Orphée (1950)

Zeer bijzondere, magische en poëtische film van Cocteau, een vroegere filmpoëet.

Een vroeg surrealistisch meesterwerkje, dit Orphée. Jean Cocteau was een poëet, (toneel)schrijver, schilder en regisseur met een eigenstandige visie op de kunstenaar. Volgens hem waren alle andere kunstvormen waar hij in participeerde, terug te voeren op de poëzie

Cocteau was een experimentalist en geïnteresseerd in zowel het antieke als het moderne. Hij was een van de weinige Franse filmmakers naar wie de regisseurs uit de New Wave (Bresson, Truffaut) konden kijken voor inspiratie (hij schreef ook een dialoog voor Bresson en zijn laatste film zou origineel geproduceerd worden door Truffaut).

Cocteau was meer dichter dan regisseur, en dat resulteerde in een trilogie die verhaalt over de “orphische identiteit”. Deze trilogie bestaat uit Le Sang d’un Poète (1930), Orphée (1950) en Le Testament d’Orphée (1960).

De trilogie handelt over Cocteau’s levenslange preoccupatie met de mythe van Orpheus en onderzoekt zijn persoonlijke mythe van de poëet als Orpheus. Met deze films orkestreerde hij de thema’s van de dromen en ecstases van de dichter en zijn obsessies met het onbekende en de inspiratie, terwijl de films ook het creatieve proces van de kunstenaar behandelen.

Voor Cocteau betekende een poëet het zijn van een creatieve artiest, en de Orpheus van de Griekse mythologie- de god van de lyre, song en de poezie- was Cocteau’s persoonlijke muze. Voor hem was de plicht van de dichter de oneindige zoektocht naar de waarheid en onsterfelijkheid, een leven van lijden en martyrdom waarin deze vele doden moet ervaren.

In de originele Griekse mythe verliest Orphée zijn vrouw en wordt hem verteld dat hij naar de Onderwereld mag afreizen en haar terug kan winnen als hij haar nooit meer aankijkt. Hierin mislukt hij en zij is voor hem verloren, terwijl hij naar de wereld van de levenden afrijst. In een aansluitende legende komt Orphée bloedig aan zijn einde en wordt hij herenigd met zijn vrouw Eurydice die op hem zat te wachten.

In deze film wordt de dichter Orpheus door een mysterieuze Prinses naar het hiernamaals gevoerd, waar hij zijn overleden Eurydice mag zoeken. Als hij haar vindt, wordt ze opnieuw van hem weggevoerd en hij wordt neergeschoten. De prinses, die de Dood is en verliefd is geworden op Orpheus, stuurt het paar terug naar de aarde.

Orphée verhaalt over de strijd van een dichter met de onbekende wereld van de inspiratie, die wordt gepersonifieerd door de Dood. Ook hier moet Orphée afreizen naar het onbekende, hier de “Zone” genoemd.

Orphée zit vol met magische, fantasierijke, sprookjesachtige en (soms duistere) surrealistische beelden en inventieve vondsten die tot de verbeelding spreken. Cocteau werd veelal geroemd om zijn vermogen tot visuele poëzie. Zijn filmwereld was een schemerwereld tussen droom en realiteit, en dat is aan Orphée duidelijk te zien. De symboliek en metaforen zijn talrijk, maar het verhaal ontvouwt zich vanzelf wel.

De muziek (Georges Auric) is trouwens prachtig, en al even fantasierijk en sprookjesachtig.

Er zitten wat kleine minpuntjes in de film, zoals het soms wat starre spel van de hoofdrolspeler (overduidelijk een medium voor Cocteau) en het wat uitleg verschaffen van de symboliek door de verteller, maar storend wordt het nergens. Die uitleg is voor sommigen wel nodig trouwens, want zoals de filmgids Time Out de film eens beschreef:

”This Sur-Noir fantasy has more meanings than the Book of Revelations. It’s an allegory for Poetry. It’s the Confessions of a Gay Opium-Eater…Its tight cross-lacing of paranoid dreaming and poetic realism grips like a bondage corset.”

De film zit vol met (zeker voor die tijd) wonderlijke beelden, zoals die met de in leer gestoken motorrijders (handlangers van de Dood) en de poëtische boodschappen vanuit een andere wereld over de radio. Het zijn echter vooral de scènes met de spiegels, die beklijven en waar Cocteau zo om geroemd werd. Voor hem was een spiegel een deur naar een andere wereld, en deze deuren nemen in Orphée vele vormen aan. Cocteau was vooral op zoek naar de Onderwereld, of innerlijke wereld; de wereld waar de poëzie vandaan kwam.

Naast deze wonderlijke beelden zijn deze van de Zone het meest fascinerend. Deze Zone, gemaakt van de herinneringen en ruines van de menselijke gewoonten, ziet er prachtig (duister) uit. De scènes zijn geschoten in de gebombardeerde militaire academie van Saint-Cyr. Zeker het tribunaal is interessant; uiteindelijk staat de Dood, en niet Orphée, terecht.

Vergelijken met andere (oude) films kan ik Orphée niet echt. Daarvoor heb ik te weinig oudere films gezien. Wel kan ik deze film absoluut aanraden voor de liefhebber van het meer surrealistische, poëtische en mystieke werk. Ik denk dat deze film het proberen waard is voor liefhebbers van bijvoorbeeld Bresson en Truffaut (zijn navolgers, dus), maar ook voor die van b.v. Buňuel, Fellini en Tarkovsky. De meest duistere, magische scènes uit Orphée doen sowieso wel wat denken aan Tarkovsky's eerste twee films, en ik kan me zo voorstellen dat hij wel een fan was van deze regisseur, getuige de thematiek en het poëtische. Ook het feit dat je kort een stukje muziek hoort dat ook in Zerkalo voorkomt, getuigd hier van. Liefhebbers van Lynch (en Cronenberg, denk ik) schijnen ook wel wat aan te kunnen vangen met dit werkje.

Voor mij is Orphée in ieder geval een zeer magische, intrigerende film!

Weinig aan toe te voegen!

Dit vond ik wel de beste van de Orpheus-trilogie. Waarschijnlijk vanwege het verhalend karakter dat deze bezit, in vergelijking met Blood of The Poet, zijn voorganger, die ook erg boeiend maar ook erg experimenteel en surrealistisch is.

Orphee benut, naar mijn mening, de kunde uit Blood of The Poet voldoende, dat met de mythe van Orpheus, het verhaal een goed gebalanceerd geheel wordt.

Zoals gezegd is het erg vergelijkbaar met Lynch;een grensoverschijdende surrealistisch verhaal.

Bekend met de mythe was het ook aardig om de motieven en verwijzingen in de film te herkennen;

De mythologische Bachanten waren in de film leden van een 'ladies-only' tent. Hehe, je moet er maar opkomen.

Het moment dat Orpheus Eurydice aanschouwt is een tragisch en een beetje angstig beeld wat mij altijd heeft gefascineerd in de mythe.

Toepasselijk van Cocteau om dat te laten geschieden door een kenmerkende motief.

Interessante film, maar ik kon er weinig grip op krijgen. Zowel verstandelijk als gevoelsmatig. En dat heeft deels te maken met een groot hiaat in mijn algemene ontwikkeling: ik weet maar erg weinig van mythologie, maar ook deels met de wat hermetische, gesloten sfeer van de film. Dat komt onder anderen door de acteerstijl (je zou het underacting kunnen noemen) van de hoofdpersoon. Ik had een beetje het gevoel alsof ik naar iets moois zat te kijken, maar er niet bij kon. Ik heb wel erg genoten van de zone-scenes en de beroemde spiegels.

3.0*

Bij de ruines in het “niemandsland” tussen de levenden en de doden moest ik vooral aan legendarische Germania Anno Zero van Roberto Rossellini denken.

Prachtige Cocteau. Poetisch en prachtige beelden. 4,5*

is deze ergens een beetje goedkoop te krijgen?

Lynch moet in elk geval deze film bekeken hebben voor hij met Twin Peaks begon: een film over parallelle werelden waarin geliefden opgesloten zitten én een vloerpatroon dat wel érg veel wegheeft van dat van The Black Lodge

Mag ik je overigens feliciteren met je post? Het is één van de mooiste die ik op Moviemeter al ben tegengekomen.

Ik kan je dan ook helemaal volgen. Net zoals bij La Belle et la Bête heb ik ook hier weer genoten van Cocteau's poëtische romantiek. Een extra toevoeging, alhoewel die ook bij La Belle et la Bête aanwezig was, is de surrealistische 'touch' met de spiegelpoorten en de bevreemdende bewegingen in de 'dodenzone'. Het acteerwerk was bij momenten iets te stijf, af en toe stoorde het me eerlijk gezegd, maar tegelijkertijd zorgde het voor een extra dromerig gevoel. Net zoals de hypnotiserende, hoogdravend monotone toontje van de monologen en de dialogen.

Ik vraag me overigens af of ik veel van de symboliek en verwijzingen naar de Griekse mythologie gemist zou hebben. Uiteindelijk wordt de hele mythe beknopt uitgelegd aan het begin van de film, en Cocteau maakt het de kijker niet bepaald moeilijk om die elementen in de hedendaagse setting terug te vinden. Maar zijn er bepaalde objecten, stijlkenmerken,... die verwijzen naar de Griekse mythologie?

Mijn waardering schippert tussen 3,5* en 4*, omdat ik net zoals starbright boy niet altijd even goed in het verhaal zat. Maar uiteindelijk zat ik met voldoende verwondering te kijken naar de dromerige scènes en de degelijke special effects, dus ik ga voor de 4*.

4*

Jean Cocteau vertaalt een eeuwenoude mythe naar het hier (alhoewel het hier van de film nu alweer het verleden is). De vertaalslag is soms wat moeilijk te volgen (dankzij een wat onderontwikkelde kennis van mythologie), maar in grote lijnen kon ik hier echter wel in meegaan. Ik heb Orphée in ieder geval als erg geheimzinnig en poëtisch ervaren. Wellicht wat lijkend op de films van Resnais.

Heel aardige film die ik zeker nog een keer mét commentary ga kijken. Het verhaal is inderdaad nogal warrig (misschien dat kenners van het orpheus verhaal hier wat minder moeite mee hebben), en dat is nogal een nadeel. Het verhaal gaat redelijk snel, dus ik heb op een gegeven moment de hoop maar opgegeven (voor deze kijkbeurt) en me maar laten meevoeren met de beelden, want die zijn erg nice.

De andere 2 uit de trilogy volgens snel...

GEWELIDIG. Meesterk; puur, krachtig en prachtige beelden.

Erg bijzondere en originele film met een magische 'touch'. Toch niet overal even overtuigend en boeiend.

Film is voor mij te symbolisch en schilderachtig, te kunstzinnig. Daardoor blijft de film voor mij te veel op afstand, was ik geen moment betrokken. Wel bijzonder dat deze film in 1950 gemaakt kon worden, vooral de scenes met de spiegels is een knap staaltje werk,

Briljante film.

Je moet zelf een groot dichter zijn om van zo'n afgezaagd verhaal weer iets fris en boeiends te maken.Cocteau krijgt het hier voor elkaar.

Zelfs iemand die de biografie van Cocteau niet kent zal wel begrijpen dat het in deze film ook gaat om een apologie van de knapenliefde.Dit leidt soms tot verwrongen effecten:zo krijgen we een Orpheus-Eurydice verhouding voorgeschoteld die soms meer aan Molière doet denken dan aan een tragedie.De eigenlijke Eurydice is natuurlijk het blonde knaapje Cegeste.Grootste originele prestatie van C. is het toevoegen van de verhouding Orpheus-de dood/onsterfelijkheid,een relatie die belangrijker is dan die van de eigenlijke gelieven :juist de dood en alleen de dood kan de dichter onsterfelijk maken.

Surrealistisch is deze film i.t.t. le sang d'un poète zeker niet:Cocteau spreekt met zijn symbolen ook het bewuste en het intellect aan,wie geen van de verwijzingen begrijpt zal deze film niet kunnen genieten.

Overigens doet Marais hier in gebaar wat hij in la belle et la bête in woorden deed:doen alsof hij in een stuk van Corneille speelt.Wie laatstgenoemde film heeft gezien zal het niet verbazen hoe goed C. hier met bescheiden middelen special-effects bereikt die zeer geloofwaardig zijn en er geweldig uitzien!Gememoreerd dient te worden dat deze film ook qua tempo op dreef is:verwacht geen ellenlange shots , grandioze , oeverloze monologen of quasi-diepzinnig geneuzel.

p.s:de zone doet denken aan "Stalker"van Tarkovsky.Alleen maakte de laatste geen poëtische maar vooral episch vervelende film.

Het verschil tussen Cocteau en Tarkovsky is dan ook het verschil tussen een poëet en een poëtaster.

Overigens niet zo vreemd dat een film van vlak na de oorlog ruïnes toont,gelijkenis met GAZ lijkt me dan ook louter op de tijdgeest berustend.

Na Le sang d'un Poète ook maar meteen het tweede deel opgepikt van Cocteau's Orpheus-trilogie. Het Orpheus en Eurydice-verhaal kende ik wel in grote lijnen en is door Cocteau in een wat ander, moderner jasje gegoten. Het is wat minder experimenteel, maar nog steeds zitten er bizarre surrealistische stukjes tussen. Mensen die door spiegels lopen, parallele werelden en de grote attractie vond ik de vette Onderwereld-decors. Er valt weer genoeg te beleven met deze film .

Een aardige film, die op een originele manier een bekend verhaal opnieuw uitbeeld.

Tenminste, voor mij was het in ieder geval een bekend verhaal, maar ik neem aan dat dit niet voor iedereen het geval is. Ik vond de surrealistische aanpak en invulling in ieder geval mooi uitgebeeld. Vooral de manieren waarop men d.m.v. de spiegels van de ene wereld naar de andere wereld gaat, wordt op prachtige wijze door Cocteau uitgebeeld. Ook erg knappe effecten voor een film uit 1950 trouwens, waar echt niets aan op te merken valt.

Er zitten helaas ook minpunten in, die ervoor zorgen dat ik niet verder kom dan een voldoende. Vooral het acteerwerk is erg matig. Ik vond vooral Orpheus zelf erg matig en kon daardoor ook maar weinig sympathie voor hem opbrengen. Het blijft voor mij verder ook een schouwspel, waar ik nooit het gevoel kreeg, er echt bij betrokken te raken. Het is een leuk schouwspel om te zien, maar daar hield het dan ook wel mee op.

Cocteau's La Belle et la Bête beviel me destijds iets beter, maar Orphée mag best gezien worden en zal zeker als inspiratiebron gediend hebben voor recentere filmmakers, want origineel is de aanpak wel te noemen.

3,0*

Erg mooi, voornamelijk de scenes van de tocht van en naar de onderwereld. toch, ook ik kon er af en toe weinig grip op krijgen. Wellicht een film die bij herziening beter wordt. Als ik zou moeten kiezen op dit moment geef ik de voorkeur aan la Belle et la bete...

Dinsdag 20 januari te zien in Rialto (Amsterdam)

Mooie film van Cocteau, waarbij de scenes in de "spiegelwereld" het meest opvallend waren. Goed gebruik van eenvoudige special effects geven die scenes een nachtmerrie-achtige sfeer, terwijl de scenes in de bovenwereld zonovergoten zijn, en redelijk luchtig- inclusief een massale knokpartij in het deftige Cafe des Poetes.

De film staat bol van de symboliek, waarvan het meerendeel waarschijnlijk langs me heen ging- duidelijk lijkt me wel dat het niet zozeer om het liefdsverhaal tussen Orpheus en Eurydice gaat, maar eerder over de liefde van de Dood voor Orpheus. Zozeer dat ze zichzelf opoffert- wat er precies met de Dood gebeurt wordt niet helemaal duidelijk, maar de fantasievolle straffen van de Griekse goden voor andere mythische figuren indachtig zal dat niet erg aangenaam zijn.

Bij momenten fascinerend maar de vreemde logica maakt dit een afstandelijk en ongrijpbaar werk. Poëzie versterkt met effecten in de camera (zoals Georges Melies) waardoor de grens van droom met realiteit zeer dun is. Maar misschien beter omschreven : de grens tussen fictie (een mythe, een onderwereld) en de filmische realiteit (Parijs, Bretagne). Interessante visie op cinema en prachtige beelden vervoerden mij mee naar het eind maar ik vroeg me wel af wat Cocteau nu allemaal wilde vertellen over zijn personages.