclopedie (6e editie), een indrukwekkend tweedelig boekwerk met recensies van ruim 65.000 films uit heel de wereld die tot ergens halverwege 1994 waren verschenen, in de bioscoop of op TV. Het duurde nog enkele jaren voor ik dit kroonjuweel onder de filmnaslagwerken voor een enigszins behapbare prijs op de kop kon tikken, maar vanaf dat moment ging ik enthousiast aan de slag. Verspreid over een paar dagen skimde ik elke pagina om de films te vinden met de hoogst mogelijke waardering van vier sterren. Die schreef ik allemaal op een A4-tje en dat resulteerde in een soort bucket list van zo’n 200 films die ik per sé gezien moest hebben.
Het begin van het einde
Aan het begin van het nieuwe millennium bleek het nodig om een aanvullend naslagwerk aan te schaffen en dat werd Leonard Maltin’s Movie Guide. Prettige bijkomstigheid was dat er van deze handzame, zeer betaalbare paperback, onder redactie van één van de meest vooraanstaande en geliefde filmhistorici ter wereld, elk jaar een nieuwe editie verscheen. Tot aan de zomer van 2014 toen Maltin de laatste editie aankondigde en ik opnieuw moest zoeken naar een alternatief. Dat werd het Britse Radio Times Guide To Films, dat sowieso een meerwaarde had omdat het meer aandacht besteedde aan Britse en Europese cinema. Iets duurder dan Leonard Maltins filmbijbel, maar nog steeds overzichtelijk en vooral heel waardevol. De laatste editie van de Radio Times Guide To Films verscheen echter ruim 3 jaar geleden en er lijkt geen vervolg op te komen. Video Hound’s Golden Movie Retriever is anno 2021 misschien wel de laatste in zijn soort, nu een hele generatie filmliefhebbers geen geld meer besteedt aan papieren naslagwerken en afgaat op gratis zelfverklaarde digitale filmbijbels als IMDb.
Het alternatief: online naslagwerken
De IMDb Top 250 is veelzeggend. Het vreemde feit dat het niet onaardige, fraai gefilmde maar vrij sentimentele gevangenisdrama The Shawshank Redemption hierin op 1 staat is voor mij al reden om deze lijst niet al te serieus te nemen. Die mening is niet louter gebaseerd op persoonlijke smaak: het IMDb gaat immers uit van de mening van de massa en die massa beschikt over een relatief beperkte kennis van de filmgeschiedenis. Want wie de voorgeschiedenis van het gevangenisdrama kent, weet dat La Grande Illusion, Stalag 17 en The Great Escape op zijn minst niet onderdoen voor The Shawshank Redemption. Ter vergelijking: The Shawshank Redemption is 2,3 miljoen keer beoordeeld, maar La Grande Illusion, door veel filmhistorici bestempeld als het kroonjuweel onder de gevangenisfilms, moet het doen met slechts 34.000 beoordelingen. Zelfs The Great Escape, lange tijd zeker één van de populairste en bekendste titels in het genre, heeft 90% minder beoordelingen dan The Shawshank Redemption!
Het gemis van de grote namen van weleer
Hoewel de IMDb Top 250 zeker geen slecht startpunt is voor de beginnende filmliefhebber ben ik blij dat ik mijn reis door de filmgeschiedenis ben begonnen met papieren naslagwerken, geschreven door mensen die oordelen vanuit een breed filmhistorisch perspectief. In de IMDb Top 250 mis ik bovendien topregisseurs als King Vidor, Cecil B DeMille, en David Cronenberg. Maar ook het werk van de immens invloedrijke Gary Cooper, Marlène Dietrich, Greta Garbo, Judy Garland, Barbara Stanwyck, Laurel & Hardy, Harold Lloyd, The Marx Brothers, John Wayne en zelfs Fred Astaire en Ginger Rogers ontbreekt of (voor het geval ik een titel over het hoofd heb gezien) staat op een obscure plaats in de IMDb Top 250! Ik geef met alle liefde toe dat ik me zonder al die filmencyclopedieën nooit volledig bewust zou zijn geweest van de invloed, maar vooral van de kwaliteit van het werk van deze, en vele andere filmiconen van weleer. Mijn filmencyclopedieën zullen altijd mijn meest waardevolle naslagwerken blijven. Zij bieden mij namelijk nog altijd meer dan voldoende alternatieven om jaren vooruit te kunnen. Wanneer het internet ook een einde heeft gemaakt aan het bestaan van papieren filmencyclopedie, zal ik zeker een traantje wegpinken. Want daar zal geen enkel internetforum ooit aan kunnen tippen.
Dit artikel is geschreven door mrklm
Net Binnen
Vanavond op televisie: een tovenaarsleerling in zijn tweede schooljaar, en meer
De beestenboel barst los in deze avonturenfilm op Netflix: 'Origineel verhaal en een prachtige uitwerking ervan'
De meest bekroonde film van 2007 knalt van je scherm in 4K: 'Kan zich meten met de beste thrillers uit de geschiedenis'
Reacties (11)