Akibiyori (1960)

Goed in elkaar gezet en boeiend. Een hele andere cultuur maar o zo interessant.

Eigenlijk een remake van Ozu's eigen meesterwerk Late Spring (1949) alleen speelt Setsuko Hara nu de ouder in plaats van de dochter. Vreselijk goed wederom en met flink wat humor. De drie mannen die roddelen, koppelen en zuipen zijn fantastisch en Setsuko Hara geeft haar rol weer de nodige emotionele lading mee. Late Autumn is eigenlijk een wat minder bekende film van Ozu, als snap ik niet goed waarom dat zo is. Zeer de moeite waard! Dikke 4*

Late Autumn doet inderdaad, zoals Ramon K ook al aangeeft, erg aan Ozu's eigen Late Spring denken. Hoewel deze het niet bij die laatste haalt, is Late Autumn toch ook wel weer een erg goede film te noemen.

De vele elementen, die ook in Ozu's andere films zitten, komen hier weer terug. Een laag bij de grondse camera, veel gepraat over familierelaties, wat drinken, wat eten, het gebruik van veelal dezelfde acteurs en vooral een erg sterke luchtige sfeer.

Het knappe aan Ozu zijn films vind ik vooral, dat ze er bijna altijd in slagen, om me in het verhaal te trekken. Late Autumn slaagt daar ook in. Het blijft mooi om te zien hoe respectvol de mensen daar altijd met elkaar omgaan. Setsuko Hara is een erg fijne actrice en weet ook hier een overtuigende rol neer te zetten, waarbij ze moeiteloos mijn sympathie voor haar weet te winnen.

Ja wederom en prima Ozu dus. Eentje met zeer weinig stemmen tot nu toe, maar net als veel van zijn andere films, toch zeker wel een aanrader.

4,0*

Eergisteren heb ik deze latere Ozu op het witte doek kunnen zien in het kader van een Ozu jubileum special in het Filmhuis Den Haag. De komende dagen zullen er nog meer van zijn films vertoont gaan worden waaronder het relatief onbekende Equinox Flower (vrijdag). Dus filmfans, gaat dat zien.

Geheel toevallig was Late Summer de eerste Ozu film die ik zag en verassend genoeg bleek deze tweede Ozu een soort re-make van die film te zijn. Het onderwerp is wederom het huwelijk en de positie van de vrouw in de Japanse maatschappij. In eerste instantie was ik daarom een beetje teleurgesteld, want de twee verhalen hebben echt veel overeenkomsten. Anderzijds lijkt het een bewuste zet om aan te geven hoe de Japanse samenleving in 11 jaar tijd al veranderd was, en hoe het op andere manier nog steeds angstig vasthield aan tradities.

In deze Late Autumn zijn we belang in de vroege jaren '60 en de samenleving is met sprongen aan het verwesterlijken. De film belicht de generatiekloof die ontstaan is tussen het vooroorlogse en naoorlogse Japan. Vrouwen zijn mondiger geworden, maar mannen hebben nog steeds de touwtjes in handen. Jongeren proberen zich te verzetten tegen het uithuwelijken, maar staan onder forse druk van de ouders, die met name hun dochters zo snel mogelijk aan de man willen hebben. Dit alles klinkt behoorlijk dramatisch, maar Late Autumn werkt eigenlijk meer als een komedie. Het is een vlot geschreven film met veel lachmomenten en heel fijn dialoog. Het is wederom een typische Ozu film die bijna uitsluitend uit lange dialoog scenes bestaat, afgewisseld met mooie shots van het dagelijks leven in de grote stad. Toch, en dat is blijkbaar de magie van Ozu, wordt je als kijker meegetrokken in het verhaal. De personages zijn stuk voor stuk charmant, ondeugend misschien, maar je zult ze nooit haten. Er zit geen goed of kwaad in dit verhaal. Ozu observeert slechts wat er om hem heen gebeurt zonder een voorkeur voor het een of ander te laten blijken.

De film emotioneert wel minder dan Late Spring die ik toch wat sterker vond. Op andere vlakken, zoals het geluid en het acteerwerk vind ik Autumn weer wat sterker. Beiden zijn echter aan te raden en deze remake heeft voldoende een eigen gezicht om interessant te blijven.

Je kunt van Ozu van alles vinden, maar stijlvast is hij zeker. Wanneer ik echter voor de zoveelste keer geconfronteerd wordt met een film zonder ook maar één onvertogen woord in de dialogen én visueel opnieuw dezelfde verticale stilering te zien krijg, dan snak ik eigenlijk toch wel naar enige variatie.

Met het verhaal van de film is op zich weinig mis, hoewel ik me niet aan de indruk kan onttrekken dat Ozu ook wat dat betreft min of meer op herhaling is (Late Spring). Het komt al met al mijn waardering voor deze film niet ten goede.

Setsuko Hara is een mysterieuze actrice die de pijn door haar glimlach heen laat dringen. Ze is haar hele leven ongetrouwd gebleven, een thema dat ook al in Tokyo Story werd behandeld. Het is moeilijk als westerse kijker een waarheidsgetrouw perspectief op de Japanse cultuur uit de jaren 50 van de vorige eeuw te vormen: voor wat betreft de man-vrouw verhouding, de omgangsvormen kijk ik toch met een geconditioneerde blik naar een cultuur die op dit vlak afwijkt. Deze conservatieve samenleving met traditionele omgangsvormen en verhoudingen die op het punt staat te verdwijnen door westerse invloed en een veranderende tijdsgeest heeft ook hier in ons land plaatsgevonden rond dezelfde tijd. In Akibiyori kiesen de mannen uit saké of whiskey, de reclame-uitingen zijn geschreven in Japanse karikaturen en in Westers alfabet, de vrouwen zijn in kimono en de meisjes in Westerse jurken gekleedt en lopen op naaldhakken.

Ozu observeert deze maatschappelijke veranderingen in een strak en conservatief filmkader. Hij staat in een Japanse kunsttraditie waarin oog voor harmonie en verhouding centraal staat. Binnen zijn filmkaders zijn voor en achtergrond bepalend, ieder meubelstuk staak op de perfecte plaats net zoals ieder glas op tafel op de juiste plek staat. Binnen dit gegeven bewegen zich de acteurs als onderdelen van een Japanse compositie en vallen nooit en te nimmer uit de toon.

De camera staat soms op de as waardoor tijdens dialogen ik als kijker direct wordt toegesproken door een acteur. Dat is vrij ongewoon, vooral in de moderne tijd waarin het de Hollywoodregel is dat de camera aan één kant van de 180 graden lijn staat. Ongewoon of niet, wat is er nu mooier dan dat Setsuko Hara zich in deze film tot jou richt?

Inhoudelijk een boeiende Ozu, dat inderdaad qua inhoud lijkt op Late Spring maar waar Ozu ook toont dat 11 jaar verder het land echt aan het moderniseren is. De jeugd die andere dingen doet, maar ook westerse kleding gaat dragen en niet meer in kimono verschijnt, waar (jonge) vrouwen ineens het voortouw nemen en waar bepaalde traditionele gebruiken zoals trouwen minder op de voorgrond staan.

Maar de film zelf echter lijkt, allicht daardoor, ook wat gedateerd. De film is typisch een Ozu, maar ergens dacht ik: nou, je had jezelf ook wel mogen ontwikkelen. Alsof de stijl niet helemaal bij de inhoud past. En hoewel er weer genoeg mooie personages in rond lopen (en zuipen vooral), het tempo goed is en de film vaak genoeg boeit wist de film me lang niet altijd te trekken en de aandacht vast te houden. 3,5*.

De films van Ozu liggen stil op de loer om je vast te grijpen en elke keer weer te ontroeren. De titel doet denken aan zijn oudere werken Late Spring, Early Summer en Early Spring. De film staat helemaal op zichzelf, maar is wel gemaakt met dezelfde insteek. Het seizoen verwijst vooral naar de periode in het leven van de figuren.

Een late Ozu en in kleur zelfs. Misschien daarom dat de film wat minder bekend is uit zijn oeuvre? Persoonlijk vind ik het wel iets minder dan zijn oudere films, maar mag het gerust mee in het rijtje staan. Ik hou wel van zijn camerastijl die rust brengt en als een bescheiden getuige alles waarneemt. Zo springen de dialogen en karakters er wat uit, genietend van de prachtige beelden.

Ozu is zo'n beetje de meest vormvaste regisseur die ik ken, met thema's die een variatie zijn op menselijke relaties binnen en buiten de familie. De ongetrouwde dochter is een eeuwige bron van zorg, en dat speelt ook in Late Autumn weer een rol. Ditmaal moet ook de moeder van de ongehuwde dochter aan de man, om te voorkomen dat zij alleen achter blijft als dochterlief een man aan de haak heeft geslagen (of beter gezegd, heeft laten slaan). Het wordt weer in de typische Ozu-stijl gebracht, met rustige cameravoering en licht-melancholische muziek en vooral met veel compassie voor zijn personages.

Leuk zijn de drie heren op leeftijd die het matchmaken erbij doen, met hun onderlinge geroddel en de steken onder water over elkaar. Setsuko Hara (in al Ozu's films waarin zij meespeelt ongehuwd, ik weet niet of dat iets zegt over Ozu) is weer perfect als de vrouw die met een glimlach zoveel kan uitdrukken. Het is helaas een van haar laatste rollen want een paar jaar later zou ze stoppen met acteren, nog geen 50 jaar oud.